I-PHAÀN TÖÏ:

      A-DUYEÂN KHÔÛI CUÛA KINH:

          Toâi nghe nhö vaày, moät hoâm Phaät ôû treân ñaûnh nuùi Laêng-giaø taïi bôø bieån Nam, duøng caùc thöù hoa baùu trang nghieâm, cuøng vôùi caùc vò ñaïi tyø-kheo taêng vaø chuùng ñaïi Boà-taùt caâu hoäi. Chuùng ñaïi Boà-taùt aáy ôû caùc coõi Phaät khaùc ñeán. Caùc ngaøi coù söùc töï taïi voâ löôïng chaùnh ñònh vaø thaàn thoâng du hyù, ñaïi Boà-taùt Ñaïi Hueä laøm thöôïng thuû. Caùc ngaøi ñaõ ñöôïc taát caû chö Phaät laøm pheùp quaùn ñaûnh, vaø kheùo hieåu nghóa caûnh giôùi töï taâm hieän, caùc loaïi chuùng sanh, caùc thöù taâm saéc, voâ löôïng ñoä moân, tuøy loaïi khaép hieän. Ñoái vôùi naêm phaùp, ba töï taùnh, taùm thöùc vaø hai thöù voâ ngaõ, caùc ngaøi ñaõ thoâng ñaït cöùu kính.

          Treân hoäi Nieát-baøn, ngaøi A-nan hoûi Phaät: Khi keát taäp caùc kinh, laáy caâu naøo ñeå ñaàu? Phaät daïy: Phaûi duøng caâu “Toâi nghe nhö vaày, moät hoâm Phaät ôû…” laøm thoâng leä cho caùc kinh. Kinh naøy Phaät chæ thaúng cho chuùng sanh caên thaân khí giôùi hieän tieàn ñeàu duy taâm hieän, nhö moäng nhö huyeãn chaúng phaûi coù chaúng phaûi khoâng. Moät nieäm baát giaùc muoân phaùp naøy ñoàng hieän. Chính nôi ñoù maø phaùt minh thì chæ moät taâm khoâng coù gì khaùc. Ñaây laø caûnh giôùi baát tö nghì cuûa chö Phaät, Boà-taùt, khoâng phaûi choã bieát cuûa haøng nhò thöøa vaø ngoaïi ñaïo. Cho neân nhöõng vò ñöông cô cuøng chö ñaïi Boà-taùt ñoàng ñeán trong hoäi, ñeàu ñöôïc chaùnh ñònh töï taïi vaø thaàn thoâng du hyù, kheùo hieåu taát caû caûnh giôùi töï  taâm hieän. Caùc ngaøi tuøy caùc thöù taâm saéc cuûa chuùng sanh laäp baøy phöông tieän ñeå ñoä thoaùt, vaø thoâng ñaït cöùu kính naêm phaùp, ba töï taùnh, taùm thöùc, hai voâ ngaõ. Caùc ngaøi ñuû khaû naêng thoï nhaän ñeä nhaát lieãu nghóa cuûa Nhö Lai, khoâng rôi vaøo löôùi nghi, khoâng bò taát caû ngoaïi ñaïo, Nhò thöøa laøm hoaëc loaïn. Nhöõng vò ñaïi tyø-kheo chung hôïp trong hoäi naøy ñeàu laø haøng Nhaát thöøa hoùa hieän, khoâng ñoàng vôùi haøng ñònh taùnh Thanh vaên, chaúng kham phaùt taâm Ñaïi thöøa. Cho neân phaàn duyeân khôûi naøy cuøng vôùi yeáu chæ Duy taâm cuûa baûn kinh phuø hôïp nhau hieån baøy.

     B- ÑÖÔNG CÔ KEÄÏ TAÙN                                               

          Khi aáy, Boà-taùt Ñaïi Hueä cuøng Boà-taùt Ma-ñeá hôïp nhau daïo taát caû coõi nöôùc chö Phaät, nöông thaàn löïc cuûa Phaät töø toøa ñöùng daäy, baøy vai aùo maët, quyø goái maët xuoáng ñaát, chaép tay cung kính duøng keä taùn thaùn Phaät:

          Coõi nöôùc chö Phaät töùc laø coõi nöôùc chuùng sanh. Nhöõng vò Boà-taùt naøy hay chính choã nhaät duïng cuûa chuùng sanh maø thoâng ñaït caûnh giôùi Phaät. Baûo raèng “Thaáy taát caû saéc ñeàu laø saéc Phaät, nghe taát caû tieáng ñeàu laø tieáng Phaät, daïo taát caû coõi nöôùc ñeàu laø coõi nöôùc chö Phaät”. Do ñoù caùc Ngaøi treân nöông thaàn löïc chö Phaät, döôùi vì trong hoäi chuùng phaùt lôøi taùn thaùn. Nhöõng lôøi taùn thaùn Phaät ñeàu haøm suùc yù nghóa kinh, khoâng coù chæ thuù rieâng.

          Theá gian lìa sanh dieät

          Ví nhö hoa hö khoâng,

          Trí chaúng thaáy coù, khoâng

          Maø khôûi taâm ñaïi bi.

          Taát caû phaùp nhö huyeãn

          Xa lìa nôi taâm thöùc,

          Trí chaúng thaáy coù, khoâng 

          Maø khôûi taâm ñaïi bi.

          Xa lìa chaáp ñoaïn thöôøng

          Theá gian haèng nhö moäng,

          Trí chaúng thaáy coù, khoâng

          Maø khôûi taâm ñaïi bi.

          “Theá gian nhö khoâng hoa, taát caû phaùp nhö huyeãn, theá gian haèng nhö moäng”, nhöõng caâu naøy laø töùc nôi nhaät duïng cuûa chuùng sanh lieàn thaáy caûnh giôùi baát tö nghì cuûa Nhö Lai, chaúng phaûi do duïng coâng quaùn chieáu cuûa trí khieán noù thaønh coù hay thaønh khoâng. Nhö Lai thöông xoùt caùc chuùng sanh naøy khoâng theå töï giaùc, luoáng theo taâm thöùc voïng chaáp ñoaïn, thöôøng. Ngaøi khôûi ñaïi bi laäp baøy phöông tieän ñeå ñoä thoaùt. Boà-taùt thaâm hieåu ñöôïc yù naøy, cho neân trong lôøi taùn Phaät rieâng baøy chæ thuù toaøn kinh. Ñaây laø “kheùo hieåu nghóa caûnh giôùi tuøy taâm hieän” aáy vaäy.

          Bieát nhaân phaùp voâ ngaõ

          Phieàn naõo vaø sôû tri (nhó dieäm)

          Thöôøng thanh tònh khoâng töôùng

          Maø khôûi taâm ñaïi bi.

          Phaøm phu chaáp trong thaân nguõ aám laø ngaõ neân phieàn naõo y ñoù maø khôûi. Nhò thöøa quaùn nguõ aám voâ ngaõ maø caùi sôû tri chöa queân. Caû hai ñeàu thuoäc veà meâ, khoâng phaûi coù caïn saâu vaäy. ÔÛ ñaây noùi “nhaân phaùp voâ ngaõ, phieàn naõo sôû tri thöôøng töï thanh tònh” ñeàu laø lôøi taùn Phaät. Song cuõng chæ roõ phaøm phu Nhò thöøa ngay ñoù toaøn khoâng, bôûi do baát giaùc voïng thaáy löu chuyeån. Nhö Lai bieát roõ neân khôûi ñaïi bi ñoä thoaùt. Tuy khoâng coù chuùng sanh ñöôïc dieät ñoä, maø möôøi caâu voâ taän baûn nguyeän saâu roäng vaäy. Xeùt theo Tam teá:

          Y baát giaùc taâm ñoäng goïi laø Nghieäp töôùng.

          Y taâm ñoäng khôûi naêng kieán goïi laø Chuyeån töôùng.

          Y naêng kieán maø caûnh giôùi voïng hieän goïi laø Hieän töôùng.

          Ba thöù  naøy, thuoäc veà thöùc thöù  taùm, laø caùi taäp khí hö nguïy töø voâ thuûy. Sau y Hieän töôùng ñoái caûnh phaân bieät thaønh Luïc thoâ.

          Trí töôùng töùc phaùp chaáp caâu sanh.

          Y trí khôûi nieäm chaúng döùt goïi Töông tuïc töôùng laø phaùp chaáp phaân bieät. Hai caùi phaùp ngaõ (chaáp) naøy, tuy thuoäc thöùc thöù baûy, song coäi goác noù thaät khoù thaáy. Vì noù y baát giaùc maø khôûi neân raát vi teá. Ñeán haøng Thaäp nhaát ñòa (Ñaúng giaùc) vaãn coù hai phaàn sôû tri ngu, cho neân khoâng phaûi choã Nhò thöøa thaáy ñöôïc. Chöõ sôû tri töùc laø nhó dieäm vaäy.

          Y nieäm khôûi chaáp goïi Chaáp thuû töôùng, laø nhaân chaáp caâu sanh.

          Y chaáp khôûi keá (tính toaùn) goïi Keá danh töï töôùng, laø nhaân chaáp phaân bieät. Hai caùi nhaân ngaõ (chaáp) naøy, khôûi ra taát caû coäi goác phieàn naõo, cuõng thuoäc veà thöùc thöù baûy. Song vì y caûnh phaân bieät laøm choã chaáp giöõ, neân haøng Nhò thöøa quaùn nhaân voâ ngaõ cuõng hay ñoaïn ñöôïc maø phaùp ngaõ cuûa thöùc thöù baûy chaúng ñoaïn. Ngaøi Huyeàn Trang cho phaân bieät thuoäc thöùc thöù saùu, caâu sanh thuoäc thöùc thöù baûy. Song ôû ñaây xeùt veà nguyeân do sanh khôûi neân noùi chung laø thöùc thöù baûy.

          Y hoaëc taïo nghieäp goïi Khôûi nghieäp töôùng.

          Y nghieäp chieâu baùo goïi Khoå heä töôùng.

          Hai phaàn naøy thuoäc veà trôøi ngöôøi. Nhöng toùm keát Tam teá vaø Luïc thoâ thaûy ñeàu do baát giaùc. Neáu giaùc thì hoaøn toaøn khoâng, neân noùi “thöôøng thanh tònh khoâng töôùng”.

          Taát caû khoâng Nieát-baøn

          Khoâng Nieát-baøn cuûa Phaät

          Khoâng coù Phaät Nieát-baøn

          Xa lìa giaùc, sôû giaùc

          Hoaëc coù hoaëc khoâng coù

          Caû hai thaûy ñeàu lìa.   

          Boán baøi keä tröôùc noùi choã nhaät duïng cuûa chuùng sanh thaûy laø caûnh giôùi cuûa Nhö Lai. Baøi keä naøy noùi Nhö Lai Nieát-baøn chaúng khaùc vôùi chuùng sanh sanh töû, neân noùi “taát caû khoâng Nieát-baøn”. Neáu coù Nieát-baøn thì ñaâu khoâng sanh töû; ñaõ coù sanh töû töùc coù chuùng sanh sanh töû vaø coù chuùng sanh vaøo sanh töû. Coù chuùng sanh sanh töû töùc laø coù Phaät Nieát-baøn. Coù chuùng sanh vaøo sanh töû töùc coù Phaät vaøo Nieát-baøn. Theá laø caùi naêng giaùc vaø sôû giaùc roõ raøng thaønh ñoái ñaõi. Ñaâu bieát raèng taát caû chuùng sanh ñaõ vaøo Nieát-baøn, chaúng caàn laïi Nieát-baøn. Nhö Lai thaáy roõ neân hay tuøy thuaän baûn teá, sanh töû Nieát-baøn ñeàu nhö moäng huyeãn. Ñaõ tuyeät taâm naêng, sôû thì khoâng rôi vaøo caùi thaáy coù, khoâng. Baäc Voâ thöôïng chaùnh chaân khoâng theå ñem troïn söï suy xeùt so löôøng ñeán ñöôïc.

          Quaùn Maâu-ni tòch tónh

          Theá laø xa lìa sanh

          AÁy goïi laø chaúng thuû

          Ñôøi naøy ñôøi sau tònh.

            Phaùp thaân khoâng taùnh khoâng sanh, chaúng phaûi taâm chaúng phaûi thöùc, ñaây laø Maâu-ni tòch tónh, choùng lìa taát caû kieán, töôùng sanh dieät. Neáu khôûi caùi quaùn naøy, trong moät saùt-na caùc chaáp ñeàu ñoaïn. Lieàn ñoù maét mình môû roäng thaúng ñeán vò lai töï nhieân tònh nieäm töông tuïc. Ñoù laø choã Luïc toå noùi “nieäm tröôùc chaúng sanh, nieäm sau chaúng dieät” vaäy. Nhaân lôøi taùn Phaät naøy ñeå chæ cho ngöôøi phaûi ñeå maét nôi ñaây.

]