TÖ LIEÄU COØN LÖU TRUYEÀN cuûa ÑIEÀU NGÖÏ GIAÙC HOAØNG
(Traàn Nhaân Toâng)

Thieàn sö Thích Thanh Töø dòch nguyeân ngöõ.

hõg

BOÁN NUÙI

Nguyeân laø, töù ñaïi voán khoâng, nguõ aám chaúng coù. Do khoâng khôûi voïng, voïng thaønh saéc, saéc töï chôn khoâng. Voïng aáy töø khoâng, khoâng hieän voïng, voïng sanh caùc saéc. Ñaõ traùi khoâng sanh khoâng hoùa, maõi laøm coù hoùa coù sanh. Khoâng sanh hoùa thì khoâng hoùa sanh; coù hoùa coù sanh neân coù sanh coù hoùa. Hoaëc sanh thaùnh hieàn ngu trí, hoaëc hoùa vaûy caùnh loâng söøng. Luoân luoân chìm ñaém nôi beán meâ, maõi maõi troâi laên trong bieån khoå. Môø môø mòt mòt naøo bieát naøo hay, roái raém laêng xaêng chaúng tinh chaúng ngoä. Troïn laø buoâng taâm chaïy ñi, ñeàu khoâng naém muõi keùo veà. Khieán ñeán qua laïi saùu ñöôøng, xuoáng leân boán nuùi. Boán nuùi laø: Sanh, Giaø, Beänh, Cheát. Nay laàn löôït trình baøy boán nuùi ñeå laïi ñôøi sau.

KEÄ BOÁN NUÙI

Boán nuùi cheo leo vaïn khoùm tuøng,

Ngoä xong chaúng coù muoân vaät khoâng.

Möøng ñöôïc ba chaân löøa coù saün,

Côûi leân thuùc maïnh vöôït cao phong.

NUÙI THÖÙ NHAÁT

Nuùi thöù nhaát laø töôùng Sanh: Vì sai moät nieäm neân hieän ña ñoan. Gaù hình haøi nôi tinh huyeát meï cha, nöông khí aâm döông döôõng nuoâi thai ngheùn. Trong tam taøi ngöôøi ñöùng giöõa, laïi haøng chí linh cuûa muoân vaät. Chaúng luaän keû trí ngöôøi ngu, ñeàu thuoäc baøo thai bao boïc; hoûi chi moät ngöôøi traêm hoï ñeàu trong loø beå maø ra. Hoaëc maët trôøi bieåu hieän, vua thaùnh giaùng sanh; hoaëc caùc sao öùng ñieàm, toâi hieàn xuaát hieän. Vaên chöông queùt saïch ngaøn quaân, voõ luôïc chieán thaéng traêm traän. Trai caäy phong tö neùm quaû, gaùi khoe saéc ñeïp nghieâng thaønh. Moät traän cöôøi nghieâng nöôùc, hai traän cöôøi ñoå thaønh. Ñua danh khoe ñeïp, tranh laï ñaáu traân, xem ra thaûy ñeàu luaân hoài, ñaùo ñeå khoù troán sanh hoùa.

Töôùng Sanh cuûa ngöôøi laø muøa xuaân trong naêm. Hanh thoâng ñang ñoä tam döông, muoân vaät röïc maøu töôi toát. Moät trôøi trong saùng, nôi nôi lieãu thaém hoa cöôøi; muoân daëm phong quang, choán choán oanh keâu böôùm löôïn.

Keä raèng:

Trôøi ñaát naáu nung vaïn töôïng thaønh,

Xöa nay khoâng moáng cuõng khoâng manh.

Chæ sai höõu nieäm queân voâ nieäm,

Lieàn traùi khoâng sanh nhaän coù sanh.

Muõi ñaém caùc höông, löôõi tham vò,

Maéc môø chuùng saéc, tieáng meâ tai.

Lang thang laøm khaùch phong traàn maõi,

Ngaøy caùch xa queâ muoân daëm trình.

NUÙI THÖÙ HAI

Nuùi thöù hai laø töôùng Giaø: Hình dung thay ñoåi, khí huyeát ñaõ suy, daùng gaày tuoåi cao, aên uoáng hay saëc thöôøng ngheïn. Toùc xanh maù ñoû ñoåi thaønh toùc baïc da moài, ngöïa truùc aùo hoa bieán thaønh gaäy cöu xe coùi. Daãu raèng maét saùng nhö Ly Laâu cuõng khoù phaân raønh maøu saéc; duø cho tai thính nhö Sö Khoaùng cuõng khoâng nhaän roõ aâm thanh. Tieàu tuïy nhö caây lieãu luùc thu veà, ñieâu linh nhö ñoùa hoa khi xuaân heát. Boùng chieàu vöøa ngaõ non taây, doøng nöôùc saép chaûy veà bieån ñoâng.

Töôùng Giaø cuûa ngöôøi laø muøa haï trong naêm. Trôøi noùng ñaù chaûy muoân vaät ñeàu khoâ, naéng noùng soâi vaøng traêm soâng saép caïn. Hoa taøn lieãu uùa, bôø laïch trong vöôøn haù coøn löu giöõ. Böôùm löôïn oanh bay, döôùi laù ñaàu caønh giaø saép tôùi.

Keä raèng:

Con ngöôøi kieáp soáng tôï phuø du,

Thoï yeåu ngöôøi trôøi chôù voïng caàu.

Boùng ngaõ nöông daâu, chieàu saép ñeán,

Thaân nhö boà lieãu taïm qua thu.

Phan Lang thuôû noï coøn xanh toùc,

Laõ Voïng ngaøy nay ñaõ baïc ñaàu.

Cuoàn cuoän vieäc ñôøi troâi chaúng ñoaùi,

Vaàng oâ gaùc nuùi, nöôùc troâi xuoâi.

NUÙI THÖÙ BA

Nuùi thöù ba laø töôùng Beänh: Tuoåi ñaõ giaø khoïm, beänh ñeán cao hoang. Chaân tay moûi meät, maïch laïc khoù thoâng, traêm loùng raõ rôøi, noùng laïnh chaúng thuaän. Tan maát taùnh chôn thöôøng, sai leäch nguoàn ñieàu söôùng. Ngoài ñöùng khoù khaên, co duoãi ñau ñôùn. Maïng döôøng ngoïn ñeøn tröôùc gioù, thaân nhö hoøn boït treân soâng.Taâm sanh boùng quyû loâ nhoâ, maét thaáy khoâng hoa loám ñoám. Hình haøi gaày yeáu, ai laø Bieån Thöôùc thuoác thang; thaân theå hao moøn, naøo keû Lö Nhaân cöùu chöõa. Baïn beø luoáng nhoïc vieáng thaêm, anh em uoång söùc naâng ñôõ. Beänh naëng nhieàu thaùng chaúng laønh, naèm lieät nhieàu tuaàn chöa khoûi.

Töôùng Beänh cuûa ngöôøi laø muøa thu trong naêm. Gaëp khi söông laïnh môùi rôi, ñeán luùc coû caây ñeàu heùo. Röøng raäm xum xueâ, moät traän gioù vaøng ñaõ lô thô; nuùi bieác non xanh, moùc ngoïc môùi sa lieàn trô troïi.

Keä raèng:

AÂm döông traùi vaän voán xoay vaàn,

Gieo raéc tai öông ñeán theá nhaân.

Ñaïi ñeå coù thaân laø coù beänh,

Ví baèng khoâng beänh cuõng khoâng thaân.

Linh ñôn chôù caäy tröôøng sanh thuaät,

Löông döôïc khoù mong ñöôïc soáng beàn.

Sôùm nguyeän xa lìa ma caûnh giôùi,

Xoay taâm veà ñaïo döôõng thieân chôn.

NUÙI THÖÙ TÖ

Nuùi thöù tö laø töôùng Cheát: Beänh caøng traàm troïng maïng saép caùo chung. Tuoåi thoï mong höôûng traêm naêm, thaân theá trôû thaønh giaác moäng. Thoâng minh trí tueä khoù troán ngaøy ñaïi haïn saép sang. Söùc maïnh oai huøng ñaâu choáng ñöôïc khi voâ thöôøng ñaõ ñeán. Thieáp thuaän vôï trinh trôû thaønh ñau thöông ñöùt ruoät, anh nhöôøng em kính voäi neân ly bieät suoát ñôøi. Vaät mình laên ñaát, voã traùn keâu trôøi. Töôøng hoa nhaø roäng coù laøm chi, kho ñuïn vaøng kho roài cuõng boû. Daï ñaøi muø toái luoáng nghe gioù baác vi vu, tuyeàn hoä then gaøi chi thaáy maây saàu aûm ñaïm.

Töôùng Cheát cuûa ngöôøi laø muøa ñoâng trong naêm. Caøn khoân öùng Thaùi tueá troøn voøng, nhaät nguyeät höôùng huyeàn huyeàn hoäi tuï. AÂm tinh cöïc thònh, khaép trôøi möa tuyeát tôi bôøi, döông khí tan daàn, nöôùc taùm ñöùc ñoùng baêng caøng laïnh buoát.

Keä raèng:

Caøo ñaát ñuøng ñuøng traän gioù hanh,

Laõo ngö say tít chieác thuyeàn chaønh.

Boán beà muø mòt maây saàm boùng,

Moät daõy loâ xoâ soùng cuoän gheành.

Theo lôùp haït möa bay phaát phôùi,

Doàn nhau tieáng seùt noå ñì ñoaønh.

Giaây laâu tan buïi, beân trôøi taïnh,

Traêng laëng loøng soâng, ñeâm maáy canh?

                                    (Ngoâ Taát Toá)

Baûo taùp cuoàng phong ñaát buïi bay,

Laõo ngö say tít, chieác thuyeàn lay.

Boán beà maây phuû maøu ñen kòt,

Moät daõy soùng gaàm tieáng vang tai.

Saàm saäp traän möa aøo aït ñoå,

Ì aàm xe saám noå vaàn xoay.

Taïm thôøi buïi laéng, chaân trôøi saùng,

Traêng laëng loøng soâng, canh maáy ai?

?