II - PHAÀN CHAÙNH TOÂNG.

        C- Chæ nhö lai taøng sieâu quaù voïng töôûng ngoân thuyeát cuûa phaøm ngu vaø ngoaïi ñaïo thaønh töïu caùc ñòa cöùu kính quaû haûi.

           1- CHÆ NHÖ LAI TAØNG CHAÚNG ÑOÀNG THAÀN NGAÕ CUÛA NGOAÏI ÑAÏO.

            Khi aáy, ñaïi Boà-taùt Ñaïi Hueä baïch Phaät: Baïch Theá Toân! Trong kinh Phaät noùi Nhö Lai taøng töï taùnh thanh tònh, chuyeån ba möôi hai töôùng vaøo trong thaân taát caû chuùng sanh, nhö haït chaâu raát quyù coät trong cheùo aùo nhô, Nhö Lai taøng thöôøng truï khoâng bieán ñoåi cuõng laïi nhö theá, coät trong chieác aùo nhô giôùi aám nhaäp vaø tham duïc, saân, si, voïng töôûng  chaúng thaät, caùc thöù traàn lao laøm oâ ueá. Ñaây laø lôøi dieãn noùi cuûa taát caû chö Phaät. Taïi sao Theá Toân ñoàng vôùi ngoaïi ñaïo noùi coù ngaõ, noùi coù Nhö Lai taøng? Baïch Theá Toân! Ngoaïi ñaïo cuõng noùi coù taùc giaû thöôøng coøn, lìa ngoaøi caàu-na khaép giaùp chaúng dieät. Baïch Theá Toân ! AÁy laø ngoaïi ñaïo noùi coù ngaõ.

            Ñaây laø muoán Theá Toân phaùt minh Nhö Lai taøng chaúng ñoàng thaàn ngaõ cuûa ngoaïi ñaïo. Thaàn ngaõ cuûa ngoaïi ñaïo chaáp taâm phaân bieät trong nguõ uaån. Taùnh Nhö Lai taøng laø chæ cho theå thöôøng truï baát bieán. Theå khoâng  chaân voïng maø coù giaùc meâ. Meâ thì taâm phaân bieät sanh maø khoâng phaûi laø chaân trí. Taâm phaân bieät dieät maø chaúng  phaûi laø chaân tòch. Meâ trí cho laø sanh, meâ tòch cho laø dieät, thaûy ñeàu do phaân bieät cho neân voâ thöôøng. Neáu giaùc  thì phaân bieät lieàn döùt, thaáy xöa khoâng sanh thì nay cuõng khoâng dieät. Choã khoâng sanh dieät baûn taùnh thöôøng truï. Vì tröø caùi phaân bieät neân noùi laø voâ ngaõ, maø chaúng phaûi khoâng coù caùi ngaõ Nhö Lai taøng thöôøng truï baát bieán. Vì deïp voâ ngaõ neân noùi chaân ngaõ, maø chaúng ñoàng vôùi caùi ngaõ phaân bieät cuûa nguõ uaån. Neân noùi “chuyeån ba möôi hai töôùng vaøo thaân chuùng sanh, maø bò buoäc trong chieác aùo nhô aám giôùi nhaäp vaø tham saân si voïng töôûng chaúng thaät, caùc thöù traàn laøm oâ ueá”. Khi hieän ôû trong meâ thì trí tòch aån, sanh dieät hieän tieàn. Phaøm coù choã chaáp ñeàu thuoäc veà phaân bieät. Ñaây laø lyù do ngoaïi ñaïo voïng chaáp taùc giaû. Caàu-na töùc laø traàn duyeân.

            Phaät baûo Ñaïi Hueä: Ta noùi Nhö Lai taøng chaúng ñoàng caùi ngaõcuûa ngoaïi ñaïo noùi. Ñaïi Hueä! Coùkhi noùi khoâng, voâ töôùng, voâ nguyeän, nhö thaät teá, phaùp taùnh, phaùp thaân, Nieát-baøn, ly töï taùnh, baát sanh baát dieät, baûn lai tòch tónh, töï taùnh Nieát-baøn, nhöõng caâu nhö theá ñeàu noùi Nhö Lai taøng. Nhö Lai öùng cuùng ñaúng chaùnh giaùc vì ñoaïn caùi sôï voâ ngaõ cuûa ngu phu, neân noùi lìa voïng töôûng caûnh giôùi voâ sôû höõu coù Nhö Lai taøng. Naøy Ñaïi Hueä! Ñaïi Boà-taùt vò lai hieän taïi khoâng neân khôûi chaáp veà ngaõ kieán.

            Noùi phaùp thaân nhö thaät maø tröôùc noùi laø khoâng, voâ töôùng, voâ nguyeän. Noùi töï taùnh Nieát-baøn maø tröôùc noùi lìa töï taùnh, baát sanh baát dieät, xöa nay laø tòch tónh. Ñaây laø Theá Toân vì noùi caûnh giôùi voâ sôû höõu, moân Nhö Lai taøng vaäy. Nhö Lai ban ñaàu vì chuùng sanh chaáp nguõ uaån laø ngaõ neân noùi voâ ngaõ. Sau laïi vì Thanh vaên chaáp phaùp voâ ngaõ meâ laàm töï taùnh, neân noùi chaân ngaõ. Kinh Nieát-baøn noùi : “Caùc oâng neân bieát, tröôùc ñaõ tu taäp voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ, chaúng phaûi laø phaùp chaân thaät, ví nhö muøa xuaân coù nhöõng ngöôøi taém trong hoà lôùn, ngoài thuyeàn daïo chôi boãng laøm rôi haït chaâu löu ly chìm taän ñaùy nöôùc. Khi aáy moïi ngöôøi thaûy ñeàu laën xuoáng nöôùc moø tìm haït chaâu, giaønh nhau naém laáy ngoùi ñaù coû caây saïn soûi, moãi ngöôøi töï baûo ñöôïc chaâu löu ly, vui veû ñem leân, môùi bieát chaúng phaûi chaâu. Luùc aáy baûo chaâu vaãn coøn ôû trong nöôùc, vì theá löïc cuûa chaâu neân nöôùc ñöôïc loùng trong. Baáy giôø toaøn theå ñoàng thaáy haït chaâu vaãn coøn döôùi nöôùc, ví nhö ngöôùc xem maët traêng trong hö khoâng. Trong chuùng coù moät ngöôøi trí duøng söùc phöông tieän, nheï nhaøng chaäm raõi laën xuoáng nöôùc lieàn laáy ñöôïc haït chaâu. Tyø-kheo caùc oâng! Chaúng neân tu taäp voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ, baát tònh v.v… nhö theá, cho laø nghóa thaät. Nhö nhöõng ngöôøi kia moãi ngöôøi löôïm ngoùi gaïch coû caây saïn soûi maø cho laø baûo chaâu. Caùc oâng phaûi kheùo hoïc phöông tieän ôû khaép moïi nôi thöôøng tu töôûng ngaõ, töôûng thöôøng, laïc, tònh. Nhö ngöôøi trí kia kheùo löôïm ñöôïc haït chaâu, laø noùi töôûng ngaõ, töôûng thöôøng, laïc, tònh”. Theá môùi bieát, khi Nhö Lai noùi voâ ngaõ laø yù ôû choã chaân ngaõ, chæ vì ñoái trò phaøm phu ngoaïi ñaïo. Cho neân choã laàm cuûa nhò thöøa laø choã sôï cuûa phaøm phu ñaâu bieát lìa voïng chính vì hieån chaân. Caûnh giôùi voâ sôû höõu Nhö Lai taøng moân naøy chaúng ñoàng vôùi ngoaïi ñaïo cho thöùc laø ngaõ, chaáp töôùng taùc giaû.

            Thí nhö ngöôøi thôï goám nôi moät ñoáng ñaát duøng phöông tieän nhaân coâng, nöôùc, caây, baùnh xe quay maø laøm thaønh caùc moùn ñoà. Nhö Lai cuõng laïi nhö theá, noùi phaùp voâ ngaõ lìa taát caû töôùng voïng töôûng duøng caùc thöù trí tueä phöông tieän kheùo leùo, hoaëc noùi Nhö Lai taøng, hoaëc noùi voâ ngaõ. Bôûi nhaân duyeân aáy neân noùi Nhö Lai taøng chaúng ñoàng caùi ngaõ cuûa ngoaïi ñaïo noùi, aáy goïi laø noùi Nhö Lai taøng. Vì khai daãn caùi chaáp ngaõ cuûa ngoaïi ñaïo neân noùi Nhö Lai taøng khieán hoï lìa voïng töôûng ngaõ kieán chaúng thaät vaøo caûnh giôùi tam giaûi thoaùt moân, hy voïng choùng ñöôïc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Theá neân Nhö Lai öùng cuùng ñaúng chaùnh giaùc khôûi noùi Nhö Lai taøng nhö theá. Neáu khoâng nhö vaäy, aét ñoàng vôùi ngoaïi ñaïo. Theá neân Ñaïi Hueä! Vì lìa kieán chaáp cuûa ngoaïi ñaïo neân y Nhö Lai taøng voâ ngaõ.

            Ñaây laïi baøy roõ Nhö Lai duøng caùc thöù trí tueä phöông tieän kheùo leùo, hoaëc noùi voâ ngaõ, hoaëc noùi Nhö Lai taøng laø ñeå laãn nhau phaùt minh ngaõ töôùng thanh tònh Nhö Lai. Vì khai daãn ngoaïi ñaïo chaáp ngaõ khieán lìa ngaõ kieán chaúng thaät. Theá neân roát sau noùi “Phaûi y nôi Nhö Lai taøng voâ ngaõ aáy laø nghóa quyeát ñònh vaäy”. Kinh Nieát-baøn vì laäp ví duï thaày thuoác môùi vaø thaày thuoác cuõ, maø laïi vì trong chuùng xöôùng lôøi raèng: Tyø-kheo phaûi bieát, caùc ngoaïi ñaïo noùi laø ngaõ ñoù, ví nhö truøng aên caây ngaãu nhieân thaønh chöõ. Theá neân, Nhö Lai ôû trong Phaät phaùp noùi laø voâ ngaõ, vì ñieàu phuïc chuùng sanh, vì bieát thôøi neân noùi laø voâ ngaõ. Cho neân coù nhaân duyeân cuõng noùi coù ngaõ. Nhö oâng thaày thuoác gioûi kia kheùo bieát söõa laø thuoác, hay chaúng phaûi thuoác, khoâng phaûi nhö phaøm phu chaáp ngoâ ngaõ vaäy.

            Khi aáy Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy noùi keä raèng:

            Ngöôøi, aám, töông tuïc         

            Duyeân cuøng vi traàn

            Thaéng, Töï taïi taïo    

            Taâm löôïng voïng töôûng.

            Ngöôøi töùc laø caùi ngaõ trong thaân nguõ aám. Töông tuïc laø caùi ngaõ naøy löu chuù sanh dieät. AÁm laø nguõ aám. Ngoaïi ñaïo chaáp coù duyeân khaùc cuøng vi traàn, thaéng taùnh, Töï Taïi thieân hoøa hôïp chung nhau taïo. Ñaây laø töï taâm voïng töôûng chaáp vaäy. Duyeân khaùc laø taùt-ñoûa, thích-xaø, ñaùp-ma cuûa Soá luaän sö. Vì Soá luaän sö chaáp ngaõ, tö, duyeân, ba vieäc naøy hoïp laïi laøm thaønh aáy vaäy.

        2- CHÆ NHÖ LAI TAØNG PHÖÔNG TIEÄN HIEÅN BAØY.

             - CHÆ CHUNG PHÖÔNG TIEÄN COÙ BOÁN  PHAÙP.

            Khi aáy ñaïi Boà-taùt Ñaïi Hueä quaùn chuùng sanh vò lai, laïi thænh Theá Toân: Cuùi xin vì noùi tu haønh khoâng giaùn ñoaïn, nhö caùc vò ñaïi Boà-taùt tu haønh ñaïi phöông tieän.

            Ñaây laø hoûi veà phöông tieän tu haønh. Khoâng giaùn ñoaïn laø, khoâng giaùn ñoaïn nôi töï taùnh, thuaän taùnh khôûi tu, chaúng phaûi taïo nhaân duyeân beân ngoaøi.

            Phaät baûo Ñaïi Hueä: Ñaïi Boà-taùt thaønh töïu boán phaùp ñöôïc tu haønh ñaïi phöông tieän. Theá naøo laø boán? Nghóa laø kheùo phaân bieät töï taâm hieän, quaùn ngoaïi taùnh phi taùnh, lìa kieán chaáp sanh truï dieät, ñöôïc töï giaùc thaùnh trí thieän laïc. AÁy goïi laø ñaïi Boà-taùt thaønh töïu boán phaùp, ñöôïc tu haønh ñaïi phöông tieän.

            Kheùo phaân bieät töï taâm hieän laø, bieát tam giôùi ñeàu duy thöùc hieän, chaúng phaûi bôûi duyeân khaùc. Quaùn ngoaïi taùnh phi taùnh laø, taát caû taùnh beân ngoaøi thaûy nhö moäng huyeãn khoâng coù töï taùnh, lìa kieán chaáp sanh truï dieät laø, ñaõ bieát taát caû taùnh voâ taùnh ñeàu chæ laø töï taâm thì, caùc thöùc chaúng khôûi ñoái vôùi phaùp sôû tri khoâng khôûi nhieáp thoï. Töï giaùc thaùnh trí thieän laïc laø, ñaõ bieát tam giôùi duy thöùc, taát caû taùnh khoâng töï taùnh, caùc thöùc chaúng sanh thì, töï giaùc thaùnh trí nhö maët trôøi ôû trong hö khoâng, töï nhieân ñöôïc töï taïi phaùp laïc. Ngoaïi ñaïo chaúng bieát tam giôùi ñeàu duy thöùc hieän cho laø coù nhaân khaùc, ñaõ coù nhaân khaùc thì taát caû taùnh thaät coù töï sanh taùnh coù theå ñöôïc. Nhò thöøa tuy bieát khoâng coù nhaân khaùc, song veà thöùc hieän haønh dieät maø chuûng töû chaúng dieät, ñoái vôùi phaùp trong ngoaøi khoâng theå choùng khoâng. Ñaây ñeàu do thöùc minh laøm ngaïi, ñoái giaùc taùnh chính mình, mình chaúng vieân dieäu. Theá neân, vôùi boán thöù naøy, Boà-taùt tu haønh phöông tieän vöôït khoûi phaøm ngu vaø ngoaïi ñaïo. Neáu ngöôøi coù chí vôùi taâm toâng neân phaûi xeùt roõ.

               - KHEÙO PHAÂN BIEÄT TÖÏ TAÂM HIEÄN.

            Theá naøo ñaïi Boà-taùt kheùo phaân bieät töï taâm hieän? Nghóa laø quaùn tam giôùi duy taâm chöøng ngaèn nhö theá, lìa ngaõ vaø ngaõ sôû, khoâng dao ñoäng, lìa ñi laïi, do taäp khí hö nguïy huaân taäp töø voâ thuûy, caùc thöù saéc haønh trong tam giôùi troùi buoäc thaân taøi (caên) lieàn döïng laäp, voïng töôûng tuøy nhaäp hieän. AÁy goïi laø ñaïi Boà-taùt kheùo phaân bieät töï taâm hieän.

            Chöøng ngaèn laø noùi phaàn löôïng. Ñaây noùi duy taâm töùc laø duy thöùc. Meâ taâm laøm thöùc, thöùc töùc laø taâm. Cho neân noùi duy taâm. Quaùn tam giôùi naøy ñeàu do töï taâm baát giaùc voïng sanh chöøng ngaèn, trong khoaûng giöõa thaät khoâng coù ngöôøi nhieáp thoï vaø phaùp bò nhieáp thoï. Theá neân, tuy taïo taùc maø khoâng coù sôû taùc; tuy hieän ñi laïi maø khoâng coù ñi laïi. Taäp khí hö nguïy huaân taäp töø voâ thuûy laø, chæ cho nghieäp chuûng cuûa taøng thöùc, töùc laø baát giaùc voïng ñoäng vaäy. Ñaõ voïng ñoäng laøm nghieäp lieàn do kieán (chuû theå) khôûi töôùng (khaùch theå), bieán ra döôøng nhö caên traàn, thaønh caùc thöù saéc, haønh (nghieäp) trong tam giôùi, beøn coù danh töôùng daøi, ngaén, co, duoãi nhaát ñònh, hay sanh troùi buoäc. Chính hieän taïi caên thaân thoï duïng nhöõng nhu caàu trong theá giôùi, roài khôûi caùc thöù voïng töôûng. Taâm caûnh nhaäp nhau hoøa hôïp maø hieän, neân noùi laø “töï taâm hieän”. Neáu hay quaùn saùt caùi sôû hieän cuûa töï taâm thì bieát taát caû saéc, haønh (nghieäp) danh töôùng trong tam giôùi, töï thaân thoï duïng taát caû voïng töôûng ñeàu do meâ Nhö Lai taøng taùnh töø voâ thuûy laøm chuûng thöùc, voïng sanh chöøng ngaèn. Taâm caûnh bò hieän ñeàu khoâng theå ñöôïc, khoâng chuû, khoâng choã nöông, lieàn ñoù choùng lieãu ngoä.

            -  QUAÙN NGOAÏI TAÙNH PHI TAÙNH.

            Theá naøo ñaïi Boà-taùt kheùo quaùn ngoaïi taùnh phi taùnh? Nghóa laø taát caû taùnh nhö naéng, moäng v.v… do voïng töôûng hö nguïy töø voâ thuûy huaân taäp laøm nhaân, maø quaùn töï taùnh cuûa taát caû taùnh. Ñaïi Boà-taùt kheùo khôûi quaùn ngoaïi taùnh phi taùnh nhö theá, goïi laø ñaïi Boà-taùt kheùo quaùn ngoaïi taùnh phi taùnh.

            Naéng, moäng v.v… laø taát caû phaùp nhö soùng naéng, nhö moäng huyeãn ñeàu do noäi thöùc bieán döôøng nhö coù hieän tröôùc, maø khoâng coù töï taùnh lieàn ñoù voâ sanh. Theá neân bieát khoâng coù töï taùnh. “Taát caû phaùp chaúng sanh” laø lôøi noùi cuûa chö Phaät trong ba ñôøi, neân phaûi toân troïng. Nhaân laø, taát caû taùnh naøy nhaân nôi thöùc chuûng hö nguïy laøm töï taùnh. Quaùn taát caû taùnh laáy thöùc naøy laøm töï taùnh thì, taát caû taùnh khoâng töï taùnh, neân noùi “Kheùo quaùn ngoaïi taùnh phi taùnh”.

            -  LÌA KIEÁN CHAÁP SANH TRUÏ DIEÄT.

            Theá naøo ñaïi Boà-taùt lìa kieán chaáp sanh truï dieät? Nghóa laø taát caû taùnh nhö huyeãn moäng, taùnh töï, tha vaø chung chaúng sanh, tuøy vaøo chöøng ngaèn cuûa töï taâm, neân thaáy ngoaïi taùnh phi taùnh. Thaáy thöùc chaúng sanh vaø duyeân khoâng tích tuï, bôûi thaáy voïng töôûng duyeân sanh. Nôi tam giôùi taát caû phaùp trong ngoaøi ñeàu khoâng theå ñöôïc. Thaáy lìa töï taùnh thì chaáp sanh aét döùt. Bieát töï taùnh caùc phaùp nhö huyeãn v.v… ñöôïc voâ sanh phaùp nhaãn. Ñöôïc voâ sanh phaùp nhaãn roài, lìa kieán chaáp sanh truï dieät, goïi laø ñaïi Boà-taùt kheùo phaân bieät lìa kieán chaáp sanh truï dieät.

            Taùnh töï tha chung chaúng sanh, trong Trung Luaän noùi: “Caùc phaùp chaúng töï sanh, cuõng chaúng töø tha sanh, chaúng chung, chaúng khoâng nhaân, theá neân noùi voâ sanh”. Xeùt theo ñaây thì bieát taát caû ngoaïi taùnh nhö moäng v.v… ñeàu do töï taâm baát giaùc voïng sanh chöøng ngaèn (giôùi haïn). Bôûi baát giaùc voïng sanh, thaät khoâng coù taùnh sanh, neân noùi “thaáy ngoaïi taùnh phi taùnh”. Vì baát giaùc voïng sanh, thaät khoâng coù thöùc sanh neân noùi “thaáy thöùc chaúng sanh”. Ñaõ khoâng coù taùnh sanh vaø thöùc sanh, maø vaãn thaáy döôøng nhö sanh töông tuïc, thaûy do baát giaùc ñoàng thôøi lieàn hieän, chaúng phaûi duyeân nhieàu thöù tích tuï. Chaúng bieát lieàn hieän, maø cho laø duyeân sanh laø voïng töôûng vaäy. Thaáy voïng töôûng duyeân sanh, môùi bieát taát caû phaùp trong tam giôùi khoâng coù töï taùnh thì, caùi kieán chaáp sanh lieàn dieät. Söï vaät hieän tieàn thaûy nhö moäng huyeãn, chæ roõ baát giaùc lieàn truï duy taâm. Theá neân noùi “voâ sanh phaùp nhaãn kheùo lìa kieán chaáp sanh truï dieät”.

              -  TÖÏ GIAÙC THAÙNH TRÍ THIEÄN LAÏC.

            Theá naøo ñaïi Boà-taùt ñöôïc töï giaùc thaùnh trí thieän laïc? Nghóa laø ñöôïc voâ sanh phaùp nhaãn, truï ñeä baùt ñòa cuûa Boà-taùt, ñöôïc lìa taâm, yù, yù thöùc, naêm phaùp, ba töï taùnh, hai töôùng voâ ngaõ, ñöôïc yù sanh thaân.

            Bieát phaùp trong tam giôùi duy noäi thöùc bieán, khoâng coù taùnh töï sanh. Thöùc nhaân meâ maø coù, giaùc ñöôïc meâ thì meâ dieät, baûn taâm hieän tieàn. Ñaây laø taâm, yù, yù thöùc, naêm phaùp, ba töï taùnh, hai töôùng voâ ngaõ ngay ñoù lieàn lìa. Duy thöùc tuïng raèng: “Tröôùc ñòa Baát ñoäng vöøa xaû taøng”. Theá neân noùi ñöôïc quaû nhò chuyeån y, nhö yù sanh thaân, vaên sau töï roõ.

            Theá Toân! YÙ sanh thaân laø nhaân duyeân gì? Phaät baûo Ñaïi Hueä: YÙ sanh thaân, ví nhö nghó nhanh choùng voâ ngaïi, neân goïi laø yù sanh. Thí nhö yù ñi qua vaùch ñaù voâ ngaïi, nôi phöông khaùc caùch xa voâ löôïng do-dieân, nhaân ngaøy tröôùc ñaõ thaáy nhôù nghó chaúng queân, töï taâm löu chuù chaúng döùt, nôi thaân khoâng chöôùng ngaïi sanh. Ñaïi Hueä! YÙ sanh thaân nhö theá ñöôïc ñoàng thôøi sanh. YÙ sanh thaân cuûa ñaïi Boà-taùt do söùc tam muoäi nhö huyeãn töï taïi thaàn thoâng dieäu töôùng trang nghieâm, thaân chuûng loaïi thaùnh, ñoàng thôøi lieàn sanh. Ví nhö yù sanh khoâng coù chöôùng ngaïi, tuøy choã nhôù nghó caûnh giôùi nguyeän xöa, vì thaønh töïu chuùng sanh ñöôïc töï giaùc thaùnh trí thieän laïc. Ñaïi Boà-taùt ñöôïc voâ sanh phaùp nhaãn nhö theá, truï ñeä baùt ñòa cuûa Boà-taùt, chuyeån xaû thaân taâm, yù, yù thöùc, naêm phaùp, ba töï taùnh, hai töôùng voâ ngaõ vaø ñöôïc yù sanh thaân, ñöôïc töï giaùc thaùnh trí thieän laïc. Ñoù goïi laø ñaïi Boà-taùt thaønh töïu boán phaùp ñöôïc tu haønh ñaïi phöông tieän, phaûi hoïc nhö theá.

            Ñaây noùi chöùng töï giaùc thaùnh trí, chuyeån hai sôû y duøng söùc tam muoäi nhö huyeãn, töï taïi thaàn thoâng, töï nhieân ñöôïc thaân chuûng loaïi thaùnh. Vì chuùng sanh moät luùc ñoái hieän, ví nhö yù sanh.

        3- CHÆ NHÖ LAI TAÏNG LÌA CAÙC NHAÂN  DUYEÂN.

            Khi aáy, ñaïi Boà-taùt Ñaïi Hueä laïi thænh Theá Toân: Cuùi xin vì noùi töôùng nhaân duyeân cuûa taát caû caùc phaùp. Do giaùc ñöôïc töôùng nhaân duyeân, con vaø caùc Boà-taùt lìa taát caû taùnh coù, khoâng voïng chaáp, khoâng coù voïng töôûng kieán chaáp tieäm thöù vaø ñoàng thôøi sanh?

            Phaùp nhaân duyeân sanh ñeàu do voïng töôûng cuûa chính mình thaáy, maø keû ngu phu khoâng bieát chaáp laø thöù lôùp sanh hay ñoàng thôøi sanh. Lieãu ñaït nghóa naøy lìa caùc thöù coù, khoâng, thöù lôùp hay ñoàng thôøi sanh, hieån baøy voâ sanh. Cho neân noùi “taát caû phaùp chaúng sanh”.

            Phaät baûo Ñaïi Hueä: Taát caû phaùp coù hai thöù duyeân töôùng, laø ngoaïi vaø noäi. Ngoaïi duyeân laø, hoøn ñaát, caây coïc, baùnh xe, nöôùc, goã, nhaân coâng, caùc thöù phöông tieän, laøm thaønh caùi bình.  Nhö caùi bình ñaát, tô luïa, laùt chieáu, gioáng maàm, toâ laïc v.v… phöông tieän laøm thaønh cuõng laïi nhö theá. Ñoù goïi laø ngoaïi duyeân tröôùc sau chuyeån sanh.

            Phaùp noäi ngoaïi hai thöù duyeân, moät laø theá gian voïng kieán, moät laø ngu phu voïng kieán. Theá neân noùi tröø thöùc khôûi, töï phaân bieät thaáy thì taát caû laø voâ sanh. Ngoaïi duyeân, theá gian hieän thaáy nhö bình cuøng toâ laïc v.v… chaúng phaûi khoâng phöông tieän tröôùc sau sanh khôûi. Cho neân laäp phaùp ngoaïi duyeân.

            Theá naøo laø noäi duyeân? Nghóa laø phaùp voâ minh, aùi nghieäp v.v… ñöôïc teân laø duyeân. Töø ñoù sanh phaùp aám, giôùi, nhaäp, ñöôïc teân laø sôû duyeân. Noù khoâng coùsai bieät maø ngu phu voïng töôûng, aáy goïi laø phaùp noäi  duyeân.

            Voâ minh laø Nhö Lai taøng baát giaùc thaønh thöùc. Kinh Hoa Nghieâm noùi: “Chaúng roõ ñeä nhaát nghóa ñeá neân goïi laø voâ minh”. Trong möôøi hai chi voâ minh laø nhaân duyeân quaù khöù, aùi laø nghieäp duyeân hieän taïi, nghieäp laø thuû vaø höõu, laïi laøm duyeân sanh laõo beänh töû ôû ñôøi sau. Phaùp aám, giôùi, nhaäp voán töø ba ñôøi duyeân khôûi, maø thaät do voâ minh baát giaùc, ôû treân töï taâm khoâng coù taùnh sanh. Keû ngu phu voïng cho laø thaät, neân noùi: “Noù khoâng coùsaibieät”.

            Ñaïi Hueä! Nhaân kia coù saùu thöù. Nghóa laø: Ñöông höõu nhaân, töông tuïc nhaân, töôùng nhaân, taùc nhaân, hieån thò nhaân, ñaõi nhaân. Ñöông höõu nhaân laø, taïo nhaân roài phaùp trong ngoaøi sanh. Töông tuïc nhaân laø, taïo phan duyeân roài phaùp trong ngoaøi sanh, aám chuûng töû v.v… Töôùng nhaân laø, taïo töôùng khoâng giaùn ñoaïn töông tuïc sanh. Taùc nhaân laø, laøm vieäc taêng thöôïng nhö Chuyeån luaân vöông. Hieån thò nhaân laø, vieäc voïng töôûng sanh roài töôùng hieän naêng taùc sôû taùc, nhö ngoïn ñeøn soi hình saéc v.v… Ñaõi nhaân laø, khi dieät taïo ñoaïn töông tuïc, taùnh chaúng voïng töôûng sanh.

            Saùu thöù nhaân töùc laø trong hai caùi duyeân coù nhaân töôùng hay chieâu quaû sai bieät. Ñöông höõu nhaân laø, hieän taïi caên traàn taïo ra hay chieâu quaû ñôøi sau, noù töông ñöông vôùi nhaân duyeân. Töông tuïc nhaân laø, nhaân caên caûnh trong ngoaøi maø sanh aùi, thuû, laïi khôûi chuûng töû sau naøy chaúng döùt, noù töông ñöông vôùi sôû duyeân duyeân. Töôùng nhaân laø, laøm ra khoâng giaùn ñoaïn nhaân quaû töông tuïc, noù töông ñöông ñaúng voâ giaùn duyeân. Taùc nhaân laø, ôû treân quaû taïo nhaân, nhö Chuyeån luaân vöông ñöôïc thaéng quaû roài laïi taïo thaéng nhaân, noù töông ñöông vôùi taêng thöôïng duyeân. Hieån thò nhaân laø, nhaân naêng taùc cuøng quaû sôû taùc ñoàng thôøi cuøng hieån, nhö ngoïn ñeøn soi hình saéc, cuõng nhieáp thuoäc nghóa nhaân duyeân. Ñaõi nhaân laø, ñoái caûnh töôùng khi dieät chaúng thaáy töôùng löu chuù sanh, laøm cho caùi töông tuïc ñoaïn, thaønh töïu taùnh chaúng voïng töôûng. Chaúng voïng töôûng cuøng vôùi voïng töôûng ñoái ñaõi nhau, laø nhaân töôùng cuûa ngoaïi ñaïo phaøm ngu chaáp.

            Ñaïi Hueä! Ngu phu kia töï töôùng voïng töôûng chaúng thöù lôùp sanh, chaúng ñoàng thôøi sanh. Vì côù sao? Neáu laø ñoàng thôøi sanh thì naêng taùc sôû taùc khoâng phaân bieät, chaúng ñöôïc töôùng nhaân. Neáu thöù lôùp sanh thì chaúng ñöôïc töôùng ngaõ. Thöù lôùp sanh thì chaúng sanh, nhö chaúng sanh con thì khoâng teân cha meï.

            Thöù lôùp sanh hay ñoàng thôøi sanh laø choã chaáp cuûa ngu phu. Do chaúng bieát töï taâm hieän ra, ñoái vôùi phaùp in tuoàng sanh, töông tuïc voïng thaáy laø nhaân duyeân, roài chaáp laø thöù lôùp hay ñoàng thôøi. Cho neân Nhö Lai ñaëc bieät noùi chaúng thöù lôùp sanh, chaúng ñoàng thôøi sanh. Neáu ñoàng thôøi sanh thì khoâng naêng sôû, chaúng ñöôïc töôùng nhaân. Neáu thöù lôùp sanh laïi khoâng töï taùnh coù theå ñöôïc. Töôùng ngaõ laø töï taùnh vaäy. Ñaõ khoâng töï taùnh thì lieàn ñoù voâ sanh, nhö chaúng sanh con thì khoâng teân cha meï.

            Ñaïi Hueä! Thöù lôùp sanh phöông tieän töông tuïc. Chaúng phaûi vaäy, chæ do voïng töôûng maø thoâi. Vì nhaân, phan duyeân, thöù ñeä duyeân, taêng thöôïng duyeân v.v… laøm naêng sanh vaø sôû sanh. Ñaïi Hueä! Thöù lôùp sanh chaúng sanh, vì töôùng chaáp tröôùc voïng töôûng töï taùnh. Thöù lôùp vaø ñoàng thôøi sanh ñeàu chaúng sanh, vì töï taâm hieän thoï duïng, töï töôùng, coäng töôùng, ngoaïi taùnh phi taùnh. Ñaïi Hueä! Thöù lôùp vaø ñoàng thôøi sanh ñeàu chaúng sanh, tröø töï taâm hieän, baát giaùc voïng töôûng neân coù töôùng sanh. Theá neân, nhaân duyeân taïo söï töôùng phöông tieän phaûi lìa kieán chaáp thöù lôùp vaø ñoàng thôøi sanh.

            Tieáp tröôùc thöù lôùp vaø ñoàng thôøi chaúng sanh, ñeå hieån ngoaïi ñaïo vaø ngu phu chaúng bieát töï taâm hieän ra, neân voïng töôûng chaáp tröôùc, maø thaät chaúng coù phaùp sanh. Tieát naøy rieâng chuù troïng veà thöù lôùp sanh, chæ keøm noùi ñoàng thôøi sanh, ñeå bieát ngoaïi ñaïo ngu phu chaáp boán duyeân sanh, chæ thuoäc veà nghóa thöù lôùp. Cho neân chæ roõ ñoù, khieán bieát caùc phaùp trong ngoaøi ôû tröôùc maét ñeàu do thöùc bieán, khoâng coù töï taùnh. Tuy coù töôùng nhaân duyeân taïo taùc phöông tieän, thaûy do baát giaùc voïng chaáp maø thaønh. Giaùc thì duy taâm, kieán, töôùng toaøn döùt. Nhaân töùc laø nhaân duyeân laø, thaân caän hay sanh khôûi. Phan duyeân töùc laø sôû duyeân duyeân laø, y ngoaïi saéc v.v… maø sanh. Thöù ñeä töùc laø voâ giaùn duyeân laø, phaùp trong ngoaøi laïi laãn nhau chuyeån sanh töông tuïc khoâng giaùn ñoaïn. Taêng thöôïng duyeân laø, taâm cuøng caûnh laøm taêng thöôïng duyeân. Boán thöù naøy trong chaùnh phaùp thöôøng noùi. Song vì meâ chaân neân giaû laäp baøy laø coù, maø chaúng phaûi thaät coù theå taùnh. Cho neân noùi thöù lôùp sanh chaúng sanh. Bôûi voïng töôûng chaáp tröôùc, maø thaät thöù lôùp vaø ñoàng thôøi thaûy ñeàu chaúng sanh. Nghóa laø töï taâm hieän thaân caên khí giôùi töï töôùng coäng töôùng ñeàu khoâng töï taùnh. Tröø baát giaùc töï taâm hieän, voïng töôûng chaáp neân coù töôùng. Theá neân, nhaân duyeân taïo ra phöông tieän, phaûi lìa kieán chaáp thöù lôùp vaø ñoàng thôøi sanh.

            Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân nghóa naøy neân noùi keä raèng:

            Taát caû troïn khoâng sanh      

            Cuõng khoâng nhaân duyeân dieät    

            ÔÛ trong sanh dieät kia         

            Maø khôûi töôûng nhaân duyeân.

            Chaúng ngaên dieät vaø sanh  

            Tieáp noái nhaân duyeân khôûi

            Chæ vì ñoaïn phaøm ngu        

            Duyeân voïng töôûng si hoaëc

            Phaùp duyeân khôûi coù khoâng

            Thaûy ñeàu khoâng coù sanh

            Bôûi taäp khí meâ chuyeån      

            Töø ñaây ba coõi hieän

            Chaân thaät khoâng duyeân sanh                   

            Cuõng laïi khoâng coù dieät           

            Quaùn taát caû höõu vi              

            Ví nhö hoa trong khoâng.

            Naêng nhieáp vaø sôû nhieáp    

            Lìa boû kieán hoaëc loaïn

            Chaúng ñaõ sanh seõ sanh      

            Cuõng laïi khoâng nhaân duyeân

            Taát caû voâ sôû höõu

            Ñaây ñeàu laø ngoân thuyeát.

            Taát caû phaùp nhaân duyeân sanh dieät coù khoâng, ñeàu khoâng coù töï taùnh. Lieàn ñoù laø voâ sanh. Chæ vì phaøm ngu si hoaëc neân voïng thaáy coù ba coõi. Theá neân Nhö Lai chæ ngaên si hoaëc, maø chaúng ngaên caùc nhaân duyeân. Nghóa laø caùc nhaân duyeân nhö huyeãn nhö soùng naéng chaúng theå coù khoâng. Taát caû phaùp höõu vi ñoái vôùi caùi chaân thaät xöa nay xem nhö hoa ñoám trong hö khoâng. Chæ lìa caùc kieán chaáp hoaëc loaïn naêng sôû, nhaân duyeân sanh dieät troïn khoâng coù thaät nghóa, chæ coù theá luaän maø thoâi. Ba baøi keä treân laëp ñi laëp laïi noùi ñoaïn si hoaëc. Ba baøi keä döôùi noùi chaân thaät khoâng sanh dieät. Chaân thaät töùc laø xöa nay chaân thaät, laø Nhö Lai taøng taâm vaäy.

            4- CHÆ NHÖ LAI TAØNG ÑEÄ NHAÁT NGHÓA LÌA NGOÂN THUYEÁT VOÏNG TÖÔÛNG.

            Khi aáy, ñaïi Boà-taùt Ñaïi Hueä laïi baïch Phaät: Theá Toân! Cuùi xin vì noùi taâm kinh töôùng ngoân thuyeát voïng töôûng. Theá Toân! Con vaø caùc vò ñaïi Boà-taùt neáu kheùo bieát taâm kinh töôùng ngoân thuyeát voïng töôûng thì hay thoâng ñaït hai nghóa ngoân thuyeát vaø sôû thuyeát, choùng ñöôïc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Ñem hai thöù ngoân thuyeát vaø sôû thuyeát laøm thanh tònh taát caû chuùng sanh.

            Ngoân thuyeát laø do lôøi noùi phoâ baøy taát caû caûnh giôùi. Voïng töôûng laø caûnh giôùi phaân bieät cuûa lôøi noùi phoâ baøy, choã chuû tröông. Lieãu ñaït hai nghóa thì bieát taát caû caûnh giôùi thaûy do voïng töôûng phaân bieät nhaân lôøi noùi maø coù phoâ baøy, lìa caùc phaân bieät ngoân thuyeát thì khoâng taát caû töôùng caûnh giôùi. Cho neân ñeä nhaát nghóa laø töï giaùc thaùnh trí sôû ñaéc. Do ngoân thuyeát vaøo ñöôïc, chaúng phaûi caûnh giôùi ngoân thuyeát phaân bieät. Taát caû chuùng sanh chaúng bieát ñeä nhaát nghóa taâm, chæ y ngoân thuyeát phoâ baøy khôûi caùc voïng giaùc, maø chaúng phaûi chaân thaät töï thoâng. Röøng raäm aùc kieán do ñoù chaúng saïch, ñaây laø choã thænh hoûi cuûa Ñaïi Hueä.

            Phaät baûo Ñaïi Hueä: Laéng nghe, laéng nghe! Kheùo suy nghó ñoù, seõ vì oâng noùi. Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân, laønh thay! Xin vaâng thoï giaùo. Phaät baûo Ñaïi Hueä: Coù boán thöù töôùng ngoân thuyeát, voïng töôûng. Nghóa laø töôùng  ngoân thuyeát, moäng ngoân thuyeát, quaù voïng töôûng keá tröôùc ngoân thuyeát, voâ thuûy voïng töôûng ngoân thuyeát. Töôùng ngoân thuyeát laø, töø voïng töôûng saéc töôùng chaáp tröôùc sanh. Moäng ngoân thuyeát laø, caûnh tröôùc ñaõ traûi qua tuøy nhôù nghó maø sanh. Töø khi giaùc roài caûnh giôùi khoâng taùnh sanh. Quaù voïng töôûng keá tröôùc ngoân thuyeát laø, tröôùc oaùn taïo ra nghieäp tuøy nhôù nghó sanh. Voâ thuûy voïng töôûng ngoân thuyeát laø, loãi hö nguïy chaáp tröôùc töø voâ thuûy, töï chuûng taäp khí sanh. Ñaây goïi laø boán thöù töôùng ngoân thuyeát voïng töôûng.

            Töôùng ngoân thuyeát laø, do voïng töôûng chaáp tröôùc saéc töôùng maø sanh. Nghóa laø y nôi caûnh thaät hieän tieàn maø khôûi phaân bieät neân coù ngoân thuyeát. Moäng ngoân thuyeát laø, do caûnh giôùi quaù khöù, töø nhôù nghó voïng töôûng sanh. Giaùc roài caûnh giôùi voâ taùnh laø, caûnh chaúng thaät, nhö khi moäng thöùc roài thaáy caûnh giôùi khoâng taùnh, nhö ñoäc aûnh caûnh. Quaù voïng töôûng chaáp tröôùc ngoân thuyeát laø, nhôù nghó nghieäp ñaõ laøm tröôùc roài sanh hoái haän, neân coù ngoân thuyeát. Voâ thuûy voïng töôûng ngoân thuyeát laø, do chuûng töû taäp khí hö nguïy töø voâ thuûy, neân coù phaân bieät ñeàu laø voâ minh voïng giaùc, chaúng y nôi thaät nghóa, do ñaây chaáp tröôùc maø sanh ngoân thuyeát. Do boán thöù ngoân thuyeát naøy bao goàm taát caû voïng töôûng, neáu hay lieãu ñaït thì hay xa lìa caûnh giôùi voïng töôûng, ñöôïc töï giaùc thaùnh trí thuù roài, neáu coù ngoân thuyeát ñeàu do töï giaùc hieån baøy.

            Khi aáy, ñaïi Boà-taùt Ñaïi Hueä laïi do nghóa naøy khuyeán thænh Theá Toân: Cuùi xin laïi noùi caûnh giôùi do ngoân thuyeát voïng töôûng hieän ra? Theá Toân! Choã naøo? Côù gì? Taïi sao? Vì sao? Chuùng sanh voïng töôûng ngoân thuyeát sanh? Phaät baûo Ñaïi Hueä: Do ñaàu, ngöïc, coå hoïng, muõi, moâi, löôõi, nöôùu raêng hoøa hôïp maø phaùt ra aâm thanh. Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân! Ngoân thuyeát voïng töôûng laø khaùc hay chaúng khaùc? Phaät baûo Ñaïi Hueä: Ngoân thuyeát voïng töôûng chaúng khaùc chaúng phaûi chaúng khaùc. Vì côù sao? Nghóa laø vì kia laø nhaân sanh ra töôùng. Ñaïi Hueä! Neáu ngoân thuyeát, voïng töôûng khaùc thì voïng töôûng chaúng öng laø nhaân. Neáu chaúng khaùc thì lôøi noùi chaúng hieån ñöôïc nghóa, maø thaät coù hieån baøy. Theá neân, chaúng khaùc chaúng phaûi chaúng khaùc.

            Ngoân thuyeát, voïng töôûng chaúng khaùc chaúng phaûi chaúng khaùc. Khaùc thì voïng töôûng chaúng phaûi nhaân cuûa ngoân thuyeát. Chaúng khaùc thì noùi chaúng hieån nghóa, ñeå chæ ra vaên sau ngoân thuyeát cuøng ñeä nhaát nghóa laø khaùc hay chaúng khaùc. Chaúng bieát caûnh giôùi voïng töôûng giaùc, hö nguïy chaúng thaät, cho neân ngoân thuyeát coù theå phoâ baøy. Ñeä nhaát nghóa töï giaùc thaùnh trí sôû ñaéc, phi ngoân thuyeát ñeán ñöôïc, ñaây khoâng theå ñoàng thôøi noùi.

            Ñaïi Hueä laïi baïch Phaät: Theá Toân! Laø ngoân thuyeát töùc ñeä nhaát nghóa hay sôû thuyeát laø ñeä nhaát nghóa? Phaät baûo Ñaïi Hueä: Phi ngoân thuyeát laø ñeä nhaát nghóa, cuõng phi sôû thuyeát laø ñeä nhaát nghóa. Vì côù sao? Nghóa laø ñeä nhaát nghóa thaùnh laïc, do ngoân thuyeát ñöôïc vaøo, aáy laø ñeä nhaát nghóa. Chaúng phaûi ngoân thuyeát laø ñeä nhaát nghóa. Ñeä nhaát nghóa laø, thaùnh trí töï giaùc ñaõ ñöôïc. Chaúng phaûi caûnh giôùi ngoân thuyeát voïng töôûng giaùc. Theá neân, ngoân thuyeát voïng töôûng khoâng hieån baøy ñeä nhaát nghóa. Ngoân thuyeát laø sanh dieät dao ñoäng, laàn löôït do nhaân duyeân khôûi. Neáu laàn löôït nhaân duyeân khôûi thì noù khoâng hieån baøy ñeä nhaát nghóa. Ñaïi Hueä! Vì töôùng töï tha khoâng taùnh, neân töôùng ngoân thuyeát chaúng hieån baøy ñeä nhaát nghóa. Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Vì tuøy nhaäp töï taâm hieän löôïng, caùc thöù töôùng beân ngoaøi taùnh phi taùnh. Ngoân thuyeát voïng töôûng chaúng hieån baøy ñeä nhaát nghóa. Theá neân, Ñaïi Hueä! Phaûi lìa töôùng ngoân thuyeát caùc thöù voïng töôûng.

            Phaân chia ngoân thuyeát vaø sôû thuyeát, cuøng toät caûnh thuù cuûa ngoân thuyeát, hieån ñeä nhaát nghóa chaúng phaûi ngoân thuyeát ñeán ñöôïc. Ngoân thuyeát naøy laø rieâng chæ danh, cuù, vaên, thaân. Sôû thuyeát laø choã hieån baøy cuûa ngoân thuyeát, goàm coù voïng töôûng vaø töôùng so saùnh bieát. Neân noùi laø caûnh giôùi ngoân thuyeát voïng töôûng giaùc, chaúng phaûi thaät ñeä nhaát nghóa. Ñeä nhaát nghóa laø choã thaùnh laïc do ngoân thuyeát maø vaøo, nhö laáy tay chæ maët traêng, chaúng phaûi ngoùn tay laø maët traêng. Kinh Laêng Nghieâm noùi: “Nhö ngöôøi laáy tay chæ traêng cho ngöôøi, ngöôøi kia nhaân ngoùn tay neân phaûi thaáy maët traêng. Neáu chæ thaáy ngoùn tay cho laø theå maët traêng thì, ngöôøi naøy ñaâu nhöõng queân maát vaàng maët traêng, cuõng queân luoân ngoùn tay kia. Vì côù sao? Vì nhaän ngoùn tay neâu kia laøm maët traêng saùng, ñaâu nhöõng queân ngoùn tay maø cuõng chaúng bieát saùng cuøng vôùi toái. Vì côù sao? Vì cho theå ngoùn tay laø maët traêng saùng thì, töôùng saùng toái khoâng raønh roõ”. Phaøm ñeä nhaát nghóa töï giaùc thaùnh trí ñaõ ñöôïc, chaúng phaûi caûnh giôùi ngoân thuyeát voïng töôûng giaùc. Theå ngoùn tay, theå maët traêng, saùng toái roõ vaäy. Cho neân noùi ngoân thuyeát voïng töôûng chaúng hieån baøy ñeä nhaát nghóa. Sanh dieät dao ñoäng töùc laø ñaàu, ngöïc … taùm vieäc, laàn löôït hoøa hôïp. Nghóa laø nhaân duyeân laàn löôït hoøa hôïp naøy, khoâng hay hieån baøy ñeä nhaát nghóa laø chæ ngoân thuyeát vaäy. Töôùng töï tha töùc laø chæ sôû thuyeát. Nghóa laø caûnh töï tha sôû thuyeát laø y nôi voïng töôûng phaân bieät, nhö hoa trong göông khoâng coù thaät taùnh, ñaây laø töôùng ngoân thuyeát. Cho neân noùi “töôùng ngoân thuyeát khoâng hieån baøy ñeä nhaát nghóa”. Ngöôøi thaät hay nhaäp töï taâm hieän löôïng thaáy caùc thöù töôùng beân ngoaøi, ñeàu khoâng töï taùnh, ñeàu do ngoân thuyeát voïng töôûng döïng laäp. Neáu lìa ngoân thuyeát voïng töôûng töùc khoâng coù töôùng taát caû caûnh giôùi. Chính ngay luùc naøy chæ coù theå chöùng bieát, khoâng cho coù noùi naêng. Cho neân chæ noùi “ngoân thuyeát voïng töôûng khoâng hieån baøy ñeä nhaát nghóa” maø thoâi. Choã ngoân ngöõ suy tö döùt baët laø choã thaùnh laïc tieán ñeán. Muø tan thì maët trôøi hieän, nhö con gaëp meï, thôøi tieát neáu ñeán lyù kia töï baøy. Cho neân roát sau noùi “phaûi lìa töôùng ngoân thuyeát voïng töôûng”.

            Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân nghóa naøy neân noùi keä raèng:

            Caùc taùnh khoâng töï taùnh     

            Laïi cuõng khoâng ngoân thuyeát

            Nghóa thaäm thaâm khoâng khoâng   

            Keû ngu khoâng theå hieåu

            Taát caû taùnh töï taùnh             

            Phaùp ngoân thuyeát nhö boùng

            Coøn Töï Giaùc Thaùnh Trí

            Thaät teá ta ñaõ noùi.

            Taát caû caùc phaùp  khoâng coù töï taùnh, khoâng theå noùi baøy, ñaây laø nghóa thaäm thaâm khoâng khoâng. Sanh töû khoâng, Nieát-baøn khoâng. Choã ñaát töï giaùc thaùnh trí thaät teá, chaúng phaûi keû ngu hay hieåu. Cho neân trong kinh ñeàu laø ngoân thuyeát töï taùnh, phaùp nhö boùng, vang, vì phöông tieän chæ choã trôû veà. Toâng Caûnh noùi: “Ngoân thuyeát laø töø giaùc quaùn sanh, laø coäng töôùng hoøa hôïp maø khôûi. Phaân bieät laø nhaân yù thöùc sanh, laø suy tính so löôøng maø khôûi. Toùm laïi maø noùi, ñeàu nhaân baát giaùc, giaùo quaùn tuøy sanh. Neáu khoâng coù taâm baát giaùc thì taát caû caùc phaùp thaûy khoâng coù töï töôùng coù theå noùi,  chæ tröø moân phöông tieän maø vì môû baøy, ñaïo toät cuøng trôû veà laø voâ ngoân”.

            5-  CHÆ NHÖ LAI TAØNG TÖÏ GIAÙC THAÙNH TRÍ LÌA BOÁN CAÂU COÙ KHOÂNG.

            Ñaïi Boà-taùt Ñaïi Hueä laïi baïch Phaät: Theá Toân! Cuùi xin vì noùi lìa moät, khaùc, ñoàng, chaúng ñoàng, coù, khoâng, chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, thöôøng, voâ thöôøng choã chaúng haønh cuûa taát caû ngoaïi ñaïo, laø choã haønh cuûa töï giaùc thaùnh trí. Lìa voïng töôûng töï töôùng coäng töôùng vaøo nghóa ñeä nhaát chaân thaät. Caùc ñòa tieáp noái thöù lôùp tieán leân ñöôïc töôùng thanh tònh, tuøy vaøo ñòa töôùng cuûa Nhö Lai, baûn nguyeän  khoâng khai phaùt. Ví nhö chaâu ma-ni coù caùc hình saéc, caûnh giôùi voâ bieân töôùng haïnh, töôùng töï taâm hieän thuù boä phaän, taát caû caùc phaùp. Con vaø caùc vò ñaïi Boà-taùt lìa kieán chaáp voïng töôûng töï taùnh, töï töôùng, coäng töôùng nhö theá v.v…, choùng ñöôïc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc, khieán taát caû chuùng sanh ñöôïc taát caû an laïc ñaày ñuû sung maõn.

            ÔÛ Taây Vöùc coù chín möôi saùu thöù ngoaïi ñaïo ñeàu do boán caâu coù, khoâng v.v… khôûi ra saùu möôi hai löôùi kieán chaáp. Luaän Baûo Taùnh noùi: “Boà-taùt loaïn yù veà khoâng ñoái vôùi chaân khoâng dieäu höõu naøy vaãn coù ba caùi nghi. Moät laø nghi khoâng ñeå dieät saéc, chaáp caùi khoâng ñoaïn dieät. Hai nghi khoâng khaùc vôùi saéc, chaáp ngoaøi saéc coù khoâng. Ba nghi khoâng laø vaät, chaáp khoâng laøm höõu”. Boà-taùt coøn vaäy, huoáng laø phaøm ngu ngoaïi ñaïo ö? Ñaïi Trí Ñoä Luaän keä noùi: “Coù khoâng hai kieán dieät chaúng coøn, caùc phaùp thaät töôùng Phaät ñaõ noùi”. Chö phaùp thaät töôùng laø noùi choã haønh cuûa töï giaùc thaùnh trí. Thieân Daãn Tuyeät Voâ YÛ Quaùn noùi: “Nghóa laø chaân khoâng naøy khoâng theå noùi töùc saéc chaúng töùc saéc, khoâng theå noùi töùc khoâng chaúng töùc khoâng, taát caû ñeàu khoâng theå noùi, khoâng theå noùi cuõng khoâng theå noùi. Lôøi naøy cuõng chaúng thoï, vöôït xa khoâng coøn choã gaù, chaúng phaûi choã lôøi noùi ñeán, chaúng phaûi choã hieåu ñöôïc, aáy goïi laø haïnh caûnh. Vì côù sao? Vì sanh taâm ñoäng nieäm lieàn traùi phaùp theå, lieàn maát chaùnh nieäm. Cho ñeán, neáu tieàn giaûi khoâng roãng suoát thì khoâng do ñaâu tieáp tuïc tu haønh. Neáu chaúng giaûi haïnh phaùp naøy, döùt caùi tieàn giaûi khoâng do ñaâu thaønh chaùnh giaûi kia. Neáu giöõ caùi giaûi chaúng boû thì khoâng do ñaâu vaøo chaùnh haïnh naøy. Theá neân haïnh do giaûi thaønh, haïnh khôûi giaûi tuyeät”. Nghóa ñeä nhaát chaân thaät y cöù vaøo Sô ñòa kieán ñaïo töï nhaän ñöôïc thaät töôùng caùc phaùp. Kinh Hoa Nghieâm thì chæ Thaäp truï sô taâm thaáy roõ Phaät taùnh cuøng Phaät khoâng khaùc. Traûi qua caùc vò, moät vò töùc laø taát caû vò, haønh boá (tieäm thöù) vieân dung (ñoán ngoä) thuaàn duøng voâ coâng duïng ñaïo nhaäm vaän tieán ñeán Phaät. Vaøo coõi nöôùc voâ bieân khaép hieän saéc thaân, ñeàu chaúng ngoaøi sai bieät do töï taâm hieän ra. Boán caâu laø, caâu moät, caâu khaùc, caâu cuõng moät cuõng khaùc, caâu chaúng phaûi moät chaúng phaûi khaùc. Caâu moät laø nhieáp thuoäc veà höõu vaø thöôøng. Caâu khaùc laø nhieáp thuoäc veà voâ vaø voâ thöôøng. Ba caùi naøy ñeàu coù boán caâu. Phaùp cuûa ta cuõng coù nghóa phaù boán caâu. Vaên Nieát-baøn Luaän noùi: “Coøn maø chaúng phaûi laø höõu, ñeå phaù chaáp thöôøng cuûa Thanh vaên. Maát maø chaúng phaûi laø voâ, ñeå phaù chaáp ñoaïn cuûa Thanh vaên. Maát maø chaúng phaûi laø voâ, tuy voâ maø laø höõu. Coøn maø chaúng phaûi laø höõu, tuy höõu maø laø voâ”. Ñaây laø song phaù höõu voâ, hieån baøy cuõng höõu cuõng voâ. Tuy höõu maø voâ neân noùi phi höõu. Tuy voâ maø höõu neân noùi phi voâ. Ñaây laø phaù cuõng höõu cuõng voâ, hieån baøy phi höõu phi voâ. Thaûy ñeàu laãn nhau phaù tröø ñeå hieån trung ñaïo laø choã Phaät sôû haønh.

            Phaät baûo Ñaïi Hueä: Laønh thay, laønh thay! OÂng hay hoûi ta nghóa nhö theá ñöôïc nhieàu an laïc, ñöôïc nhieàu lôïi ích, thöông xoùt taát caû chö thieân vaø ngöôøi ñôøi. Phaät baûo Ñaïi Hueä: Laéng nghe, laéng nghe! Kheùo suy nghó ñoù, ta seõ vì oâng phaân bieät giaûi noùi. Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân, laønh thay! Xin vaâng thoï giaùo. Phaät baûo Ñaïi Hueä: Phaøm phu ngu si chaúng bieát taâm löôïng, chaáp taùnh trong ngoaøi, y nôi moät, khaùc, ñoàng, chaúng ñoàng, coù, khoâng, chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, thöôøng, voâ thöôøng, töï taùnh laø taäp nhaân chaáp tröôùc voïng  töôûng.

            Chaúng bieát töï taâm hieän löôïng thì toaøn theå laø thöùc, töï nhieân chaúng bieát lyù do caùc taùnh trong ngoaøi, laàm ôû tröôùc maét voïng sanh phaân bieät. Ñaây laø sôû do sanh töù cuù. Taäp nhaân laø chæ cho chuûng thöùc. Chaúng bieát taâm löôïng töùc thaønh taäp nhaân, coá nhieân sanh chaáp tröôùc vaäy.

            Ví nhö baày nai bò khaùt böùc ngaët thaáy soùng naéng trong muøa xuaân maø khôûi töôûng laø nöôùc, meâ loaïn chaïy tìm, khoâng bieát chaúng coù nöôùc. Nhö theá, ngöôøi ngu hö nguïy voïng töôûng huaân taäp töø voâ thuûy, ba ñoäc ñoát taâm öa caûnh giôùi saéc, thaáy sanh truï dieät, chaáp taùnh trong ngoaøi, rôi nôi töôûng moät, khaùc, ñoàng, chaúng ñoàng, coù, khoâng, chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, thöôøng, voâ thöôøng voïng kieán nhieáp thoï.

            Tröôùc noùi caùc kieán chaáp khôûi leân laø do meâ töï taâm löôïng, maø thaønh chuûng thöùc, thaáy coù trong ngoaøi, sanh boán thöù taø kieán. Ñaây noùi hieän haïnh vaø chuûng töû cuøng nhau sanh, laãn nhau hoaëc loaïn, ñoái vôùi cöùu kính khoâng, thaønh cöùu kính coù.

            Nhö thaønh Caøn-thaùt-baø, phaøm ngu khoâng trí khôûi töôûng laø thaønh, taäp khí chaáp tröôùc töôùng töø voâ thuûy hieän. Kia chaúng phaûi coù thaønh, chaúng phaûi khoâng thaønh. Nhö theá, ngoaïi ñaïo hö nguïy taäp khí chaáp tröôùc töø voâ thuûy, y nôi caùi thaáy moät, khaùc, ñoàng, chaúng ñoàng, coù, khoâng, chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, thöôøng, voâ thöôøng khoâng theå roõ bieát töï taâm hieän löôïng.

            Taäp khí chaáp tröôùc töôùng töø voâ thuûy hieän, kia chaúng phaûi chaúng thaønh chaúng phaûi khoâng thaønh, ñaây laø noùi raát roõ taâm saéc taát caû caûnh giôùi hieän tieàn ñeàu duy thöùc bieán, chaúng thaät coù khoâng, neân noùi nhö huyeãn baát khaû tö nghì. Ngoaïi ñaïo khoâng trí laàm laø thaät coù, luoáng theâm taø kieán.

            Thí nhö coù ngöôøi moäng thaáy nam nöõ, voi ngöïa, xe coä, thaønh aáp, vöôøn röøng, nuùi soâng, ao hoà caùc thöù trang nghieâm, töï thaân vaøo trong aáy, khi thöùc roài chæ coøn nghó nhôù. Ñaïi Hueä! YÙ oâng nghó sao? Keû kia nhö theá, ñoái vôùi vieäc moäng tröôùc nhôù nghó chaúng boû, laø ngöôøi thoâng minh chaêng? Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân! Chaúng thoâng minh. Phaät baûo Ñaïi Hueä: Phaøm phu nhö theá bò aùc kieán nhai, ngoaïi ñaïo trí tueä maø chaúng bieát töï taâm hieän taùnh nhö moäng, y nôi kieán chaáp moät, khaùc, ñoàng, chaúng ñoàng, coù, khoâng, chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, thöôøng, voâ thöôøng.

            Ñaây laáy vieäc thaáy trong moäng so saùnh cho deã bieát. Ñeán khi thöùc roài nhôù nghó chaúng boû, goàm duï cho ngöôøi ngu, bieát roõ caùc phaùp chaúng coù nhaân khaùc, maø chaáp phaùp trong ngoaøi vaãn coá chaúng queân.

            Thí nhö töôïng veõ chaúng cao thaáp, maø phaøm ngu kia khôûi töôûng cao thaáp. Nhö theá ñôøi sau ngoaïi ñaïo aùc kieán taäp khí daãy ñaày y nôi kieán chaáp moät, khaùc, ñoàng, chaúng ñoàng, coù, khoâng, chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, thöôøng, voâ thöôøng töï hoaïi vaø hoaïi ngöôøi. Coøn luaän lìa coù khoâng voâ sanh cuõng laø ngoân thuyeát khoâng, kieán chaáp baøi baùng nhaân quaû, nhoå goác thieän caên, hoaïi nhaân thanh tònh. Ngöôøi thaéng caàu phaûi xa lìa ñoù. Khôûi noùi nhö theá laø hoï rôi nôi kieán chaáp töï, tha, ñoàng, laø voïng töôûng coù khoâng roài, chìm nôi kieán laäp (coù) vaø phæ baùng (khoâng), do aùc kieán aáy seõ ñoïa vaøo ñòa nguïc.

            Theá Toân nôi ñaây thaâm traùch ngoaïi ñaïo aùc kieán, döïng laäp töï toâng phæ baùng chaùnh phaùp, löu truyeàn ñôøi sau, töï hoaïi vaø hoaïi ngöôøi seõ ñoïa ñòa nguïc.

            Thí nhö con maét beänh thaáy coù toùc ruû, lieàn baûo moïi ngöôøi raèng caùc oâng xem ñaây, maø thaät toùc ruû cöùu kính phi taùnh phi voâ taùnh, vì thaáy vaø chaúng thaáy. Nhö theá, ngoaïi ñaïo voïng kieán hy voïng y nôi kieán chaáp moät, khaùc, ñoàng, chaúng ñoàng, coù, khoâng, chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, thöôøng, voâ thöôøng, maø phæ baùng chaùnh phaùp töï ñoïa vaø laøm ngöôøi ñoïa.

            Cöùu kính phi taùnh phi voâ taùnh, vì thaáy vaø chaúng thaáy laø, taát caû phaùp thaûy nhö toùc ruû, chaúng phaûi taùnh coù khoâng, do ngöôøi thaáy cuøng chaúng thaáy, ñaây laø chæ thaúng duy thöùc. Laëp laïi noùi phæ baùng chaùnh phaùp, töï ñoïa vaø laøm ngöôøi ñoïa, laø loøng thöông xoùt thieát tha cuûa Nhö Lai, ñaïi khaùi coù theå thaáy vaäy.

            Thí nhö voøng löûa chaúng phaûi voøng, ngöôøi ngu töôûng laø voøng, chaúng phaûi laø ngöôøi coù trí. Nhö theá, ngoaïi ñaïo aùc kieán hy voïng y nôi moät, khaùc, ñoàng, chaúng ñoàng, coù, khoâng, chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, thöôøng, voâ thöôøng, töôûng taát caû taùnh sanh.

            Baûn dòch ñôøi Nguïy khoâng coù ñoaïn naøy, cuõng khaép duï khoâng coù nghóa rieâng cho neân löôïc.

            Thí nhö bong boùng nöôùc gioáng nhö chaâu ma-ni, ñöùa beù ngu khoâng trí khôûi töôûng ma-ni, chaáp tröôùc tìm caàu. Song bong boùng nöôùc kia khoâng phaûi ma-ni, chaúng phaûi phi ma-ni. Vì chaáp vaø chaúng chaáp. Nhö theá, ngoaïi ñaïo aùc kieán voïng töôûng taäp khí huaân taäp, ñoái vôùi voâ sôû höõu noùi laø coù sanh, duyeân nôi coù sanh noùi laø dieät.

            Bong boùng nöôùc laø moät, vì coù ngöôøi chaáp ngöôøi chaúng chaáp, chaúng phaûi thaät coù sanh dieät. Phaøm phu ngoaïi ñaïo ñoái vôùi bong boùng nöôùc voâ sôû höõu maø chaáp cho laø höõu. Keû ngu duyeân nôi bong boùng nöôùc coù, chaúng chaáp cho laø dieät. Kinh Öông-quaät-ma-la baøi keä noùi: “Thí nhö coù keû ngu, thaáy boït sanh voïng töôûng, cho laø chaâu löu ly, laáy roài ñem trôû veà, ñeå noù ôû trong bình, gìn giöõ nhö chaân baûo, chaúng laâu thaûy tieâu dung, töôûng khoâng laëng yeân ñöùng, nôi chaân löu ly khaùc, cuõng laïi khôûi töôûng khoâng. Vaên Thuø cuõng nhö theá, tu haønh toät khoâng tòch, thöôøng khôûi suy nghó khoâng, phaù hoaïi taát caû phaùp. Giaûi thoaùt thaät chaúng khoâng, maø khôûi töôûng toät khoâng, ví nhö thaáy boït tieâu, laïm hoaïi caùc chaân baûo. Ngöôøi nay cuõng nhö theá, laïm khôûi töôûng toät khoâng, thaáy ñöôïc phaùp khoâng roài, chaúng khoâng cuõng noùi khoâng.”

            Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Coù ba thöù löôïng, naêm phaàn luaän, moãi thöù döïng laäp roài, ñöôïc thaùnh trí töï giaùc, lìa vieäc hai töï taùnh, maø khôûi höõu taùnh voïng töôûng chaáp tröôùc.

            Ba thöù löôïng laø, hieän löôïng, tyû löôïng, thaùnh ngoân löôïng. Hieän löôïng laø, thaät caûnh hieän tieàn, chaúng rôi vaøo yù ngoân, thaân ñöôïc phaùp theå khoâng coù laàm laãn, nhö töï giaùc thaùnh trí töông öng vôùi chöùng bieát. Tyû löôïng laø, so saùnh maø bieát, nhö nhaân caûnh moäng maø bieát laø töï taâm hieän, tuy chaúng phaûi thaân chöùng, maø so saùnh bieát khoâng doái. Thaùnh ngoân löôïng laø, nhö Phaùp thaân Phaät noùi, Baùo thaân Phaät noùi, Hoùa thaân Phaät noùi, nhaát ñònh laøm moâ phaïm. Ba chi laø, toâng, nhaân, duï. Nhö ñoái vôùi giaùo phaùp cuûa ta laäp löôïng raèng: “Nhö Lai taøng ñeä nhaát nghóa taâm laø Toâng. Nhaân noùi, vì töï taâm hieän löôïng. Duï noùi, nhö hoa trong göông, traêng ñaùy nöôùc vaø caûnh trong moäng”. Nhö ñoái vôùi ngoaïi ñaïo laäp löôïng raèng: Kia do thaàn ngaõ thaéng taùnh laø Toâng. Nhaân noùi, vì taäp khí hö nguïy töø voâ thuûy vaø taùc giaû coù khoâng. Duï noùi, nhö loâng ruøa, daàu caùt, bình beå v.v… Ba chi naøy cuõng goïi laø ba chi tyû löôïng, cuøng vôùi Hôïp, Keát thaønh naêm. Ba löôïng vaø naêm phaàn ñeàu laø Nhö Lai noùi ra, ñeå hieån baøy thaùnh trí töï giaùc, lìa kieán chaáp coù vaø khoâng. Song hoï chaúng döïng laäp thaùnh trí töï giaùc, laïi khôûi coù taùnh phaân bieät, ñaây laø phaù noäi ngu ngaõ töôùng.

            Ñaïi Hueä! Taâm, yù, yù thöùc thaân taâm chuyeån bieán, töï taâm hieän naêng nhieáp sôû nhieáp caùc voïng töôûng döùt. Nhö Lai ñòa töï giaùc thaùnh trí, ngöôøi tu haønh khoâng ñoái vôùi kia khôûi töôûng taùnh vaø phi taùnh. Neáu ngöôøi tu haønh kia nôi caûnh giôùi nhö theá, taùnh (coù) phi taùnh (khoâng) nhieáp thuû töôùng sanh thì kia chaáp tröôûng döôõng vaø chaáp ngaõ nhaân.

            Taâm, yù, yù thöùc thaân taâm chuyeån bieán, töï taâm hieän naêng nhieáp sôû nhieáp voïng töôûng döùt laø, ñaõ chuyeån taâm, yù, yù thöùc thì töï taâm hieän ra naêng thuû vaø sôû thuû caùc voïng töôûng lieàn ñoaïn. Cho neân laïi noùi: Nhö Lai töï giaùc thaùnh trí chaúng neân nôi kia laïi khôûi thaáy coù khoâng. Neáu ngöôøi tu thaùnh haïnh ñoái caûnh giôùi töï giaùc lìa phaùp coù khoâng, maø khôûi chaáp coù taùnh töôùng, töùc laø rôi vaøo ngaõ, nhaân, chuùng sanh, thoï giaû. Ñaây laø nöông vaên tröôùc laø khôûi chaáp tröôùc coù taùnh laïi theâm moät phen caïo goït. Kinh Vieân Giaùc noùi: “Taâm aáy cho ñeán chöùng cöùu kính Nhö Lai roõ bieát Nieát-baøn thanh tònh ñeàu laø ngaõ töôùng”. Laïi noùi: “Ngoä roài vöôït hôn taát caû chöùng, thaûy laø nhaân töôùng”. Laïi noùi: “Lieãu chöùng lieãu ngoä ñeàu laø ngaõ nhaân, maø töôùng ngaõ nhaân chaúng kòp, coøn coù sôû lieãu goïi laø chuùng sanh töôùng”. Laïi noùi: “Taâm chieáu thanh tònh giaùc ñöôïc sôû lieãu, taát caû nghieäp trí troïn khoâng töï thaáy vaãn nhö maïng caên”. Laïi noùi: “Nhö nöôùc soâi laøm tieâu baêng, khoâng rieâng coù baêng, bieát baêng tieâu vaãn coøn ngaõ ñeå giaùc ngaõ, cuõng laïi nhö theá”. Cho neân bieát ñöôïc töï giaùc thaùnh trí, lìa vieäc hai töï taùnh (coù, khoâng) maø coøn khôûi höõu taùnh voïng töôûng chaáp tröôùc, ñeàu chaúng lìa boán töôùng naøy.

            Ñaïi Hueä! Neáu noùi taùnh kia töï taùnh, töï töôùng, coäng töôùng, taát caû ñeàu laø Hoùa Phaät noùi ra, chaúng phaûi Phaùp Phaät noùi. Laïi, caùc ngoân thuyeát, thaûy do ngu phu hy voïng kieán chaáp maø sanh. Chaúng vì rieâng döïng laäp ñeán phaùp töï taùnh. Ngöôøi ñöôïc thaùnh trí töï giaùc tam-muoäi laïc truï, môùi phaân bieät hieån baøy.

            Ñaây laïi noùi Nhö Lai coù khi noùi taùnh, noùi töôùng, caùc thöù töï vaø tha, ñeàu laø Hoùa Phaät noùi. Bôûi vì ngu phu hy voïng coù sôû ñaéc, vì chæ hoùa thaønh, maø chaúng thaät coù kieán laäp tieán ñeán phaùp töï taùnh. Vì ngöôøi ñöôïc thaùnh trí töï giaùc tam-muoäi laïc truï phaân bieät hieån baøy. Nhaät duïng cuûa chuùng sanh thaät chaúng phaûi voâ thöôøng. Vì tröø chaáp thöôøng noùi töôûng voâ thöôøng, cho ñeán cuõng phi voâ laïc, ngaõ, tònh. Vì tröø chaáp laïc, ngaõ, tònh neân noùi töôûng voâ laïc, ngaõ, tònh. Thaùnh trí töï giaùc cuõng khoâng ñaéc quaû ñaéc thieàn, vì thuaän theo hy voïng noùi quaû töôùng, noùi thieàn töôùng. Neáu khoâng hy voïng, aét Nhö Lai tröôùc sau chaúng noùi. Cho neân bieát hy voïng tình kieán muoán ñoaït gaáp trong lôøi Phaät noùi, maø thaùnh trí thaàm hôïp, phaûi môû ñöôøng toû ngoä ngoaøi lôøi noùi. Nhö Lai vaãn coù noùi ra ôû ñaây, maø chæ thuù laïi ôû kia. Ñem choã naøy ñeå roõ ngoân thuyeát troïn chaúng ñeán, töùc duøng daãn duï lìa lôøi noùi töï ñeán. Trong nöôùc chaúng phaûi maët traêng, maø maët traêng saùng hieän roõ raøng. Trong göông chaúng phaûi hình töôïng, maø vaïn töôïng sum la ñeàu laäp. Choã chí lyù chöa baøy, maø thaùnh yù aån hieån vaäy. Xem vaên sau Hoùa Phaät noùi ra, nhö boùng hình v.v… môùi bieát choã meâ cuûa ngu phu ngoaïi ñaïo, laø choã thoâng cuûa ngöôøi trí, khoâng coù hai ñöôøng vaäy.

            Thí nhö trong nöôùc coù boùng caây hieän, noù chaúng phaûi boùng phi chaúng phaûi boùng, chaúng phaûi hình caây phi chaúng phaûi hình caây. Nhö theá, ngoaïi ñaïo do kieán taäp huaân, voïng töôûng chaáp tröôùc, y nôi töôûng moät, khaùc, ñoàng, chaúng ñoàng, coù, khoâng, chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, thöôøng, voâ thöôøng maø khoâng theå hieåu töï taâm hieän löôïng. Ví nhö göông saùng tuøy duyeân hieån hieän taát caû saéc töôïng, maø khoâng voïng töôûng. Kia chaúng phaûi töôïng phi chaúng phaûi töôïng, maø thaáy töôïng, chaúng phaûi töôïng. Ngu phu voïng töôûng maø khôûi töôûng laø töôïng. Nhö theá, ngoaïi ñaïo aùc kieán nôi töï taâm töôïng hieän, voïng töôûng chaáp tröôùc, y nôi kieán chaáp moät, khaùc, ñoàng, chaúng ñoàng, coù, khoâng, chaúng phaûi coù, chaúng phaûi  khoâng, thöôøng, voâ thöôøng. Thí nhö gioù vaø nöôùc hoøa hôïp phaùt ra tieáng. Kia chaúng phaûi taùnh, phi chaúng phaûi taùnh. Nhö theá, ngoaïi ñaïo aùc kieán voïng töôûng y nôi kieán chaáp moät, khaùc, ñoàng, chaúng ñoàng, coù, khoâng, chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, thöôøng, voâ thöôøng. Ví nhö quaû ñaát choã khoâng coù coû caây, do söùc naéng noùng thaáy nhö suoái chaûy, soùng daäy, maây tuï, kia chaúng phaûi taùnh, phi chaúng phaûi taùnh, vì tham vaø khoâng tham. Nhö theá, ngu phu hö nguïy taäp khí huaân taäp töø voâ thuûy, voïng töôûng chaáp tröôùc y nôi sanh truï dieät, moät, khaùc, ñoàng, chaúng ñoàng, coù, khoâng, chaúng phaûi  coù, chaúng phaûi khoâng, thöôøng, voâ thöôøng, duyeân moân töï truï söï, cuõng nhö naéng noùng, soùng moøi. Ví nhö coù ngöôøi duøng chuù thuaät maùy phaùt ñoäng, chaúng phaûi trong soá chuùng sanh, do quyû Tì-xaù-xaø phöông tieän hieäp thaønh, dao ñoäng, laêng xaêng, phaøm phu voïng töôûng chaáp tröôùc cho laø coù qua laïi. Nhö theá ngoaïi ñaïo aùc kieán hy voïng, y nôi kieán chaáp moät, khaùc, ñoàng, chaúng ñoàng, coù, khoâng, chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, thöôøng, voâ thöôøng, hí luaän chaáp tröôùc, chaúng thaät kieán laäp. Ñaïi Hueä! Theá neân muoán ñöôïc vieäc töï giaùc thaùnh trí phaûi lìa sanh truï dieät, moät, khaùc, ñoàng, chaúng ñoàng, coù, khoâng, chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, thöôøng, voâ thöôøng v.v…  aùc kieán voïng töôûng.

            Ñaây neâu ra do Hoùa Phaät noùi ñeå chæ quyeàn, thaät goàm baøy. Bôûi do töï taâm hieän löôïng khoâng mình khoâng ngöôøi, tuøy duyeân caûm ñeán öùng vaät hieän hình, maëc caùc höõu tình phaân bieät thaáy khaùc. Boùng caây trong nöôùc chaúng thuoäc coù khoâng. Göông saùng hieän hình voán khoâng taâm chieáu. Gioù nöôùc phaùt tieáng chaúng phaûi nhaân chaúng phaûi duyeân. Do söùc naéng noùng thaáy nhö suoái chaûy, soùng daäy, maây tuï, tham cuøng khoâng tham ñeàu chaúng phaûi sanh dieät. Bôûi chuù thuaät neân töû thi ñi, maùy ñoäng, töôïng daäy, troïn khoâng coù söï thaät, maø ñi ñeán roõ raøng. Ñaây ñeàu laø töï taâm hieän ra chaúng phaûi chaân chaúng phaûi voïng, chaúng kia chaúng ñaây, chaúng hoøa chaúng hôïp, chaúng giaùc chaúng tri. Nhö Lai laáy moäng huyeãn traêng ñaùy nöôùc thuaän theo caên duïc kia, maø duøng toaøn cô ñaïi duïng, ngoä ñaây tu haønh. Ngu phu vaø ngoaïi ñaïo chaúng bieát ôû trong phaùp thaùnh trí töï chöùng, voïng khôûi taø kieán, coù kieán laäp ra ñeàu thaønh hí luaän.

            Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy noùi keä raèng:

            Huyeãn, moäng, boùng caây nöôùc

            Toùc ruû, naéng muøa noùng

            Nhö theá xem ba coõi

            Cöùu kính ñöôïc giaûi thoaùt.

            Baøi keä naøy noùi caùc phaùp trong ba coõi, khoâng theå coù khoâng, thaûy ñeàu nhö vieäc moäng huyeãn v.v… Khôûi quaùn nhö theá lieàn ñoù ñöôïc giaûi thoaùt.

            Ví nhö nai khaùt töôûng        

            Ñoäng chuyeån taâm meâ loaïn

            Nai töôûng cho laø nöôùc       

            Maø thaät khoâng coù nöôùc.

            Nhö theá chuûng töû thöùc       

            Ñoäng chuyeån thaáy caûnh giôùi

            Ngöôøi ngu voïng töôûng sanh

            Nhö maét nhaëm bò che

            Nôi sanh töû voâ thuûy            

            Chaáp tröôùc taùnh nhieáp thoï

            Nhö ngöôïc choát thaùo choát

            Xaû lìa tham nhieáp thoï.

            Nhö huyeãn chuù maùy ñoäng

            Maây noåi moäng ñieän chôùp

            Quaùn theá ñöôïc giaûi thoaùt  

            Haèng ñoaïn ba töông tuïc.

            Nôi kia khoâng ngöôøi taïo   

            Ví nhö naéng trong khoâng

            Nhö theá bieát caùc phaùp       

            Töùc laø khoâng choã bieát.

            Naêm baøi keä naøy noùi ba coõi nhö moäng huyeãn voán khoâng söï thaät. Do chuûng töû thöùc voïng thaáy caûnh giôùi, nhö maét beänh thaáy hoa ñoám, laàm cho hoa töø con maét sanh, chaáp con maét thaáy hoa laø taùnh nhieáp thoï. Ñaây chính laø caên baûn sanh töû töø voâ thuûy, voïng taâm phaân bieät. Neáu hay töùc caùi phaân bieät naøy bieát laø voïng phaân bieät, nhö thaùo choát ra. Môùi bieát maùy ñoäng, chuù ñöùng daäy, maây noåi, moäng, ñieän chôùp, ngay ñoù khoâng ngöôøi, lieàn ñöôïc xa lìa tam ñoäc nhieáp thoï, maø khoâng coù ngöôøi xa lìa. Neân noùi duøng trí voâ taùc quaùn taát caû phaùp, maø khoâng phaûi caûnh giôùi giaùc töôûng.

            Ngoân giaùo chæ giaû danh     

            Kia cuõng khoâng coù töôùng

            Nôi kia khôûi voïng töôûng   

            AÁm haønh nhö toùc ruû

            Nhö veõ, toùc ruû, huyeãn        

            Moäng, thaønh Caøn-thaùt-baø

            Voøng löûa, soùng naéng noùng           

            Khoâng maø hieän chuùng sanh.

            Thöôøng, voâ thöôøng, moät, khaùc     

            Ñoàng, chaúng ñoàng cuõng vaäy,

            Loãi voâ thuûy tieáp noái                       

            Keû ngu si voïng töôûng.

            Göông saùng, nöôùc trong, maét.

            Ma-ni dieäu baûo chaâu

            Trong aáy hieän caùc saéc       

            Maø thaät khoâng theå coù

            Taát caû taùnh hieån hieän        

            Nhö veõ soùng naéng noùng

            Caùc thöù saéc hieän baøy         

            Nhö moäng khoâng theå coù.

            Naêm baøi keä naøy noùi Nhö Lai thuyeát phaùp cuõng vì chuùng sanh giaû laäp danh ngoân. Nhaân kia phaân bieät voïng kieán, neân baûo hoï raèng: “Naêm aám caùc haønh nhö toùc ruû v.v… ÔÛ trong caùi voâ sanh maø hieän vieäc sanh”. Cho ñeán boán caâu taø chaáp cuõng laïi nhö theá, ñeàu laø hö nguïy töø voâ thuûy. Keû ngu khoâng bieát voïng sanh phaân bieät. Hai baøi keä sau, laïi noùi taát caû ngoân giaùo ñeàu tuøy theo caên duïc cuûa chuùng sanh coù baøy hieän ra maø chaúng phaûi phaùp thaät. Ñaây laø nhoå goác keû ngu nhaân lôøi noùi sanh hieåu bieát. Nhö Lai daãn ñöôøng töø quyeàn veà thaät, yù raát thaâm thieát.

            Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Nhö Lai noùi phaùp lìa boán caâu nhö theá. Nghóa laø moät, khaùc, ñoàng, chaúng ñoàng, coù, khoâng, chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, thöôøng, voâ thöôøng. Lìa nôi coù khoâng kieán laäp vaø phæ baùng phaân bieät, kieát taäp chaân ñeá duyeân khôûi ñaïo, dieät, giaûi thoaùt. Nhö Lai noùi phaùp laáy ñoù laøm ñaàu, chaúng phaûi taùnh, chaúng phaûi Töï Taïi thieân, chaúng phaûi voâ nhaân, chaúng phaûi vi traàn, chaúng phaûi thôøi, chaúng phaûi töï taùnh töông tuïc, maø vì noùi phaùp. Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Vì saïch phieàn naõo vaø sôû tri chöôùng, ví nhö thöông chuû daãn ñöôøng thöù lôùp döïng laäp moät traêm leû taùm caâu voâ sôû höõu, kheùo phaân bieät caùc thöøa vaø töôùng caùc ñòa.

            Ñaây laø toång keát Nhö Lai noùi phaùp laø lìa töù cuù coù khoâng phaân bieät, ñeå kieát taäp chaân ñeá. Chaân ñeá laø töï giaùc thaùnh trí ñeä nhaát nghóa ñeá, ñaây chaúng phaûi töù ñeá cuûa Nhò thöøa, maø coù theå so saùnh. Thaáy töï giaùc ñeä nhaát chaân ñeá, môùi hay thaâm ñaït lyù duyeân khôûi. Tuøy thuaän tu ñaïo chöùng nôi tòch dieät maø ñöôïc giaûi thoaùt. Ñaây laø lyù do cuøng vôùi luaän cuûa ngoaïi ñaïo naøo laø thaéng taùnh, töï taïi v.v… khaùc vaäy. Ñoaïn hai thöù chöôùng cuõng töùc laø vieäc tu ñaïo chöùng dieät. Song ñeàu kieát taäp nôi töï giaùc chaân ñeá. Neân noùi döïng laäp moät traêm leû taùm caâu ôû voâ sôû höõu. Voâ sôû höõu töùc chæ chaân ñeá, khoâng taát caû kieán chaáp  höõu voâ. Töùc theá gian töùc phi theá gian, töùc xuaát theá gian, töùc phi xuaát theá gian, caâu aáy roõ raøng trong saùng, thuaàn nhaát khoâng taïp. Cho neân bieát voâ sôû höõu, laø kho taøng bí maät cuûa Nhö Lai, trong saïch khoâng nhô. Ñöôïc truï ñaây roài töï hay kheùo phaân bieät bieát caùc töôùng thöøa, ñòa. Ñaây vaãn laø thuaän taùnh khôûi duïng, kheùo duøng caùc phöông tieän ñeå töï trang nghieâm, maø chaúng phaûi rieâng coù. Nhö Lai thuyeát phaùp khaép vì caùc Boà-taùt thaønh töïu töï giaùc, nhö thöông chuû daãn ñöôøng, ñeán nôi Baûo sôû, laïi khoâng coù phaùp thaät.

            6- CHÆ BOÁN THÖÙ THIEÀN ÑEÅ HIEÅN NHÖ LAI THANH TÒNH CHAÚNG ÑOÀNG NHÒ  THÖØA.

            Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Coù boán thöù thieàn. Theá naøo laø boán? Nghóa laø ngu phu sôû haønh thieàn, quaùn saùt nghóa thieàn, phan duyeân nhö thieàn, Nhö Lai thieàn. Theá naøo laø ngu phu sôû haønh thieàn? Nghóa laø Thanh vaên, Duyeân giaùc, ngoaïi ñaïo tu haønh, quaùn taùnh nhaân voâ ngaõ, töï töôùng, coäng töôùng, caùc loùng xöông, voâ thöôøng, khoå, töôùng baát tònh, chaáp tröôùc laøm ñaàu. Töôùng nhö theá chaúng quaùn khaùc, tröôùc sau chuyeån tieán, töôùng chaúng tröø dieät. AÁy goïi laø ngu phu sôû haønh  thieàn.

            Boán thöù thieàn, chæ ngu phu sôû haønh thieàn laø choã tu cuûa nhò thöøa ngoaïi ñaïo. Quaùn saùt thieàn, duyeân nhö thieàn laø haønh töôùng cuûa caùc ñòa. Nhö Lai thieàn laø töôùng cöùu kính cuûa töï giaùc thaùnh trí. Nhò thöøa quaùn khoå, khoâng, voâ ngaõ, baát tònh, tu taäp töù ñeá. Nghóa laø bieát khoå, ñoaïn taäp, tu ñaïo, chöùng dieät. Ñaây laø ñoái trò theá gian voâ thöôøng chaáp laø thöôøng, voâ laïc chaáp laø laïc, voâ ngaõ chaáp laø ngaõ, baát tònh chaáp laø tònh. Tu quaùn voâ ngaõ, quaùn thaønh töïu roài, ñeán choã aùi heát ñöôïc Nieát-baøn, maø phaùp töôùng trong ngoaøi troïn chaúng tröø dieät. Do chaúng bieát phaùp trong ngoaøi töï taâm hieän ra, cho laø thaät coù choã dieät, thaät coù choã chöùng. Ñaây tuy laø chaùnh phaùp maø ñoàng vôùi ngoaïi ñaïo. Cho neân Theá Toân cuûa ta ôû treân hoäi Nieát-baøn, ñaëc bieät vì nhò thöøa noùi boán thaät ñeá. Goïi Boà-taùt Vaên Thuø noùi: “Coù khoå coù ñeá coù thaät, coù taäp coù ñeá coù thaät, coù dieät coù ñeá coù thaät, coù ñaïo coù ñeá coù thaät. Nhö Lai phi khoå phi ñeá laø thaät. Hö khoâng phi khoå phi ñeá laø thaät. Phaät taùnh phi khoå phi ñeá laø thaät”. Ñaây noùi khoå, laø töôùng voâ thöôøng, laø töôùng neân ñoaïn, aáy laø chaân ñeá. Taùnh cuûa Nhö Lai phi khoå phi voâ thöôøng, chaúng phaûi töôùng neân ñoaïn, theá neân laø thaät. Noùi laø taäp, hay khieán naêm aám hoøa hôïp maø sanh, cuõng goïi laø khoå, cuõng goïi laø voâ thöôøng, aáy laø töôùng neân ñoaïn. Taùnh Nhö Lai chaúng phaûi taùnh taäp, chaúng phaûi laø nhaân aám, chaúng phaûi laø töôùng neân ñoaïn, theá neân laø thaät. Noùi laø dieät, goïi laø phieàn naõo dieät, cuõng coù thöôøng voâ thöôøng, laø sôû ñaéc cuûa nhò thöøa, goïi laø voâ thöôøng. Sôû ñaéc cuûa chö Phaät aáy goïi laø thöôøng, cuõng goïi laø chöùng phaùp, aáy laø thaät ñeá. Taùnh cuûa Nhö Lai chaúng goïi laø dieät, maø hay dieät phieàn naõo, chaúng phaûi coù thöôøng vaø voâ thöôøng, chaúng goïi laø chöùng bieát maø thöôøng truï khoâng bieán, theá neân laø thaät. Ñaïo laø hay ñoaïn phieàn naõo, cuõng coù thöôøng voâ thöôøng, laø phaùp neân tu, aáy goïi laø thaät ñeá. Nhö Lai chaúng phaûi ñaïo, maø hay ñoaïn phieàn naõo, chaúng phaûi coù thöôøng vaø voâ thöôøng, chaúng phaûi phaùp neân tu, thöôøng truï chaúng bieán ñoåi, theáâ neân laø thaät. Laïi noùi: “Caùc ngoaïi ñaïo v.v… coù khoå taäp ñeá, khoâng dieät ñaïo ñeá. Ñoái vôùi caùi chaúng phaûi dieät maø sanh töôûng dieät, ñoái vôùi caùi chaúng phaûi ñaïo maø sanh töôûng ñaïo, ñoái trong caùi chaúng phaûi quaû maø sanh töôûng quaû, ñoái trong chaúng phaûi nhaân maø sanh töôûng nhaân. Bôûi do nghóa naøy neân kia khoâng coù moät ñaïo thanh tònh”. Kinh naøy noùi: “Tröôùc sau chuyeån tieán, töôùng chaúng tröø dieät”, chính chæ coù töôùng neân ñoaïn, coù töôùng neân tu, phaùp bò chöùng bieát. Neân noùi chaúng phaûi quaû maø sanh töôûng quaû, chaúng phaûi nhaân maø sanh töôûng nhaân.

            Theá naøo laø quaùn saùt nghóa thieàn? Nghóa laø nhaân voâ ngaõ, töï töôùng, coäng töôùng vaø ngoaïi ñaïo töï, tha, ñoàng, khoâng taùnh roài, quaùn phaùp voâ ngaõ, nghóa töôùng ñòa kia thöù lôùp taêng tieán, aáy goïi laø quaùn saùt nghóa  thieàn.

            Ñaây laø quaùn phaùp voâ ngaõ, môùi vaøo duy thöùc. Boà-taùt chöùng duy thöùc ñaït taát caû phaùp khoâng, goïi laø phaàn kieán ñaïo, aáy laø Sô ñòa. Do nghóa töôùng caùc ñòa aáy thöù lôùp taêng tieán.

            Theá naøo laø phan duyeân nhö thieàn? Nghóa laø voïng töôûng veà hai voâ ngaõ vaãn laø voïng töôûng, choã nhö thaät chaúng sanh voïng töôûng, aáy goïi laø phan duyeân  nhö  thieàn.

            Vaøo ñaát chaân nhö thaät teá, ñaõ thaáy phaùp töôùng hai voâ ngaõ thanh tònh, coøn khoâng hieän tieàn. Neáu töôùng naøy hieän tieàn, vaãn goïi laø voïng töôûng, chaúng goïi laø nhö thaät chöùng bieát.

            Theá naøo laø Nhö Lai thieàn? Nghóa laø vaøo ñaát Nhö Lai ñöôïc töôùng töï giaùc thaùnh trí, ba thöù laïc truï, thaønh töïu vieäc baát khaû tö nghì cho chuùng sanh, aáy goïi laø Nhö Lai thieàn.

            Ba thöù laïc truï laø noùi ba tam-muoäi: Khoâng tam-muoäi, voâ töôùng tam-muoäi, voâ taùc tam-muoäi. Khoâng laø ñoái hai möôi laêm coõi chaúng thaáy coù moät phaùp thaät. Voâ taùc laø ñoái hai möôi laêm coõi chaúng khôûi nguyeän caàu. Voâ töôùng laø khoâng coù möôøi töôùng: Saéc töôùng, thanh töôùng, höông töôùng, vò töôùng, xuùc töôùng, sanh töôùng, truï töôùng, dieät töôùng, nam töôùng, nöõ töôùng. Thaät töôùng cuõng coù ba thöù vui: Moät thoï vui, hai vaéng laëng vui, ba giaùc tri vui. Nhö Lai thöôøng truï khoâng coù ñoåi dôøi, goïi laø thaät töôùng.

            Khi aáy Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy, noùi keä raèng:

            Phaøm phu sôû haønh thieàn,   

            Quaùn saùt töôùng nghóa thieàn

            Phan duyeân nhö thaät thieàn,

            Nhö Lai thanh tònh thieàn.

            Thí nhö hình nhaät nguyeät  

            Baùt-ñaàu-ma, laëng saâu

            Nhö hö khoâng, löûa heát,      

            Ngöôøi tu haønh quaùn saùt.

            Nhö theá caùc thöù töôùng       

            Ngoaïi ñaïo noùi thoâng thieàn

            Cuõng rôi vaøo Thanh vaên    

            Vaø caûnh giôùi Duyeân giaùc.

            Boû lìa taát caû kia                   

            Töùc laø voâ sôû höõu

            Chö Phaät taát caû coõi             

            Duøng tay baát tö nghì,

            Moät luùc rôø ñaûnh kia                       

            Tuøy thuaän vaøo töôùng nhö.

            Baùt-ñaàu-ma dòch laø hoa sen hoàng. Hình nhaät nguyeät, hoa sen hoàng, töôùng bieån laëng saâu, hö khoâng löûa heát ñeàu laø caûnh giôùi sai bieät cuûa thieàn ñònh. Ngoaïi ñaïo, nhò thöøa vì chaáp tröôùc neân thaønh taø kieán. Neáu taát caû boû lìa, lieàn ñoù töï giaùc töùc laø choã voâ sôû höõu. Lieàn ñöôïc chö Phaät gia hoä tuøy vaøo Nhö Lai ñòa chaân nhö thaät töôùng.

            7- CHÆ NHÖ LAI TAÏNG TÖÏ TAÙNH NIEÁT-BAØN CHAÚNG ÑOÀNG NHÒ THÖØA.

            Khi aáy, ñaïi Boà-taùt Ñaïi Hueä laïi baïch Phaät: Theá Toân! Vaøo Nieát-baøn, noùi nhöõng phaùp gì goïi laø Nieát-baøn? Phaät baûo Ñaïi Hueä: Taát caû töï taùnh, taäp khí, taïng, yù, yù thöùc, kieán, taäp chuyeån bieán goïi laø Nieát-baøn. Chö Phaät vaø Nieát-baøn cuûa ta laø caûnh giôùi töï taùnh  khoâng  söï.

            Töï taùnh taäp khí taøng laø thöùc thöù taùm. YÙ laø thöùc thöù baûy. YÙ thöùc laø thöùc thöù saùu. Töùc laø taâm, yù, yù thöùc. Kieán taäp chuyeån bieán, thöùc thöù taùm laø Nhö Lai taøng khoâng coù chuyeån bieán, bò chuyeån bieán chæ laø kieán vaø taäp. Nhö Lai  taøng baát giaùc voïng ñoäng khôûi kieán phaàn, do ñoù nhaân, phaùp huaân bieán thaønh taäp khí. Neáu hay phaùt minh thöùc töùc laø taùnh, lieàn lìa kieán taäp, aáy goïi laø Nieát-baøn. Nieát-baøn goïi laø taøng bí maät, nhö chöõ y (o⁰o) ba ñieåm. Kinh Nieát-baøn noùi: “Phaùp giaûi thoaùt cuõng chaúng phaûi Nieát-baøn, thaân Nhö Lai cuõng chaúng phaûi Nieát-baøn, ma-ha Baùt-nhaõ cuõng chaúng phaûi Nieát-baøn. Ba phaùp moãi thöù khaùc cuõng chaúng phaûi Nieát-baøn”. Ñaây laø phaùp thaân Nhö Lai, trí tueä, giaûi thoaùt vieân maõn khoâng thieáu, chaúng phaûi doïc chaúng phaûi ngang, neân goïi laø töï taùnh khoâng söï. Laïi noùi: “Tu ñaïi Nieát-baøn thaáy bieát phaùp giôùi, hieåu roõ thaät töôùng, khoâng voâ sôû höõu, khoâng coù töôùng hoøa hôïp hieåu bieát”.

            Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Nieát-baøn laø caûnh giôùi thaùnh trí töï giaùc, lìa ñoaïn thöôøng, voïng töôûng taùnh, phi taùnh. Theá naøo laø phi thöôøng? Nghóa laø töï töôùng, coäng töôùng, voïng töôûng döùt neân phi thöôøng. Theá naøo laø phi ñoaïn? Nghóa laø taát caû thaùnh quaù khöù vò lai hieän taïi ñöôïc töï giaùc neân phi ñoaïn.

            Kinh Nieát-baøn noùi: “Nieát-baøn khoâng nhaân maø theå laø quaû. Vì côù sao? Vì khoâng sanh dieät, vì chaúng laøm ra, vì chaúng phaûi höõu vi, vì laø voâ vi, vì thöôøng chaúng ñoåi, vì khoâng choã nôi, vì khoâng thuûy chung. Thieän nam töû! Neáu Nieát-baøn coù nhaân thì khoâng ñöôïc goïi laø Nieát-baøn. Vì khoâng nhaân neân chaúng rôi vaøo thöôøng, vì theå töï giaùc thaùnh trí neân chaúng rôi vaøo ñoaïn. Laïi Nieát-baøn voâ ngaõ, maø coù taùm thöù töï taïi goïi laø ñaïi ngaõ: Moät laø hay thò hieän moät thaân laøm vi traàn thaân. Hai laø hay thò hieän moät traàn thaân ñaày caû ñaïi thieân giôùi. Ba hay duøng thaân ñaày caû ñaïi thieân giôùi nheï nhaøng bay trong khoâng. Boán hay laøm moät vieäc maø khieán chuùng sanh moãi moãi xong xuoâi, hoaëc ôû moät coõi maø khieán coõi khaùc ñeàu thaáy. Naêm hay saùu caên hoã duïng. Saùu hay ñöôïc taát caû phaùp maø khoâng sôû ñaéc. Baûy noùi töï taïi. Taùm ñaày khaép taát caû choã töï taïi. Ñaây laø caûnh giôùi ñaïi baùt Nieát-baøn töï giaùc cuûa ba ñôøi Nhö Lai”.

            Ñaïi Hueä! Nieát-baøn chaúng hoaïi chaúng töû. Neáu Nieát-baøn töû, laïi phaûi thoï sanh töông tuïc. Neáu hoaïi leõ öng rôi vaøo töôùng höõu vi. Theá neân, Nieát-baøn lìa hoaïi, lìa töû. Vì theá neân laø choã nöông veà cuûa ngöôøi tu haønh.

            Theá Toân thöôøng baûo Ca-dieáp raèng: “Ngöôi khoâng neân khôûi nghó töôûng naøy, baûo Nhö Lai taùnh laø dieät taän. Ca-dieáp! Dieät phieàn naõo chaúng goïi laø vaät, vì haèng cöùu kính theá neân goïi laø thöôøng”. Laïi noùi: “Thí nhö thaùnh vöông nghæ ôû haäu cung, hoaëc khi daïo chôi ôû sau vöôøn, vua tuy chaúng ôû trong caùc theå nöõ, khoâng theå noùi thaùnh vöông maïng chung. Nhö Lai cuõng vaäy, tuy khoâng hieän trong coõi Dieâm-phuø-ñeà, vaøo trong Nieát-baøn, maø chaúng goïi voâ thöôøng. Nhö Lai ra khoûi voâ löôïng phieàn naõo vaøo nôi Nieát-baøn an laïc, daïo vöôøn hoa giaùc, hoan hæ thoï vui”. Laïi noùi: “Nay ta seõ khieán taát caû chuùng sanh vaø ñem boán boä chuùng con ta thaûy ñeàu an truù trong kho bí maät. Ta cuõng an truù trong aáy vaøo nôi Nieát-baøn” (Nhöõng ñoaïn naøy ñeàu daãn trong kinh Nieát-baøn).

            Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Nieát-baøn chaúng phaûi xaû, chaúng phaûi ñaéc, chaúng phaûi ñoaïn, chaúng phaûi thöôøng, chaúng phaûi moät nghóa, chaúng phaûi nhieàu nghóa, aáy goïi laø Nieát-baøn.

            Kinh Nieát-baøn noùi: “Giaûi thoaùt goïi laø khoâng coù choã khaùc. Thí nhö coù ngöôøi chæ ôû trong caùi nhaø thanh tònh thöôïng dieäu, laïi khoâng coù choã khaùc”. Phaøm khoâng coù choã khaùc laø chaúng phaûi xaû vaäy. Laïi noùi: “Giaûi thoaùt goïi laø khoâng theå thuû. Nhö traùi a-ma-laëc ngöôøi coù theå naém giöõ, giaûi thoaùt khoâng nhö vaäy, khoâng theå naém giöõ. Phaøm khoâng theå naém giöõ laø chaúng phaûi ñaéc”. Laïi noùi: “Giaûi thoaùt goïi laø ñoaïn taát caû phaùp höõu vi, xuaát sanh taát caû phaùp voâ laäu. Phaøm ñoaïn höõu vi laø chaúng phaûi thöôøng, sanh voâ laäu thì chaúng phaûi ñoaïn”. Laïi noùi: “Giaûi thoaùt goïi laø khoâng theå löôøng, thí nhö bieån caû khoâng theå tính löôøng. Laïi giaûi thoaùt goïi laø moät vò, nhö söõa chæ coù moät vò, giaûi thoaùt cuõng vaäy, chæ coù moät vò. Phaøm khoâng theå löôøng thì chaúng phaûi moät nghóa, chæ coù moät vò thì chaúng phaûi nhieàu nghóa”.

            Ñaïi Hueä! Nieát-baøn cuûa Thanh vaên, Duyeân giaùc laø giaùc ñöôïc töï töôùng coäng töôùng, caûnh giôùi chaúng taäp caän, chaúng kieán ñieân ñaûo, voïng töôûng chaúng sanh nhöõng vò kia ñoái trong kia khôûi töôûng Nieát-baøn.

            Thanh vaên, Duyeân giaùc ñoái vôùi boán ñieân ñaûo khôûi thaáy chaúng ñieân ñaûo, töôûng laø Nieát-baøn. Sao goïi laø boán ñieân ñaûo? Nghóa laø chaúng bieát Nhö Lai thöôøng laïc ngaõ tònh, cho neân ñoái trong thöôøng töôûng voâ thöôøng, ñoái trong laïc sanh töôûng khoå, ñoái trong ngaõ sanh töôûng voâ ngaõ, ñoái trong tònh sanh töôûng baát tònh, aáy goïi laø boán ñaûo. Do boán ñieân ñaûo cho laø chaúng ñieân ñaûo, neân coù tu taäp ñeàu laø taùc nhaân, maø chaúng phaûi lieãu nhaân, neân khoâng phaûi chaân Nieát-baøn.

            Ñaïi Hueä! Hai thöù töôùng töï taùnh. Theá naøo laø hai? Nghóa laø ngoân thuyeát töï taùnh töôùng chaáp tröôùc, söï töï taùnh töôùng chaáp tröôùc. Ngoân thuyeát töï taùnh töôùng chaáp tröôùc laø, töø voâ thuûy ngoân thuyeát hö nguïy taäp khí chaáp tröôùc sanh. Söï töï taùnh töôùng chaáp tröôùc laø, töø baát giaùc töï taâm hieän chöøng ngaèn sanh.

            Ngoân thuyeát taäp khí chaáp tröôùc laø, nhö aùo maøu traéng noùi laø traéng, aùo maøu ñen noùi laø ñen, cuõng coù coõi khaùc chaúng noùi traéng ñen. Cho neân bieát ñeàu laø töø voâ thuûy truyeàn taäp cho laø quyeát ñònh traéng, quyeát ñònh ñen. Söï töï taùnh chaáp tröôùc laø nhö saéc taâm v.v… sanh dieät hieän tieàn, hoaëc chaáp coù nhaân hoaëc chaáp khoâng nhaân, ñeàu do chaúng bieát töï taâm hieän ra voïng khôûi tính xeùt. Hai töôùng töï taùnh naøy chính laø sôû do phaùp chaáp cuûa phaøm phu vaø ngoaïi ñaïo, neân noùi laëp laïi vaäy.

            8- CHÆ THAÀN LÖÏC DÖÏNG LAÄP CHAÚNG RÔI VAØO COÙ KHOÂNG.

            Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Nhö Lai duøng hai thöù thaàn löïc kieán laäp, ñaïi Boà-taùt ñaûnh leã chö Phaät nghe nhaän hoûi nghóa. Theá naøo laø hai thöù thaàn löïc kieán laäp? Nghóa laø thaàn löïc trong tam-muoäi chaùnh thoï vì hieän taát caû thaân maët ngoân thuyeát vaø thaàn löïc tay quaùn ñaûnh.

            Ñaây laø Nhö Lai kieán laäp hai thöù thaàn löïc, gia trì ngöôøi tu haønh tröôùc sau hoä nieäm, chaúng rôi vaøo loái teõ. Trong thieàn ñònh hieän thaân maët ngoân thuyeát, ñaây laø Sô ñòa truï. Tay quaùn ñaûnh laø ñaày ñuû thaäp ñòa ñöôïc quaùn ñaûnh trao ngoâi vò. Neáu khoâng coù hai thöù thaàn löïc, quyeát ñònh chaúng thaønh töïu.

            Ñaïi Hueä! Ñaïi Boà-taùt khi ñöôïc Sô ñòa Boà-taùt truï thaàn löïc Phaät, neân noùi nhaäp Boà-taùt ñaïi thöøa Chieáu minh tam-muoäi. Nhaäp tam-muoäi naøy roài möôøi phöông theá giôùi taát caû chö Phaät duøng söùc thaàn thoâng vì hieän taát caû thaân maët ngoân thuyeát, nhö ñaïi Boà-taùt Kim Cang Taïng vaø caùc Boà-taùt khaùc, töôùng coâng ñöùc nhö theá thaønh töïu ñaïi Boà-taùt. Ñaïi Hueä! AÁy goïi laø Sô ñòa Boà-taùt.

            Chieáu minh tam-muoäi laø, ñònh Quang minh. Boà-taùt ñöôïc nhaäp ñònh naøy do truï thaàn löïc. Boà-taùt Kim Cang Taïng treân hoäi Hoa Nghieâm nöông söùc gia trì cuûa Phaät, cöû moät leä nhieàu vaäy.

            Ñaïi Boà-taùt ñöôïc Boà-taùt tam-muoäi chaùnh thoï thaàn löïc, ôû traêm ngaøn kieáp chöùa nhoùm thieän caên ñöôïc thaønh töïu töôùng thöù lôùp caùc ñòa ñoái trò vaø sôû trò thoâng ñaït cöùu kính, ñeán Phaùp vaân ñòa truï nôi cung ñieän Ñaïi Lieân hoa vi dieäu, ngoài toøa sö töû baùu Ñaïi Lieân hoa, ñoàng haøng ñaïi Boà-taùt quyeán thuoäc vaây quanh, caùc thöù baùu anh laïc trang nghieâm thaân, nhö huyønh kim, chieâm-baëc, nhaät nguyeät quang minh. Caùc baäc Toái thaéng töû töø möôøi phöông ñeán, ñeán ngoài treân toøa trong cung ñieän Ñaïi Lieân hoa maø quaùn ñaûnh kia. Thí nhö Chuyeån luaân thaùnh vöông Töï Taïi vaø thaùi töû cuûa trôøi Ñeá-thích quaùn ñaûnh (roùt nöôùc treân ñaàu ñeå truyeàn ngoâi), aáy goïi laø Boà-taùt tay quaùn ñaûnh thaàn löïc. Ñaïi Hueä! Ñaây goïi laø ñaïi Boà-taùt hai thöù thaàn löïc. Neáu ñaïi Boà-taùt truï hai thöù thaàn löïc naøy, dieän kieán chö Phaät Nhö Lai. Neáu chaúng nhö theá thì khoâng theå thaáy.

            Ñaây nöông Sô ñòa, keá ñeán caùc ñòa nhaãn ñeán Thaäp ñòa quaùn ñaûnh, ñeàu laø truï thaàn löïc cuûa Phaät.

            Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Ñaïi Boà-taùt phaøm coù phaân bieät haïnh caùc phaùp tam-muoäi thaàn tuùc, nhöõng vò aáy taát caû ñeàu truï hai thöù thaàn löïc cuûa Nhö Lai. Ñaïi Hueä! Neáu ñaïi Boà-taùt lìa thaàn löïc cuûa Phaät hay bieän thuyeát thì taát caû phaøm phu cuõng öng bieän thuyeát. Vì côù sao? Vì khoâng truï thaàn löïc. Ñaïi Hueä! Nuùi ñaù caây coái vaø caùc thöù nhaïc khí thaønh quaùch cung ñieän, do söùc oai thaàn cuûa Nhö Lai khi nhaäp thaønh ñeàu töï nhieân phaùt ra tieáng aâm nhaïc, huoáng laø höõu taâm, muø ñieác caâm ngoïng caùc khoå voâ löôïng ñeàu ñöôïc giaûi thoaùt. Nhö Lai coù voâ löôïng thaàn löïc nhö theá… laøm lôïi ích an laïc chuùng  sanh.

            Noùi phaøm phu aét khoâng theå bieän thuyeát, thaáy Boà-taùt coù nhaïo bieän (nhaïo thuyeát bieän taøi) ñeàu do truï thaàn löïc cuûa Phaät. Laïi ñeà ra voâ tình daãn ñeán höõu tình thaàn löïc roäng lôùn baát khaû tö nghì, song cuõng laø töï taâm hieän ra. Moät theå troøn khaép caùc loaøi haøm thöùc do tình sanh trí caùch.

            Boà-taùt Ñaïi Hueä laïi baïch Phaät: Theá Toân! Do nhaân duyeân gì Nhö Lai öùng cuùng ñaúng chaùnh giaùc, ñaïi Boà-taùt khi truï tam-muoäi chaùnh thoï vaø khi thaéng tieán ñòa quaùn ñaûnh, Phaät gia trì thaàn löïc kia? Phaät baûo Ñaïi Hueä: Vì lìa ma nghieäp phieàn naõo vaø chaúng rôi vaøo thieàn Thanh vaên ñòa, vì ñöôïc Nhö Lai töï giaùc ñòa vaø vì taêng tieán phaùp sôû ñaéc. Theá neân, Nhö Lai öùng cuùng ñaúng chaùnh giaùc goàm duøng thaàn löïc kieán laäp caùc vò ñaïi Boà-taùt. Neáu khoâng duøng thaàn löïc kieán laäp aét rôi vaøo ngoaïi ñaïo aùc kieán voïng töôûng vaø caùc Thanh vaên choã hy voïng cuûa chuùng ma, khoâng ñöôïc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Vì leõ aáy, chö Phaät Nhö Lai ñeàu duøng thaàn löïc nhieáp thoï chö ñaïi Boà-taùt. Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy noùi keä raèng:

            Thaàn löïc Nhaân trung toân   

            Ñaïi nguyeän thaûy thanh tònh

            Tam-ma-ñeà quaùn ñaûnh      

            Sô ñòa vaø Thaäp ñòa. 

            Nhö Lai gia trì cho ngöôøi tu haønh tröôùc sau quaù ñuû, maø ngu phu ngoaïi ñaïo khoâng bieát, tình chaáp khoù phaù, troïn rôi vaøo ñöôøng taø, cuõng neân laãn nhau raên nhaéc.

            9- CHÆ CAÙC PHAÙP DUYEÂN KHÔÛI ÑEÅ HIEÅN BAØY NGHÓA NHÖ LAI TAÏNG PHI  NHAÂN DUYEÂN.

            Baáy giôø ñaïi Boà-taùt Ñaïi Hueä laïi baïch Phaät: Theá Toân! Phaät noùi duyeân  khôûi töùc laø noùi nhaân duyeân, chaúng töï noùi ñaïo. Theá Toân! Ngoaïi ñaïo cuõng noùi nhaân duyeân. Nghóa laø thaéng, töï taïi, thôøi, vi traàn sanh, nhö theá caùc taùnh sanh. Nhöng, Theá Toân! Baûo laø ngoân thuyeát nhaân duyeân sanh caùc taùnh, höõu giaùn taát-ñaøn vaø voâ giaùn taát-ñaøn (phaùp thí).

            Möôøi hai nhaân duyeân töø voâ minh khôûi haønh, voâ minh laø nhaân, caùc haønh laø quaû. Haønh laø nhaân thöùc laø quaû, ñaây laø nhaân duyeân sanh phaùp. Ngoaïi ñaïo cuõng noùi töø nôi thaéng taùnh, töï taïi, thôøi, vi traàn v.v… laø nhaân sanh taát caû phaùp, neân nghi taát-ñaøn voâ giaùn. Giaùn laø khaùc. Chaúng bieát möôøi hai nhaân duyeân töø voâ minh baát giaùc, chaúng phaûi taùc giaû sanh, cuõng chaúng phaûi töï theå sanh, maø ngoaïi ñaïo voïng chaáp laø thaéng taùnh, noùi laø taùc giaû hay sanh caùc phaùp. Chaúng bieát kia meâ töï theå, beøn laáy töï theå sôû meâ laøm nhaân caùc phaùp, toaøn theå ñeàu laø thöùc, thöùc taùnh hö voïng cuõng töùc laø khoâng nhaân.

            Theá Toân! Ngoaïi ñaïo cuõng noùi coù, khoâng laø nhaân coù sanh, Theá Toân cuõng noùi khoâng nhaân coù sanh, sanh roài dieät. Nhö Theá Toân ñaõ noùi, voâ minh duyeân haønh, cho ñeán laõo töû. Ñaây laø Theá Toân noùi khoâng nhaân chaúng phaûi noùi coù nhaân. Theá Toân kieán laäp khôûi noùi nhö vaày: “Ñaây coù neân kia coù”, chaúng phaûi kieán laäp thöù lôùp sanh. Xeùt ngoaïi ñaïo noùi laø thaéng, chaúng phaûi Nhö Lai. Vì côù sao? Theá Toân! Ngoaïi ñaïo noùi nhaân chaúng theo duyeân sanh maø coù choã sanh. Theá Toân noùi quaùn nhaân coù quaû, quaùn quaû coù nhaân, nhö theá nhaân duyeân taïp loaïn, nhö theá laàn löôït khoâng cuøng.

            Ngoaïi ñaïo cho taùc giaû laø sanh nhaân, töùc laø voâ nhaân, beøn nghi Theá Toân noùi baát giaùc voïng khôûi, khôûi roài laïi dieät cuõng laø voâ nhaân. Ñaây coù neân kia coù, nghóa laø ñaây coù voâ minh neân kia coù caùc haønh, laïi nghi Theá Toân chaúng kieán laäp sanh nhaân thöù lôùp maø khôûi. Kia ñaây sanh nhau thì nhaân duyeân taïp loaïn. Traùi laïi chaúng baèng ngoaïi ñaïo noùi taùc giaû raát thaéng. Chaúng bieát thaûy do baát giaùc döôøng nhö coù sanh khôûi, nhaân thaønh ra quaû, quaû laïi khôûi nhaân, ñeàu do voïng kieán thaät khoâng coù nghóa sanh.

            Phaät baûo Ñaïi Hueä: Ta khoâng phaûi noùi voâ nhaân vaø noùi nhaân duyeân taïp loaïn. Ñaây coù neân kia coù laø naêng nhieáp sôû nhieáp phi taùnh, giaùc töï taâm hieän löôïng. Ñaïi Hueä! Neáu chaáp tröôùc naêng nhieáp sôû nhieáp, khoâng giaùc töï taâm hieän löôïng, caûnh giôùi beân ngoaøi laø taùnh phi taùnh, kia coù loãi nhö theá, chôù chaúng phaûi ta noùi duyeân khôûi. Ta thöôøng noùi raèng nhaân duyeân hoøa hôïp maø sanh caùc phaùp chaúng phaûi voâ nhaân sanh.

            Giaùc töï taâm hieän löôïng môùi bieát naêng thuû sôû thuû ñeàu do baát giaùc, voïng thaáy coù khoâng, chaúng phaûi caûnh giôùi beân ngoaøi thaät coù töï taùnh. Ngoaïi ñaïo chaúng giaùc töï taâm hieän ra maø ñoái vôùi ngoaïi caûnh chaáp taùnh cuøng phi taùnh, voïng sanh chaáp tröôùc, do ñoù maø coù loãi. Ñeán nhö theá gian nhaân duyeân, ñaõ coù nghieäp nhaân thì khoù troán khoå heä. Tình meâ chöa heát maø noùi taát caû voâ ngaïi aét khoâng theå ñöôïc. Neân noùi “Khoâng ngaõ, khoâng taïo taùc, khoâng ngöôøi thoï maø nghieäp thieän aùc troïn khoâng maát”. Noùi chaúng töï sanh maø chaúng phaûi chaúng sanh, chaúng phaûi voâ nhaân sanh.

            Ñaïi Hueä laïi baïch Phaät: Theá Toân! Chaúng phaûi ngoân thuyeát coù taùnh maø coù taát caû taùnh ö? Theá Toân! Neáu khoâng taùnh thì ngoân thuyeát chaúng sanh. Theá neân ngoân thuyeát coù taùnh coù taát caû  taùnh.  

            Ñaây nhaân ngu phu vaø ngoaïi ñaïo y nôi danh töôùng maø sanh voïng töôûng, cho laø thaät coù caùc phaùp. Neáu khoâng coù caùc phaùp thì ngoân thuyeát khoâng coù choã y khôûi. Chaúng bieát taát caû caûnh giôùi ñeàu do töï taâm baát giaùc voïng hieän. Laïi nhaân voïng hieän maø sanh chaáp thuû, voïng chaáp danh töï. Ñaõ coù ngoân thuyeát thaûy ñeàu thuoäc veà vieäc meâ, khoâng coù nghóa thaät.

            Phaät baûo Ñaïi Hueä: khoâng taùnh maø coù ngoân thuyeát, nghóa laø nhö söøng thoû loâng ruøa v.v… Theá gian hieän ngoân thuyeát. Ñaïi Hueä! Phi taùnh, chaúng phaûi phi taùnh, chæ coù ngoân thuyeát maø thoâi. Nhö lôøi oâng noùi ngoân thuyeát coù taùnh coù taát caû taùnh thì lyù luaän cuûa oâng aét hoaïi.

            Loâng ruøa söøng thoû duï khoâng phaùp maø coù ngoân thuyeát, ñeå leä cho taát caû phaùp do baát giaùc maø voïng hieän. ÔÛ nôi töï giaùc thaùnh trí cuõng ví nhö söøng thoû loâng ruøa, khoâng maø coù ngoân thuyeát.

            Ñaïi Hueä! Chaúng phaûi taát caû coõi nöôùc coù ngoân thuyeát. Ngoân thuyeát laø taïo taùc vaäy. Hoaëc coù coõi Phaät nhìn xem maø hieån baøy phaùp, hoaëc coù coõi Phaät laøm ra hình töôùng, hoaëc coù coõi nöôùc nhöôùng maøy, hoaëc coù coõi nöôùc chôùp maét, hoaëc cöôøi, hoaëc ngaùp, hoaëc taèng haéng, hoaëc coõi nöôùc suy nghó, hoaëc dao ñoäng. Ñaïi Hueä! Nhö theá giôùi Chieâm Thò vaø Höông Tích, coõi nöôùc Phoå Hieàn, Nhö Lai chæ duøng nhìn xem khieán caùc Boà-taùt ñöôïc voâ sanh phaùp nhaãn vaø caùc tam-muoäi thuø thaéng. Theá neân  chaúng phaûi ngoân thuyeát coù taùnh (phaùp) coù taát caû taùnh. Ñaïi Hueä! Thaáy ôû theá giôùi naøy ruoài laèng truøng kieán caùc chuùng sanh aáy khoâng coù ngoân thuyeát maø moãi loaøi ñeàu laøm vieäc xong xuoâi.

            Ngoân thuyeát laø taïo taùc, nghóa laø do taâm taïo ra. Ñaõ do taâm taïo thì ngoân thuyeát vaø sôû thuyeát thaûy duy töï taâm, cho ñeán taïo hình töôùng, nhöôùng maøy ñeàu laø töï taâm, ñeàu khoâng coù theå cuûa taát caû phaùp. Ñeàu khoâng coù theå cuûa phaùp maø moãi phaùp coù hieån baøy. Moãi phaùp coù hieån baøy, chæ neâu baøy töï taâm. ÔÛ nôi ngu si laø voïng chaáp, ôû nôi thaùnh trí laø chæ meâ, ñeàu hieån baøy duy nhaát töï taâm. Chaúng phaûi ngoân thuyeát coù taùnh, coù taát caû taùnh. Ruoài laèng truøng kieán laø neâu vaät hieän tieàn deã thaáy ñeàu duøng ñeå roõ ngoân thuyeát voâ taùnh.

            Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy, neân noùi keä raèng:

            Nhö hö khoâng söøng thoû     

            Vaø cuøng baøn ñaïi töû(con thaïch nöõ)

            Khoâng, maø coù ngoân thuyeát           

            Nhö theá taùnh voïng töôûng

            Nhaân duyeân hoøa hôïp phaùp           

            Phaøm ngu khôûi voïng töôûng

            Khoâng theå bieát nhö thaät    

            Luaân hoài nhaø tam giôùi.

            Taát caû theá gian voán khoâng caùc phaùp maø coù ngoân thuyeát ñeàu do voïng chaáp. Taát caû xuaát theá cuõng khoâng caùc phaùp maø coù ngoân thuyeát, chæ vì phaù tröø. Voïng chaáp voán roãng thì phaù tröø cuõng chaúng thaät, neân noùi nhö hö khoâng v.v… Phaøm ngu chaúng bieát caùc phaùp töï töôùng nhö thaät, maø ñoái vôùi nhaân duyeân hoøa hôïp kieán laäp (chaáp coù) phæ baùng (chaáp khoâng), luoáng traùi vôùi phaùp theå. Do voïng phaân bieät töï nhaän löu chuyeån, thaät ñaùng thöông thay!

            10- CHÆ CAÙC PHAÙP THÖÔØNG TRUÏ NHÖ HUYEÃN ÑEÅ HIEÅN NHÖ LAI TAØNG TÖÏ TAÙNH VOÂ SANH.

            - HIEÅN HOAËC LOAÏN THÖÔØNG.

            Khi aáy, ñaïi Boà-taùt Ñaïi Hueä laïi baïch Phaät: Theá Toân! Tieáng thöôøng aáy laø noùi vieäc gì? Phaät baûo Ñaïi Hueä: Vì hoaëêc loaïn, bôûi hoaëc loaïn kia chö thaùnh cuõng hieän maø chaúng phaûi ñieân ñaûo. Ñaïi Hueä!  Nhö naéng muøa xuaân, voøng löûa, toùc ruû, thaønh Caøn-thaùt-baø, huyeãn, moäng, boùng trong göông, laø theá gian ñieân ñaûo chaúng phaûi minh trí, song chaúng phaûi khoâng hieän. Ñaïi Hueä! Hoaëc loaïn kia coù caùc thöù hieän. Chaúng phaûi hoaëc loaïn coù voâ thöôøng. Vì côù sao? Vì lìa taùnh vaø phi taùnh.

            Taát caû caùc phaùp thaûy khoâng töï taùnh, nhö naéng muøa xuaân, voøng löûa khoâng theå coù khoâng, ñaây laø lyù do Nhö Lai noùi thöôøng. Chaáp coù khoâng hoaëc loaïn laø töôûng ñieân ñaûo. Ñieân ñaûo coù theå dieät coøn phaùp taùnh thöôøng truï. Kinh Phaùp Hoa noùi:

            Voâ thöôïng Löôõng tuùc toân 

            Bieát phaùp thöôøng voâ taùnh

            Phaät chuûng töø duyeân khôûi 

            Theá neân noùi nhaát thöøa

            Caùc phaùp truï phaùp vò         

            Töôùng theá gian thöôøng truï.

            Kinh Nieát-baøn cuõng noùi: “Ta cuõng chaúng noùi luïc nhaäp trong ngoaøi vaø luïc yù thöùc thöôøng, chính ta tuyeân noùi dieät luïc nhaäp trong ngoaøi, sanh ra saùu thöùc, goïi ñoù laø thöôøng. Phaøm trong ngoaøi duy taâm thaùnh phaøm ñoàng hieän. Hoaëc loaïn laø do thöùc, meâ ngoä phaân chia. Neân noùi phaøm phu coù hai thöù töôûng: Moät laø theá löu boá töôûng, hai laø tröôùc töôûng. Taát caû thaùnh nhaân chæ coù theá löu boá töôûng (töôûng phoå thoâng trong nhaân gian), khoâng coù tröôùc töôûng (töôûng chaáp tröôùc). Cho neân bieát tröôùc töôûng neáu dieät thì lìa taùnh coù khoâng, naéng muøa xuaân, voøng löûa, phaùp nhó thöôøng vaäy.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo laø lìa hoaëc loaïn taùnh (phaùp) phi taùnh (khoâng phaùp)? Nghóa laø caùc thöù caûnh giôùi cuûa taát caû ngu phu. Nhö nöôùc soâng Haèng kia ngaï quæ thaáy vaø chaúng thaáy, khoâng coù taùnh hoaëc loaïn thì hieän nôi keû khaùc, chaúng phaûi noù khoâng taùnh. Hoaëc loaïn nhö theá, caùc thaùnh lìa ñieân ñaûo vaø chaúng ñieân ñaûo. Theá neân hoaëc loaïn thöôøng, vì töôùng töôùng chaúng hoaïi. Ñaïi Hueä! Chaúng phaûi caùc thöù töôùng hoaëc loaïn, töôùng voïng töôûng hoaïi, theá neân hoaëc loaïn thöôøng.

            Moät nöôùc soâng Haèng maø ngaï quæ chaúng thaáy, khoâng theå noùi coù; caùc chuùng sanh khaùc thaáy thì khoâng theå noùi khoâng. Khoâng taùnh coù khoâng maø chaúng phaûi khoâng nöôùc. Neân noùi chaúng hoaïi töôùng theá gian, maø thaønh phaùp xuaát theá. Taát caû phaùp do voïng töôûng phaân bieät, maø phaùp khoâng coù phaân bieät. Phaùp khoâng coù phaân bieät, aáy goïi laø thöôøng truï. Ñieân ñaûo thuoäc phaùp phaøm phu, chaúng ñieân ñaûo thuoäc phaùp nhò thöøa. Ñieân ñaûo cuøng chaúng ñieân ñaûo ñeàu laø phaân bieät, chaúng phaûi phaùp thaät töôùng. Cho neân caùc thaùnh ñeàu lìa.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo hoaëc loaïn laø chaân thaät? Neáu laø nhaân duyeân thì chö thaùnh ñoái vôùi hoaëc loaïn naøy chaúng khôûi giaùc ñieân ñaûo vaø giaùc chaúng phaûi chaúng ñieân ñaûo. Ñaïi Hueä! Tröø ngoaøi chö thaùnh, ñoái vôùi hoaëc loaïn naøy coù ít phaàn töôûng laø chaúng phaûi töôùng cuûa thaùnh trí söï. Ñaïi Hueä! Phaøm coù ñoù laø ngu phu voïng thuyeát, chaúng phaûi thaùnh ngoân thuyeát.

            Ñaây laïi noùi vieäc thaùnh trí, ñoái vôùi phaùp hoaëc loaïn khoâng coù ít phaàn töôûng. Phaøm phu ngoaïi ñaïo ñoái treân phaùp nhö huyeãn voâ thöôøng chaáp laø thöôøng, cho ñeán voâ ngaõ laïc tònh maø chaáp laø ngaõ laïc tònh. Ñaây laø vieäc laøm ñieân ñaûo cuûa phaøm phu ngoaïi ñaïo. Nhò thöøa ôû treân phaùp nhö huyeãn, thöôøng chaáp laø voâ thöôøng cho ñeán ngaõ, laïc, tònh maø chaáp laø voâ ngaõ, voâ laïc, baát tònh. Ñaây laø nhò thöøa ñoái trò phaøm phu ngoaïi ñaïo maø töï cho laø chaúng ñieân ñaûo. Khoâng bieát ñieân ñaûo cuøng chaúng ñieân ñaûo ñeàu laø bò giaùc töôûng chuyeån, maø ñoái vôùi töï töôùng chaân thaät cuûa hoaëc loaïn chaúng ñöôïc töông öng. Cho neân bieát coù ít phaàn töôûng töùc khoâng theå vaøo vieäc thaùnh trí.

            - CHÆ HOAËC LOAÏN KHÔÛI HAI THÖÙ TAÙNH ÑEÅ HIEÅN BAØY CHAÂN NHÖ BÌNH ÑAÚNG.

            + CHÆ HOAËÊC LOAÏN KHÔÛI HAI CHUÛNG TAÙNH.

            Hoaëc loaïn kia coù voïng töôûng ñaûo vaø chaúng ñaûo, khôûi hai thöù chuûng taùnh. Nghóa laø thaùnh chuûng taùnh vaø ngu phu chuûng taùnh. Thaùnh chuûng taùnh laø ba thöù phaân bieät. Nghóa laø Thanh vaên thöøa, Duyeân giaùc thöøa vaø Phaät thöøa. Theá naøo laø ngu phu voïng töôûng khôûi Thanh vaên thöøa chuûng taùnh? Nghóa laø chaáp tröôùc töï töôùng coäng töôùng khôûi Thanh vaên thöøa chuûng taùnh, aáy goïi laø voïng töôûng khôûi Thanh vaên thöøa chuûng taùnh. Ñaïi Hueä! Töùc hoaëc loaïn voïng töôûng kia khôûi Duyeân giaùc thöøa chuûng taùnh. Nghóa laø töùc nôi hoaëc loaïn kia töï töôùng coäng töôùng chaúng thaân chaáp tröôùc, khôûi Duyeân giaùc thöøa chuûng taùnh. Theá naøo ngöôøi trí töùc nôi hoaëc loaïn kia khôûi Phaät thöøa chuûng taùnh? Nghóa laø giaùc töï taâm hieän löôïng, ngoaïi taùnh phi taùnh, chaúng coù töôùng voïng töôûng, khôûi Phaät thöøa chuûng taùnh, aáy goïi laø töùc hoaëc loaïn kia khôûi Phaät thöøa chuûng taùnh. Laïi caùc thöù söï taùnh, phaøm phu laàm töôûng khôûi ngu phu chuûng taùnh.

            Ñaây töùc nôi hoaëc loaïn hieån baøy khôûi hai chuûng taùnh, ñeå roõ phaùp hoaëc loaïn voán töï bình ñaúng, chæ hay lìa caùc phaân bieät lieàn goïi laø chaân nhö. Chaáp tröôùc töï töôùng coäng töôùng laø, Thanh vaên quaùn aám giôùi nhaäp laø khoâng, khôûi töôûng voâ ngaõ, chöùng nhaân voâ ngaõ, maø töï töôùng coäng töôùng chaúng dieät, neân khoâng ñöôïc phaùp voâ ngaõ. Töï töôùng coäng töôùng chaúng thaân chaáp tröôùc laø, Duyeân-giaùc ñoái vôùi töï töôùng coäng töôùng chaáp nôi duyeân khôûi, chaúng öa choã oàn naùo, maø ñoái vôùi phaùp ngaõ vaãn chöa lieàn queân. Töùc hoaëc loaïn kia khôûi Phaät thöøa chuûng taùnh laø, töùc nôi hoaëc loaïn maø töùc phi hoaëc loaïn, lieàn ñoù töôûng heát, töùc laø nhö nhö Phaät. Ñaây laø giaùc töï taâm hieän löôïng, thaáy taát caû phaùp khoâng coù phaùp theå, neân voïng töôûng chaúng sanh. Taát caû phaøm phu ngoaïi ñaïo chaáp caùc thöù söï vaät hieän tieàn cho laø thaät coù, aáy laø ngu phu chuûng taùnh. Neân noùi chaúng phaûi thöôøng töôûng laø thöôøng, chaúng phaûi laïc, ngaõ, tònh, khôûi töôûng laïc, ngaõ, tònh.

            +  CHÆ LÌA VOÏNG BÌNH ÑAÚNG CHAÂN NHÖ.

            Kia chaúng phaûi coù söï chaúng phaûi khoâng  söï, aáy goïi laø nghóa chuûng taùnh. Ñaïi Hueä! Töùc hoaëc loaïn kia chaúng voïng töôûng. Chö thaùnh ñoái vôùi taâm, yù, yù thöùc loãi taäp khí töï taùnh, phaùp chuyeån bieán taùnh, aáy goïi laø nhö. Theá neân noùi nhö lìa taâm, ta noùi caâu naøy hieån baøy lìa töôûng, töùc noùi lìa taát caû töôûng.

            Nöông tröôùc ñoái vôùi phaùp hoaëc loaïn khôûi ra caùc chuûng taùnh, phaùp hoaëc loaïn kia chaúng phaûi coù söï thaät, chaúng phaûi khoâng söï thaät, do y voïng töôûng maø coù phaân bieät. Caùc baäc thaùnh trí quaùn hoaëc loaïn kia lìa caùc phaân bieät, chæ hay chuyeån taâm , yù, yù thöùc taát caû voïng töôûng taäp khí, trôû veà goác töï taùnh. Ñöôïc thaáy phaùp taùnh goïi laø chaân nhö, neân noùi “nhö lìa taâm”. Lìa taát caû taâm phaân bieät, chaân nhö phaùp taùnh töï nhieân hieän baøy. Caâu naøy laø chaân nhö phaùp taùnh. Chaân nhö phaùp taùnh hieån baøy phaùp moân lìa phaân bieät, lìa taát caû phaân bieät laïi khoâng coù nghóa naøo khaùc. Cho neân bieát taát caû hoaëc loaïn, phaùp chaúng phaûi phaân bieät, taát caû voïng töôûng, taùnh chaúng phaûi phaân bieät. Thaûy do baát giaùc beân trong khôûi voïng taâm, beân ngoaøi thaáy voïng phaùp, trong ngoaøi hoaëc loaïn ñeàu khoâng coù söï thaät. Chæ ôû trong meâ cuõng chaúng phaûi khoâng söï.

            - CHÆ HOAËC LOAÏN KHOÂNG PHAÙP.

            +  CHÆ HOAËC LOAÏN KHOÂNG PHAÙP NHÖ HUYEÃN.

            Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân! Hoaëc loaïn laø coù hay laø khoâng? Phaät baûo Ñaïi Hueä: Nhö huyeãn khoâng coù töôùng chaáp tröôùc. Neáu hoaëc loaïn coù töôùng chaáp tröôùc thì taùnh chaáp tröôùc khoâng theå dieät. Duyeân khôûi neân nhö ngoaïi ñaïo noùi nhaân duyeân sanh phaùp.

            Ñaây hoûi phaùp hoaëc loaïn laø coù hay khoâng laø, nhaân chaáp ôû tröôùc noùi nghóa hoaëc loaïn laø thöôøng. Chaúng bieát noùi thöôøng laø dieät luïc nhaäp trong vaø ngoaøi sanh ra luïc thöùc goïi laø thöôøng. Chaúng phaûi thaät coù phaùp thöôøng. Trong ngoaøi sanh ra saùu thöùc ñaõ dieät thì phaùp khoâng coù töï taùnh, khoâng theå coù hay khoâng, noùi noù nhö huyeãn thì töôùng chaáp tröôùc khoâng coù choã nöông ñeå sanh. Neáu nhö huyeãn vaãn coù töôùng chaáp tröôùc thì phaùp chaáp tröôùc aét khoâng theå dieät, nhö ngoaïi ñaïo noùi. Ngoaïi ñaïo ñoái möôøi hai nhaân duyeân chaáp töø nhaân sanh. Ñaây do chaúng bieát töï taâm hieän ra voïng thaáy thaät coù vaäy.

            Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân! Neáu hoaëc loaïn nhö huyeãn, laïi seõ cuøng caùc hoaëc khaùc laøm nhaân? Phaät baûo Ñaïi Hueä: Chaúng phaûi huyeãn laøm nhaân cho hoaëc, vì chaúng khôûi loãi. Ñaïi Hueä! Huyeãn chaúng khôûi loãi, vì khoâng coù voïng töôûng. Ñaïi Hueä! Huyeãn laø töø minh chuù sanh, chaúng phaûi  töø loãi voïng töôûng choã taäp khí sanh. Theá neân chaúng khôûi loãi. Ñaïi Hueä! Ñaây laø ngu phu taâm hoaëc chaáp tröôùc, chaúng phaûi  thaùnh hieàn.

            Hoaëc loaïn nhö huyeãn laïi seõ cuøng caùc hoaëc khaùc laøm nhaân laø, phaùp hoaëc loaïn naøy tuy laø nhö huyeãn, neáu ngöôøi vaãn ôû ñaây khôûi voïng chaáp, thì huyeãn khoâng theå döøng hoaëc, laïi seõ vì hoaëc laøm nhaân. Ñaây laø ñeà phoøng ngöôøi baùc khoâng, chaúng theå thaâm ñaït nhö huyeãn, aét meâ tình chöa heát, tröôùc töôûng vaãn coøn, möôïn mieäng noùi khoâng hoa, trôû laïi thaønh ñieân ñaûo. Chaúng bieát ôû Taây Vöùc huyeãn phaùp töø minh chuù maø sanh khôûi. Duï phaùp nhö huyeãn töø töï taâm baát giaùc voïng coù hieän ra, khoâng coù chuû, khoâng coù giaùc bieát. Neân noùi “huyeãn chaúng khôûi loãi,khoâng coù voïng töôûng”. Chaúng phaûi töø loãi voïng töôûng choã taäp khí sanh laø, voïng töôûng do chaúng ñaït töï taâm hieän ra, taát caû caùc phaùp thaûy ñoàng huyeãn khôûi, tuøy thuaän taäp  khí  voïng chaáp  coù khoâng, beøn laø loãi laàm. Ñaït phaùp nhö huyeãn voïng chaáp lieàn döøng, neân noùi huyeãn chaúng phaûi laø nhaân cuûa hoaëc. Meâ sanh hoaëc loaïn, ngoä ñoàng huyeãn hoùa, taâm voïng töôûng khoâng coøn choã gaù, töùc caáu taïo nhaân duyeân roãng vaäy. Thaùnh hieàn xöa nay thaät khoâng coù hai chæ thuù.

            Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy neân noùi keä:

            Thaùnh chaúng thaáy hoaëc loaïn            

            Khoaûng giöõa cuõng khoâng thaät

            Khoaûng giöõa neáu chaân thaät

            Hoaëc loaïn töùc chaân thaät.

            Lìa boû taát caû hoaëc               

            Neáu coù töôùng sanh ñoù

            AÁy cuõng laø hoaëc loaïn        

            Khoâng saïch ví nhö che.

            Thaùnh chaúng thaáy hoaëc loaïn laø, hoaëc loaïn töùc chaân thaät. Khoâng theå ôû khoaûng giöõa hoaëc loaïn laïi coù caùi chaúng hoaëc loaïn cho laø chaân thaät. Cho neân noùi: “Trong khoaûng giöõa neáu chaân thaät, hoaëc loaïn töùc chaân thaät”. Bieát voïng töùc chaân, lieàn lìa töôùng, kieán trong ngoaøi. Ñaây giaùc töï taâm hieän ñeán voâ sôû höõu, ví nhö löu ly khoâng coù caùc che ngaïi. Boà-taùt truï Cöûu ñòa thaáy phaùp coù taùnh, vaãn noùi “chaúng thaáy Phaät taùnh”. Nghóa laø thaáy Phaät taùnh thì chaúng coøn thaáy taát caû phaùp coù taùnh. Kinh Nieát-baøn noùi: “Ñaïi Boà-taùt thaät khoâng coù choã thaáy”. Khoâng coù choã thaáy, töùc voâ sôû höõu. Voâ sôû höõu töùc taát caû phaùp, neân noùi “hoaëc loaïn töùc chaân thaät”.

            +- LAÏI CHÆ NHÖ HUYEÃN KHOÂNG LOÃI.

            Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Neáu chaúng phaûi huyeãn thì khoâng coù gì töông tôï, thaáy taát caû phaùp nhö huyeãn. Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân! Vì caùc thöù huyeãn töôùng chaáp tröôùc neân noùi taát caû phaùp nhö huyeãn? Hay vì töôùng khaùc chaáp tröôùc? Neáu vì caùc thöù huyeãn töôùng chaáp tröôùc neân noùi taát caû taùnh nhö huyeãn thì, Theá Toân, coù taùnh chaúng nhö huyeãn. Vì côù sao? Nghóa laø caùc thöù töôùng saéc chaúng phaûi nhaân. Theá Toân! Khoâng coù nhaân caùc thöù töôùng saéc hieän nhö huyeãn. Theá Toân! Theá neân khoâng coù caùc thöù huyeãn töôùng chaáp tröôùc töông tôï taùnh nhö huyeãn.

            Taát caû phaùp khoâng coù chuû, khoâng coù giaùc tri, neáu khoâng phaûi huyeãn thì khoâng laáy gì ñeå laøm duï ñöôïc. Cho neân, Theá Toân noùi laëp laïi ñoù, maø chaúng phaûi do caùc thöù chaáp tröôùc töôùng noùi nhö huyeãn. Neáu do caùc thöù chaáp tröôùc töôùng noùi nhö huyeãn thì, saéc töôùng hieän tieàn chaúng do chaáp tröôùc maø vaãn hieän ra. “Coù taùnh chaúng nhö huyeãn”, beøn chaúng phaûi khoâng nhaân. Bôûi muoán hieån baøy taát caû phaùp do meâ töï taâm neân chaúng ñoàng vôùi nhaân töôùng taùc giaû. Cho neân noùi: “Khoâng coù nhaân caùc thöù töôùng hieän nhö huyeãn”. Laïi roát sau noùi: “Khoâng caùc thöù huyeãn töôùng chaáp tröôùc töông tôï taùnh nhö huyeãn”. Theá laø, Theá Toân noùi taát caû phaùp nhö huyeãn chæ thuù töï roõ raøng. Cho neân bieát ngoaïi ñaïo nhaân khaùc thaûy do chaúng bieát saéc töôùng hieän tieàn ñeàu töï taâm hieän. Caùc taùnh coù khoâng ñeàu khoâng theå ñöôïc. Taát caû phaùp chaúng sanh, taát caû phaùp nhö huyeãn. Ñaây laø yeáu chæ bí maät cuûa Nhö Lai, Ñaïi Hueä thaâm nhaän phaùp yeáu maø duøng nhö huyeãn chaúng phaûi töôùng chaáp tröôùc, goïi laø thaúng baøy phaùp  taùnh  vaäy.

            Phaät baûo Ñaïi Hueä: Chaúng phaûi caùc thöù huyeãn töôùng töông tôï taát caû phaùp nhö huyeãn. Ñaïi Hueä! Song caùc phaùp chaúng thaät choùng dieät nhö ñieän, aáy laø nhö huyeãn. Ñaïi Hueä! Thí nhö ñieän chôùp hieän trong khoaûng saùt-na, hieän roài lieàn dieät, chaúng phaûi nhö caûnh giôùi ngu phu hieän. Nhö theá, quaùn saùt taát caû taùnh töï voïng töôûng töï töôùng coäng töôùng khoâng taùnh chaúng hieän, do chaáp tröôùc  saéc töôùng.

            Ñaây noùi chaúng phaûi nhaân chaáp tröôùc caùc töôùng maø noùi taát caû phaùp nhö huyeãn. Nghóa laø taát caû phaùp choùng dieät nhö ñieän, neân noùi nhö  huyeãn. Taát caû caùc phaùp nhö laøn chôùp hieän, khoâng theå noùi coù hay khoâng. Keû ngu chaúng ñaït thaät töôùng caùc phaùp voïng khôûi phaân bieät, cho laø thaät coù töï töôùng coäng töôùng hieän, maø chaúng bieát voïng hieän phi taùnh. Chæ do chaáp tröôùc saéc töôùng lieàn ñoù voâ sanh. Ngang doïc xoay quanh ñeàu khoâng choã duøng.

            Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy neân noùi keä raèng:

            Chaúng huyeãn khoâng coù thí

            Thuyeát phaùp taùnh nhö huyeãn

            Chaúng thaät choùng nhö ñieän

            Theá neân noùi nhö huyeãn.

            Phaùp khoâng töï taùnh chính khi sanh maø chaúng sanh, chaúng sanh noùi khoâng, sanh maø khoâng sanh, neân noùi nhö huyeãn. Ñaây laø ngöôøi ñöôïc phaùp thaät töôùng baøy hieän.

            - CHÆ THAÚNG VOÂ SANH NHÖ HUYEÃN KHIEÁN LÌA HY VOÏNG.

            Ñaïi Hueä laïi baïch Phaät: Nhö Theá Toân ñaõ noùi taát caû taùnh voâ sanh vaø nhö huyeãn, ñaâu chaúng phaûi Theá Toân tröôùc sau noùi ra töï traùi nhau ö? Vì noùi voâ sanh taùnh nhö huyeãn.

            Taát caû phaùp chaúng sanh, taát caû phaùp nhö huyeãn, ñaây laø yeáu chæ chính khi sanh maø chaúng sanh. Vì taùnh maø khoâng töï taùnh neân noùi voâ sanh, laø voâ maø chaúng phaûi voâ. Nhö hoa ñoám trong hö khoâng neân noùi nhö huyeãn, laø coù maø chaúng phaûi coù. Bí maät cuûa Nhö Lai chaúng phaûi choã trí hieåu ñeán. Lôøi naïn tröôùc sau traùi nhau, bôûi muoán noùi  roõ yù naøy vaäy.

            Phaät baûo Ñaïi Hueä: Chaúng phaûi ta noùi taùnh voâ sanh nhö huyeãn, coù loãi tröôùc sau traùi nhau. Vì côù sao? Vì sanh maø voâ sanh. Giaùc töï taâm hieän löôïng, coù maø chaúng phaûi coù. Ngoaïi taùnh maø chaúng phaûi taùnh thì lyù voâ sanh hieän. Ñaïi Hueä! Chaúng phaûi ta noùi coù loãi tröôùc sau traùi nhau. Song vì phaù ngoaïi ñaïo chaáp nhaân sanh, neân ta noùi taát caû taùnh voâ sanh. Ñaïi Hueä! Ngoaïi ñaïo quaù si muoán khieán caùi coù vaø khoâng laø coù sanh, chaúng phaûi duyeân töï voïng töôûng caùc thöù chaáp tröôùc. Ñaïi Hueä! Ta chaúng phaûi coù vaø khoâng laø coù sanh, theá neân ta duøng thuyeát voâ sanh maø noùi.

            Sanh maø chaúng sanh, ñaây laø yeáu chæ quyeát ñònh cuûa Nhö Lai. Vì ngöôøi giaùc töï taâm hieän löôïng noùi bí maät naøy. Vì töï taâm hieän ra, neân chaúng phaûi khoâng taùnh. Vì hieän chæ nôi töï taâm neân chaúng phaûi coù taùnh. Vì taát caû ngoaïi taùnh chaúng phaûi taùnh thì voâ sanh hieän tieàn. Noùi coù nhaân sanh, noùi khoâng nhaân sanh ñeàu töï voïng töôûng chaáp tröôùc vaäy.

            Ñaïi Hueä! Noùi coù taùnh ñoù, vì nhieáp thoï sanh töû, vì hoaïi kieán chaáp khoâng vaø kieán chaáp ñoaïn, vì ñeä töû ta nhieáp thoï caùc thöù nghieäp coù choã thoï sanh, duøng taùnh aâm thanh noùi ñeå nhieáp thoï sanh töû.

            Chöõ taùnh laø phaùp vaäy. Phaät noùi coù phaùp ñoù, vì khieán ñeä töû bieát caùi nhaân sanh töû nhieáp thoï, vì phaù chaáp ñoaïn kieán voâ nhaân vaäy. Kinh Nieát-baøn noùi: “Haønh nghieäp cuûa chuùng sanh chaúng thöôøng chaúng ñoaïn maø ñöôïc quaû baùo. Tuy nieäm nieäm dieät maø khoâng theå maát. Tuy khoâng coù ngöôøi laøm maø coù taïo nghieäp. Tuy khoâng ngöôøi thoï maø coù quaû baùo. Ngöôøi thoï tuy dieät maø quaû chaúng hö maát. Khoâng coù nghó bieát, hoøa hôïp maø coù. Taát caû chuùng sanh tuy cuøng möôøi hai nhaân duyeân cuøng ñi maø chaúng thaáy bieát. Vì chaúng thaáy bieát neân khoâng coù tröôùc sau. Ñaây laø lyù do Phaät noùi taùnh nhaân duyeân. AÂm thanh laø danh, cuù. Nghóa laø coù phaùp nhieáp thoï, cuõng khoâng maø coù ngoân thuyeát. Bôûi caàn chæ haønh nghieäp kia nhaân nôi meâ, giaùc thì lieàn ñoù taùnh lìa. Kinh Nieát-baøn vì chuùng sanh maø noùi, chaúng phaûi vì ngöôøi giaùc. Ñaây khoâng theå cuøng ngöôøi chöa heát meâ tình maø noùi.

            Ñaïi Hueä! Noùi huyeãn taùnh vaø töôùng töï taùnh laø vì lìa taùnh vaø töôùng töï taùnh, rôi vaøo aùc kieán cuûa ngu phu hy voïng töôùng, chaúng bieát töï taâm hieän löôïng, hoaïi nhaân sôû taùc sanh, duyeân töï taùnh töôùng chaáp tröôùc. Noùi huyeãn moäng töï taùnh töôùng taát caû phaùp, chaúng khieán ngu phu aùc kieán hy voïng chaáp tröôùc töï vaø tha taát caû phaùp. Choã thaáy nhö thaät laøm ra luaän baát chaùnh. Ñaïi Hueä! Thaáy choã nhö thaät taát caû phaùp aáy, laø vöôït ngoaøi töï taâm hieän löôïng.

            Huyeãn khoâng töï taùnh chæ taâm hieän ra. Hieän nhö moäng huyeãn khoâng theå vì taát caû phaùp maø laøm sanh nhaân. Ñaây laø lyù do hoaïi keû ngu hy voïng chaáp tröôùc. Choã nhö thaät, töùc chæ töï taâm hieän ra taát caû phaùp nhö huyeãn, chaúng rôi vaøo coù khoâng naêng sôû. Neân noùi “thaät töôùng caùc phaùp”. Chaúng thaáy moät phaùp thì môùi thaáy thaät töôùng. Ñaây laø giaùc caûnh giôùi töï taâm hieän löôïng, chæ chöùng töông öng.

            Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy neân noùi keä raèng:

            Voâ sanh taùc phi taùnh                

            Höõu taùnh thuoäc sanh töû

            Quaùn saùt nhö huyeãn thaûy      

            Nôi töôùng chaúng voïng  töôûng.

            Taát caû caùc phaùp khoâng coù taùnh sanh, do voïng neân coù taïo ra, lieàn chòu sanh töû. Sanh töû nhö huyeãn  maø do söï nhieáp trì cuûa voïng töôûng, neân noùi chaúng töï sanh, chaúng phaûi chaúng sanh. Voâ sanh laø duyeân khôûi, duyeân khôûi thì voâ sanh. Ngöôøi ngoä ñöôïc choã naøy khaû dó sieâu nhieân töï ñöôïc.

            11- CHÆ LÌA LÔØI NOÙI ÑÖÔÏC NGHÓA, DÖØNG NGOAÏI ÑAÏO KHAÙC NGU PHU, CHOÏN LÖÏA TAÂM GIAÙC DÖÏNG LAÄP NIEÁT BAØN. 

            - CHÆ LÌA LÔØI NOÙI , ÑÖÔÏC NGHÓA.

            Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Neân noùi töôùng danh, cuù, hình, thaân, ñaïi Boà-taùt kheùo quaùn danh, cuù, hình, thaân tuøy vaøo danh cuù hình thaân choùng ñöôïc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Giaùc nhö theá roài, giaùc cho taát caû chuùng sanh. Ñaïi Hueä! Danh thaân ñoù, nghóa laø y söï laäp danh aáy goïi laø danh thaân. Cuù thaân ñoù, nghóa laø cuù coù nghóa thaân, töï taùnh quyeát ñònh cöùu kính, aáy goïi laø cuù thaân. Hình thaân ñoù, nghóa laø hieän baøy danh cuù, aáy goïi laø hình thaân. Laïi hình thaân aáy, nghóa laø daøi ngaén cao thaáp. Laïi cuù thaân aáây nghóa laø daáu veát nhö daáu veát voi ngöïa ngöôøi thuù v.v… ñi ñeå daáu veát laïi, ñöôïc teân laø cuù thaân. Ñaïi Hueä! Danh vaø hình ñoù, nghóa laø duøng danh noùi boán aám khoâng saéc, neân noùi laø danh. Töï töôùng hieän neân noùi hình. AÁy goïi laø danh cuù hình thaân. Noùi töôùng chöøng ngaèn danh cuù hình thaân neân phaûi tu hoïc.

            Tröôùc noùi ngoân thuyeát chaúng hieån baøy ñeä nhaát nghóa. Ñaây noùi tuøy vaøo nghóa cuûa cuù hình thaân choùng ñöôïc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Nghóa laø chaúng phaûi ngoân thuyeát laø ñeä nhaát nghóa, cuõng chaúng phaûi sôû thuyeát laø ñeä nhaát nghóa. Choã ñeä nhaát nghóa thaùnh trí laïc, do ngoân thuyeát ñöôïc vaøo. Cho neân bieát ngoân thuyeát ñöôïc vaøo, töùc laø cuù töï taùnh quyeát ñònh cöùu kính. Vaøo quyeát ñònh cöùu kính thì ngoân thuyeát sôû thuyeát chaúng ñuû hieån baøy. Song sôû dó ngöôøi ñaït ñöôïc choã naøy cuõng do ngoân thuyeát. Goïi ñoù laø duøng choát thaùo choát, neân phaûi kheùo quaùn vaäy. Y söï laäp danh ñoù, nhö y nöôùc ñaát nhaân coâng laøm ra ñoà ñöïng töông goïi ñoù laø khaïp. Töï taùnh quyeát ñònh cöùu kính laø nhö y caâu “caùc phaùp nhö huyeãn” lieàn ñöôïc caùc phaùp quyeát ñònh khoâng coù töï taùnh, ñöôïc nghóa cöùu kính Nhö Lai taøng chaân nhö. Chöõ vieát coù daøi ngaén, aâm vaän coù cao thaáp, nhaân chöõ ñöôïc teân, goùp chöõ thaønh caâu, neân noùi hieån baøy danh cuù. Daáu veát laø, xem daáu veát bieát coù voi ngöïa ngöôøi thuù ñi, nhö xem caâu maø ñöôïc nghóa. Boán aám khoâng saéc laø, thoï töôûng haønh thöùc. Nhaân teân thoï töôûng haønh thöùc maø bieát boán aám khoâng saéc. Xem vieát chaám daøi ngaén aâm vaän cao thaáp maø töï töôùng cuûa chöõ hieän ra. Do danh cuù hình thaân maø vaøo nghóa ñeä nhaát cöùu kính. Neân noùi choùng ñöôïc Boà-ñeà, töï giaùc vaø giaùc tha.

            Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy, neân noùi keä raèng:

            Danh thaân cuøng cuù thaân    

            Vaø hình thaân sai bieät

            Phaøm phu, ngu chaáp tröôùc            

            Nhö voi maéc laày saâu.

            Keä traùch ngu ngoaïi chaúng bieát lìa lôøi noùi ñöôïc nghóa. Trôû laïi bò caûnh giôùi giaùc töôûng chuyeån, nhö voi maéc laày raát ñaùng thöông xoùt.

            - NEÂU CHÆ LUAÄN ÑEÅ ROÕ NGHÓA CHAÚNG ÔÛ LÔØI NOÙI.

            Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Ngöôøi theá trí ñôøi sau do lìa moät, khaùc, ñoàng, chaúng ñoàng, kieán, töôùng laø nghóa thoâng thöôøng cuûa ta, ñem hoûi ngöôøi voâ trí, kia lieàn ñaùp raèng: Ñaây chaúng phaûi hoûi ñuùng. Nghóa laø saéc v.v… thöôøng, voâ thöôøng, laø khaùc, chaúng khaùc, nhö theá caùc haïnh Nieát-baøn, töôùng vaø sôû töôùng, caàu-na, sôû caàu-na, taïo, sôû taïo, kieán, sôû kieán, traàn vaø vi traàn, tu cuøng ngöôøi tu, töôùng so saùnh laàn löôït nhö theá. Nhöõng caâu hoûi nhö theá maø hoûi, Phaät noùi laø voâ kyù, chæ luaän chaúng phaûi choã hay hieåu cuûa ngöôøi si kia. Vì hoï vaên tueä chaúng ñuû vaäy. Nhö Lai öùng cuùng ñaúng chaùnh giaùc vì khieán hoï lìa kinh sôï neân noùi voâ kyù, chaúng vì noùi kyù (quyeát ñònh). Laïi döøng luaän kieán chaáp cuûa ngoaïi ñaïo maø chaúng vì noùi.

            Chæ luaän laø moät trong boán luaän, coù hai nghóa. Moät laø döøng luaän voâ kyù cuûa ngoaïi ñaïo, chaúng vì kyù (quyeát ñònh) noùi, vì ngöôøi si khoâng trí, vì lìa kinh sôï kia, vì döøng taø luaän. Hai laø döøng ngöôøi caên chöa thuaàn thuïc, vì khieán lìa chaáp tröôùc, vì thaàm kheá hoäi khoâng lôøi, vì thôøi tieát nhaân duyeân. Cho neân duø ngöôøi trí ñôøi sau, neáu ñem lìa töù cuù cuûa Nhö Lai, nghóa thoâng thöôøng maø hoûi ngöôøi khoâng trí, aét coù caùi ñaùp chaúng chaùnh. Traùi laïi, hoï duøng caùc töôùng saéc v.v… naêng sôû laàn löôït nhieàu caâu naïn vaán. Ñaây laø Phaät noùi voâ kyù, neân döøng maø chaúng luaän. Bôûi ngöôøi si kia khoâng bieát, vì vaên tueä chaúng ñuû, duø vì noùi quyeát ñònh aét hoï sanh kinh haõi. Bôûi vì lìa töù cuù, nghóa khoâng raát saâu, chaúng phaûi choã thöùc nöông ñöôïc. Neáu rôi trong töù cuù laïi thaønh hyù luaän, taêng tröôûng taø kieán. Vì leõ ñoù Nhö Lai raên ngöôøi ñôøi sau vaäy. Saéc v.v… nghóa laø ñoái vôùi caùc phaùp aám giôùi nhaäp ñaõø coù thöôøng, dò boán caâu. Caùc haïnh Nieát-baøn, nghóa laø haïnh hay chöùng Nieát-baøn. Töôùng sôû töôùng laø naêng töôùng sôû töôùng. Y sôû y laø, naêng y vaø sôû y. Taïo sôû taïo laø, naêng taïo sôû taïo. Kieán sôû kieán laø, naêng kieán sôû kieán. Traàn vaø vi traàn laø, khoái ñaát vaø vi traàn. Tu vaø ngöôøi tu laø, nhaân ngaõ phaùp ngaõ. Ñaây laø laàn löôït ñoái ñaõi, roãng, khoâng coù nghóa thaät, khoâng theå ghi cheùp neân noùi voâ kyù.

            Ñaïi Hueä! Ngoaïi ñaïo noùi nhö theá naøy, maïng töùc laø thaân, nhöõng loái luaän voâ kyù nhö theá. Ñaïi Hueä! caùc ngoaïi ñaïo ngu si kia ñoái vôùi nhaân, taùc luaän voâ kyù, chaúng phaûi choã ta noùi. Ñaïi Hueä! Choã ta noùi laø, lìa nhieáp sôû nhieáp, voïng töôûng chaúng sanh. Taïi sao döøng hoï? Ñaïi Hueä! Neáu ngöôøi chaáp tröôùc nhieáp sôû nhieáp thì khoâng bieát töï taâm hieän löôïng, cho neân döøng hoï. Ñaïi Hueä! Nhö Lai öùng cuùng ñaúng chaùnh giaùc duøng boán thöù kyù luaän vì chuùng sanh noùi phaùp. Ñaïi Hueä! Chæ kyù luaän laø, ta thöôøng noùi ra vì ngöôøi caên chöa thuaàn thuïc, chaúng vì ngöôøi caên ñaõ thuaàn thuïc.

            Ñaây noùi veà sôû do noùi chæ kyù luaän. Maïng laø goác sanh töû, cho noù laø thaân, thaønh nhaân taïo taùc. Ñaây laø voâ kyù luaän cuûa ngoaïi ñaïo, chaúng phaûi Nhö Lai noùi ra. Nghóa laø Nhö Lai noùi ra, lìa naêng thuû sôû thuû, voïng töôûng chaúng sanh, maø chaúng chæ thaúng duy taâm ñoù, vì chaáp tröôùc coù nhaân taïo taùc, chaúng bieát töï taâm hieän ra neân döøng ñoù. Song chö Phaät Nhö Lai duøng boán thöù kyù luaän ñeå daãn ñöôøng cho chuùng sanh. Chæ kyù luaän ñoù, chaúng phaûi chæ vì ngoaïi ñaïo, cuõng vì ngöôøi caên chöa thuaàn thuïc, thôøi tieát chöa ñeán, khoâng theå theâm chaáp danh ngoân kia. Thôøi tieát saép ñeán, vaû laïi muoán hoï ngoä yeáu chæ ngoaøi lôøi noùi, neân noùi ñeå ngaên caùi sai kia, maø chaúng noùi caùi phaûi kia. Kinh Nieát-baøn noùi: “Nhö chim uyeân öông kia theo con chim laân-ñeà cuøng nhau daïo chôi khoâng khi naøo xa rôøi nhau. Nhö Lai noùi phaùp naøy laø khoå, phaùp kia laø laïc, phaùp noï laø thöôøng, phaùp khaùc laø voâ thöôøng, phaùp aáy laø ngaõ, phaùp ñoù laø voâ ngaõ, thôøi tieát neáu ñeán lyù kia   töï baøy”.

            Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Taát caû phaùp lìa laøm ra nhaân duyeân chaúng sanh, khoâng coù taùc giaû neân taát caû phaùp chaúng sanh. Ñaïi Hueä! Vì sao taát caû taùnh lìa töï taùnh? Bôûi khi töï giaùc quaùn thì töï coäng taùnh töôùng khoâng theå ñöôïc, neân noùi taát caû phaùp chaúng sanh. Vì sao taát caû phaùp khoâng theå ñem laïi, khoâng theå ñem ñi? Bôûi töï coäng töôùng muoán ñem laïi thì khoâng coù choã laïi, muoán ñem ñi thì khoâng coù choã ñi. Theá neân taát caû phaùp lìa ñem ñi ñem laïi. Ñaïi Hueä! Vì sao taát caû phaùp chaúng dieät? Vì töôùng taùnh vaø töï taùnh khoâng, taát caû phaùp khoâng theå ñöôïc, neân taát caû phaùp chaúng dieät? Ñaïi Hueä! Vì sao taát caû phaùp voâ thöôøng? Nghóa laø töôùng khôûi laø taùnh voâ thöôøng, theá neân noùi taát caû phaùp voâ thöôøng. Ñaïi Hueä! Vì sao taát caû phaùp thöôøng? Nghóa laø töôùng khôûi laø taùnh voâ sanh, haèng voâ thöôøng, neân noùi taát caû phaùp thöôøng.

            Ñaây chính noùi veà thuyeát chæ luaän. Taát caû phaùp chaúng sanh lìa naêng sôû, vì khoâng coù taùc giaû. Taát caû phaùp khoâng töï taùnh, vì töï töôùng coäng töôùng khoâng theå ñöôïc. Taát caû phaùp khoâng ñeán ñi, vì töï töôùng coäng töôùng ñeán khoâng töø ñaâu, ñi khoâng choã ñeán. Taát caû phaùp chaúng dieät, vì khoâng coù taùnh töôùng. Taát caû phaùp voâ thöôøng, vì töôùng khôûi taùnh voâ thöôøng. Taát caû phaùp thöôøng, vì khôûi töùc laø chaúng khôûi, voâ thöôøng taùnh haèng thöôøng. Roõ ñöôïc saùu nghóa naøy chæ laø voâ sôû höõu. Tröø voâ sôû höõu ra khoâng cho coù noùi naêng, cho neân noùi chæ luaän. Duøng noù ñeå cheá phuïc caùc ngoaïi ñaïo, cuõng duøng noù rieâng chæ huyeàn nghóa. Choã saâu kín cuûa Nhö Lai chæ phaûi thaàm kheá hoäi.

            Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy neân noùi keä raèng:

            Kyù luaän coù boán thöù:           

            Nhaát höôùng, phaûn  caät vaán

            Phaân bieät vaø chæ luaän         

            Ñeå cheá phuïc ngoaïi ñaïo

            Höõu vaø phi höõu sanh          

            Sö taêng-khö, tyø-xaù  

            Taát caû thaûy voâ kyù               

            Kia nhö theá hieån baøy.

            Chaùnh giaùc ñaõ phaân bieät   

            Töï taùnh khoâng theå ñöôïc

            Bôûi vì lìa ngoân thuyeát        

            Neân noùi lìa töï taùnh.

            Nhaát höôùng laø ñaùp thaúng. Phaûn caät laø ñaùp baèng caùch vaán naïn laïi. Phaân bieät laø ñaùp raønh reõ. Chæ luaän laø ñaùp baèng caùch gaùc laïi. Taêng-khö laø chæ Soá luaän laäp ra hai möôi laêm minh ñeá. Tyø-xaù laø chæ cho Thaéng luaän laäp ra saùu caâu. Nhaân cuøng voâ nhaân khoâng coù nghóa thaät. Khoâng theå vì noùi, chæ noùi voâ taùnh.

            - RIEÂNG TÖÙ QUAÛ, ÑEÅ CHÆ RA CHAÂN GIAÙC.

            +  HOÛI BOÁN QUAÛ SAI BIEÄT.

            Khi aáy, ñaïi Boà-taùt Ñaïi Hueä laïi baïch Phaät: Theá Toân! Cuùi xin vì noùi chö Tu-ñaø-hoaøn vaø Tu-ñaø-hoaøn thuù thoâng töôùng sai bieät. Neáu ñaïi Boà-taùt kheùo hieåu Tu-ñaø-hoaøn thuù sai bieät thoâng töôùng vaø Tö-ñaø-haøm, A-na-haøm, A-la-haùn töôùng phöông tieän, phaân bieät bieát roài nhö theá nhö theá vì chuùng sanh thuyeát phaùp. Nghóa laø töôùng hai voâ ngaõ vaø hai chöôùng thanh tònh, töôùng qua caùc ñòa, cöùu kính thoâng ñaït, ñöôïc caûnh giôùi cöùu kính baát tö nghì cuûa Nhö Lai, nhö ngoïc ma-ni coù caùc saéc, kheùo hay laøm lôïi ích taát caû chuùng sanh, duøng caûnh giôùi taát caû phaùp, thaân taøi voâ taän ñeå nhieáp döôõng taát caû.

            Hoûi töôùng boán quaû, muoán roõ boán quaû cuøng giaùc ñòa choã chung vaø rieâng, vì chuùng sanh phaân bieät hieån baøy, khieán boû hai chöôùng nhaân vaø phaùp, chöùng hai voâ ngaõ, vöôït khoûi töôùng caùc ñòa thoâng ñaït Phaät ñòa, cöùu kính trang nghieâm ñöôïc chaâu nhö yù, duøng voâ sôû höõu xoay laïi ñoä thoaùt nhau. Caûnh giôùi taát caû phaùp laø, caûnh giôùi voâ sôû höõu.

            + LIEÄT BAØY BA THÖÙ TU-ÑAØ-HOAØN.

             Chæ quaû töôùng tu-ñaø-hoaøn.

Phaät baûo Ñaïi Hueä: Laéng nghe, laéng nghe! Kheùo suy nghó ñoù, nay vì oâng noùi. Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân, laønh thay! Xin vaâng nghe nhaän. Phaät baûo Ñaïi Hueä: Coù ba haïng Tu-ñaø-hoaøn, quaû Tu-ñaø-hoaøn sai bieät. Theá naøo laø ba? Nghóa laø haï, trung, thöôïng. Haï ñoù, toät baûy ñôøi môùi vaøo Nieát-baøn. Trung ñoù, ba hoaëc naêm ñôøi môùi vaøo Nieát-baøn. Thöôïng ñoù, töùc ñôøi kia lieàn vaøo Nieát-baøn. Ba haïng naøy coù ba keát: Haï, trung vaø thöôïng. Theá naøo laø ba keát? Nghóa laø thaân kieán, nghi, giôùi thuû. Ba keát aáy sai bieät, thaêng tieán maõi leân ñöôïc A-la-haùn.

            Tu dòch laø voâ laäu. Ñaø-hoaøn dòch laø tu taäp. Nghóa laø tu taäp voâ laäu vaäy. Laïi Tu dòch laø löu. Ñaø-hoaøn dòch laø nghòch. Nghóa laø nghòch doøng sanh töû. Laïi dòch laø nhaäp. Nghóa laø vaøo doøng thaùnh. Haï trung thöôïng chia hai haïng lôïi vaø ñoän. Ngöôøi ñoän caên coøn baûy phen sanh leân coõi trôøi môùi vaøo Nieát-baøn. Hieän ñôøi laø chæ cho ngöôøi raát lôïi caên. Ba haïng ngöôøi naøy ñoaïn ba thöù keát. Baûn dòch ñôøi Ñöôøng khoâng coù ba chöõ haï trung thöôïng. Song ñoaïn keát cuõng phaân lôïi vaø ñoän, neân noùi ba keát sai bieät.

            * CHÆ TU-ÑAØ-HOAØN ÑOAÏN KEÁT SAI    BIEÄT.

            Ñaïi Hueä! Thaân kieán coù hai thöù: Nghóa laø caâu sanh vaø voïng töôûng. Nhö duyeân khôûi voïng töôûng vaø töï taùnh voïng töôûng vaäy. Thí nhö y duyeân khôûi töï taùnh, caùc thöù voïng töôûng töï taùnh chaáp tröôùc sanh. Bôûi kia chaúng phaûi coù chaúng phaûi khoâng, chaúng phaûi coù khoâng vì töôùng voïng töôûng khoâng thaät. Keû ngu voïng töôûng caùc thöù voïng töôûng töï taùnh töôùng chaáp tröôùc, nhö khi naéng thaáy soùng naéng, nai khaùt töôûng nöôùc. AÁy laø voïng töôûng thaân kieán cuûa Tu-ñaø-hoaøn, kia do nhaân voâ ngaõ nhieáp thoï khoâng taùnh, ñoaïn tröø ñaõ laâu xa, maø coøn voâ tri chaáp tröôùc.

            Thaân kieán coù hai thöù. Nghóa laø caâu sanh vaø phaân bieät. Voïng töôûng töùc laø phaân bieät. Phaân bieät thuoäc kieán hoaëc, tuy roäng nhieáp caùc phaùp trong ngoaøi, cuõng y nguõ uaån voïng chaáp coù khoâng. Nhö ngöôøi huyeãn do duyeân maø khôûi ra hình nam nöõ caùc töôùng co duoãi, sanh taát caû phaân bieät cuûa chuùng sanh, maø thaät chaúng coù chaúng khoâng, troïn khoâng coù söï thaät, chæ laø töôùng voïng töôûng. Nhö con nai khaùt nöôùc voïng thaáy coù nöôùc thaät. Tu-ñaø-hoaøn naøy duøng trí nhaân voâ ngaõ quaùn nhieáp thoï khoâng taùnh maø ñöôïc tröø ñoaïn. Xeùt veà Tu-ñaø-hoaøn ñoaïn hai thöù phieàn naõo, chaúng rôi vaøo ngoaïi ñaïo chaáp coù nhaân taïo taùc, vaãn y nôi trí nhaân voâ ngaõ dieät taùnh nhieáp thoï, neân ñoái vôùi phaùp voâ ngaõ chaúng coù phaàn.

            Ñaïi Hueä! Caâu sanh laø, Tu-ñaø-hoaøn thaân kieán, vì thaân töï tha v.v… Boán aám khoâng saéc töôùng, vì saéc sanh taïo vaø sôû taïo, vì töôùng laàn löôït laøm nhaân nhau, vì ñaïi chuûng vaø saéc chaúng nhoùm hoïp. Tu-ñaø-hoaøn quaùn loaïi coù khoâng chaúng hieän thì ñoaïn ñöôïc thaân kieán. Nhö theá thaân kieán ñoaïn thì tham aét chaúng sanh, aáy goïi laø töôùng thaân kieán.

            Caâu sanh thuoäc tö hoaëc, Thanh vaên phaân tích nguõ uaån khoâng, neân ñöôïc giaûi thoaùt. Nghóa laø thoï v.v… boán uaån khoâng coù saéc töôùng. Saéc uaån y töù ñaïi vaø töù ñaïi taïo saéc laãn nhau hoøa hôïp, khoâng coù töï vaø tha, xa lìa taø kieán coù khoâng. Töôûng tham chaúng sanh, caû hai thöù ñoaïn, aáy goïi laø thaân kieán ñoaïn.

            Ñaïi Hueä! Töôùng nghi laø, vì ñöôïc phaùp thieän kieán töôùng, vì tröôùc ñoaïn voïng töôûng hai thöù thaân kieán, neân nghi phaùp chaúng sanh. Khoâng ñoái vôùi choã khaùc khôûi kieán chaáp laø Ñaïi sö, laø tònh laø baát tònh, aáy goïi laø töôùng nghi Tu-ñaø-hoaøn ñaõ ñoaïn.

            Ñöôïc phaùp kheùo thaáy töôùng laø, thaáy chaân ñeá vaäy. Lìa nhaân coù khoâng, thaáy ñöôïc chaân ñeá, aáy laø chöùng phaùp thieän kieán. Thaân kieán ñaõ ñoaïn thì nghi aét chaúng sanh. Nghi coù ba thöù: Nghi phaùp, nghi mình, nghi ngöôøi. Chöùng phaùp thieän kieán thì khoâng nghi phaùp. Thaân kieán ñaõ ñoaïn thì khoâng nghi mình. Chaúng nghi phaùp chaúng nghi mình thì cuõng chaúng nghi ngöôøi. Nghóa laø nghi phaùp nghi mình nghi ngöôøi ñoaïn, neân chaúng ñoái choã khaùc khôûi töôûng Ñaïi sö. Laø tònh chaúng tònh, chính laø lôøi nghi vaäy.

            Ñaïi Hueä! Giôùi thuû aáy, taïi sao Tu-ñaø-hoaøn chaúng thuû giôùi? Nghóa laø vì kheùo thaáy töôùng khoå ôû choã thoï sanh, theá neân chaúng thuû. Ñaïi Hueä! Thuû laø, keû ngu quyeát ñònh nhaän taäp khoå haïnh, vì ñöôïc caùc thöù vui neân caàu thoï sanh. Kia aét chaúng thuû, tröø hoài höôùng töï giaùc thuø thaéng, lìa voïng töôûng, phaùp töôùng voâ laäu haønh phöông tieän, thoï trì giôùi luaät. AÁy goïi laø Tu-ñaø-hoaøn töôùng giôùi thuû ñoaïn.

            Caàu sanh choã vui maø giöõ giôùi luaät, aáy laø giôùi thuû. Tu-ñaø-hoaøn neáu coù thoï trì ñeàu vì töï giaùc thuø thaéng, hoài höôùng voâ laäu phaùp haïnh, neân giôùi thuû ñoaïn.

            Tu-ñaø-hoaøn ñoaïn ba keát thì tham si chaúng sanh. Neáu Tu-ñaø-hoaøn khôûi nghó theá naøy: Caùc keát naøy ta chaúng thaønh töïu, lieàn coù hai loãi rôi vaøo thaân kieán vaø caùc keát chaúng ñoaïn. Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân! Theá Toân noùi nhieàu thöù tham duïc, kia vì sao ñoaïn tham? Phaät baûo Ñaïi Hueä: Yeâu thích ngöôøi nöõ tham tröôùc trieàn mieân, caùc thöù phöông tieän thaân khaåu taïo aùc nghieäp, thoï caùi vui hieän taïi gieo nhaân khoå ñôøi vò lai, Tu-ñaø-hoaøn thì chaúng sanh. Vì côù sao? Vì ñöôïc caùi vui tam-muoäi chaùnh thoï. Theá neân kia ñoaïn, chaúng phaûi caùi tham tieán ñeán Nieát-baøn ñoaïn.

            Kinh Kim Cang Baùt-nhaõ noùi: “Tu-ñaø-hoaøn hay khôûi nghó theá naøy: Ta ñöôïc quaû Tu-ñaø-hoaøn chaêng? Tu-boà-ñeà thöa: Baïch Theá Toân khoâng vaäy. Vì côù sao? Vì Tu-ñaø-hoaøn goïi laø nhaäp löu, maø thaät khoâng coù choã nhaäp …” cho ñeán, neáu A-la-haùn khôûi nghó theá naøy: “Ta ñöôïc ñaïo A-la-haùn”, töùc laø chaáp tröôùc ngaõ nhaân chuùng sanh thoï giaû. Theá neân coù theå bieát, khôûi töôûng ñoaïn keát laø rôi vaøo thaân kieán vaø caùc keát chaúng ñoaïn. Tu-ñaø-hoaøn chæ ñoaïn duïc tham. Coøn tham Nieát-baøn thì töù quaû chaúng ñoaïn. Tam-muoäi chaùnh thoï töùc laø chöùng phaùp thieän kieán sanh ra. Nghóa laø tam-muoäi chöôùng tham duïc kia neân ñöôïc hieän ñoaïn. Bôûi tö hoaëc Tu-ñaø-hoaøn chöa heát.

            + CHÆ TUÔÙNG QUAÛ TÖ-ÑAØ-HAØM.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo laø töôùng Tö-ñaø-haøm? Nghóa laø choùng soi töôùng saéc töôùng voïng töôûng sanh, neân kieán, töôùng chaúng sanh. Vì kheùo thaáy töôùng thieàn thuù choùng ñeán ñôøi naøy saïch meù khoå, ñöôïc Nieát-baøn. Theá neân goïi laø Tö-ñaø-haøm.

            Caâu choùng soi töôùng saéc töôùng voïng töôûng sanh laø, baäc Nhaát lai naøy vì roõ saéc töôùng sanh ra phaân bieät, neân phaân bieät chaúng sanh. Phaân bieät naøy laø chæ tö hoaëc, chaúng phaûi kieán hoaëc. Kheùo thaáy thieàn thuù laø, chöùng phaùp thieän kieán choã khôûi thieàn ñònh. Kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn noùi: “Ngöôøi Tö-ñaø-haøm buoäc taâm tu ñaïo, vì ñoaïn tham duïc, saân, si, kieâu maïn. Do taâm buoäc naøy neân moät phen qua laïi roài, toät bôø meù khoå maø vaøo Nieát-baøn”.

            +- CHÆ TÖÔÙNG QUAÛ A-NA-HAØM.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo laø A-na-haøm? Nghóa laø vì ñoái vôùi saéc töôùng taùnh phi taùnh quaù khöù, hieän taïi, vò lai sanh thaáy loãi laàm, khieán voïng töôûng chaúng sanh vaø vì keát ñoaïn, goïi laø A-na-haøm.

            A-na-haøm hay thaáy saéc töôùng ba ñôøi khôûi ra phaân bieät loãi laàm, saïch heát caùc phaân bieät, haèng boû caùc keát. Caùi phaân bieät naøy cuõng chæ cho tö hoaëc. A-na-haøm vaøo Nieát-baøn coù baûy haïng: Moät, trung vaøo Nieát-baøn. Nghóa laø xaû duïc giôùi chöa ñeán saéc giôùi ôû giöõa ñoù vaøo Nieát-baøn. Tröø hieän taïi vaøo Nieát-baøn, trung vaøo Nieát-baøn laø lôïi caên. Hai, haønh vaøo Nieát-baøn, coù hai haïng: Moät, tinh taán khoâng töï taïi ñònh; hai, giaûi ñaõi coù töï taïi ñònh. Xeùt ñaây chæ rieâng kieán phaàn loãi laàm, maø chaúng noùi thieàn laïc, seõ chæ cho lôïi caên tinh taán…

            +  CHÆ TÖÔÙNG QUAÛ A-LA-HAÙN.

            Ñaïi Hueä! A-la-haùn laø, ñuû caùc thieàn ñònh tam-muoäi, giaûi thoaùt, löïc minh, caùc thöù phieàn naõo, khoå, voïng töôûng chaúng coøn, goïi laø A-la-haùn.

            A-la-haùn töùc laø voâ hoïc. Do giôùi, ñònh, tueä, giaûi thoaùt, giaûi thoaùt tri kieán, naêm phaàn phaùp thaân, ñöôïc ñeán bôø kia, haèng ñoaïn sanh nhaân trong ba ñôøi, cuõng ñoaïn aám thaân trong tam giôùi. Neân noùi ta sanh ñaõ heát, phaïm haïnh ñaõ laäp, chaúng thoï thaân sau.

            +  RIEÂNG A-LA-HAÙN CHAÚNG ÑOÀNG SIEÂU GIAÙC.

            Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân! Theá Toân noùi ba thöù A-la-haùn. ÔÛ ñaây noùi ñoù laø A-la-haùn naøo? Theá Toân! Laø ñöôïc ñaïo tòch tónh nhaát thöøa, laø ñaïi Boà-taùt phöông tieän thò hieän A-la-haùn hay laø Phaät Hoùa hoùa ra? Phaät baûo Ñaïi Hueä: Laø Thanh vaên ñöôïc ñaïo nhaát thöøa tòch tónh, chaúng phaûi haïng khaùc. Khaùc laø, Boà-taùt haønh haïnh Boà-taùt vaø Hoùùa Phaät hoùa ra, vì baûn nguyeän neân duøng phöông tieän kheùo leùo, ôû trong chuùng thò hieän thoï sanh, vì trang nghieâm quyeán thuoäc cuûa Phaät. Ñaïi Hueä! ÔÛ trong choã voïng töôûng thuyeát phaùp caùc thöù. Nghóa laø ñöôïc quaû ñöôïc thieàn, thieàn giaû nhaäp thieàn thì thaûy xa lìa. Thò hieän ñöôïc töï taâm hieän löôïng, ñöôïc quaû töôùng, noùi laø ñöôïc quaû. Laïi nöõa, Ñaïi Hueä!  Ngöôøi muoán sieâu thieàn voâ löôïng voâ saéc giôùi, phaûi lìa töôùng töï taâm hieän löôïng. Ñaïi Hueä! Chaùnh ñònh dieät thoï töôûng, vöôït töï taâm hieän löôïng thì chaúng phaûi. Vì côù sao? Vì coøn taâm löôïng.

            Treân noùi A-la-haùn, nghóa laø chæ ñònh taùnh nhaát thöøa trong ba thöøa, chaúng phaûi Boà-taùt thò hieän vaø Phaät Hoùa hoùa ra. Boà-taùt vaø Phaät Hoùa laø ñoái trong chuùng sanh voïng töôûng coù caùc thöù noùi phaùp laø, ñöôïc quaû, ñöôïc thieàn. Troïn khoâng coù naêng sôû, vì chæ töï taâm hieän löôïng. Ñaây ñöôïc quaû töôùng cuøng ñònh taùnh chaúng ñoàng, vì nhieáp caùc ngöôøi ñoàng söï daãn tieán leân ñaïi thöøa. Theá neân, ngöôøi muoán vöôït khoûi töù thieàn ôû theá gian vaø töù voâ löôïng taâm, töù voâ töôûng ñònh, phaûi lìa töôùng töï taâm hieän löôïng.

            Laïi veà ñònh dieät thoï töôûng xuaát theá gian cuõng thuoäc taâm löôïng. Sieâu töï taâm hieän löôïng, chaúng phaûi nhö vaäy. Vaên sau noùi, neáu giaùc thì ñöôïc giaûi thoaùt, chính laø chæ ôû ñaây vaäy. Moät maët noùi ñöôïc töï taâm hieän löôïng, moät maët noùi lìa töï taâm hieän löôïng. Ñöôïc töùc laø nghóa giaùc. Giaùc töùc laø lìa.

            Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy, neân noùi keä raèng:

            Caùc thieàn töù voâ löôïng        

            Voâ saéc tam-ma-ñeà

            Taát caû thoï töôûng dieät         

            Taâm löôïng kia khoâng coù.

            Quaû Tu-ñaø-baøn-na              

            Vaõng lai vaø baát hoaøn

            Cuøng vôùi A-la-haùn             

            Nhöõng ñaây taâm hoaëc loaïn.

            Thieàn giaû, thieàn vaø duyeân

            Ñoaïn, tri, kieán chaân ñeá

            Ñaây laø löôïng voïng töôûng  

            Neáu  giaùc ñöôïc giaûi thoaùt.

            Thieàn giaû vaø thieàn, töùc ôû treân noùi naêng nhaäp vaø sôû nhaäp. Ñaõ coù naêng sôû töùc  coù caûnh  giôùi  sôû duyeân  cuûa

thieàn. Ñoaïn laø ñoaïn taäp. Tri laø tri khoå. Do bieát khoå ñoaïn taäp neân thaáy chaân ñeá, chaúng lìa taâm löôïng. Giaùc laø giaùc töï taâm hieän löôïng. Giaùc thì choùng lìa, lìa taâm hieän löôïng môùi thaät chöùng taâm hieän löôïng.

            - CHOÏN LÖÏA GIAÙC TAÂM.

            +  CHAÙNH CHÆ QUAÙN SAÙT TÖÔÙNG GIAÙC.

            Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Coù hai thöù giaùc. Nghóa laø quaùn saùt giaùc vaø voïng töôûng töôùng nhieáp thoï keá tröôùc kieán laäp giaùc. Ñaïi Hueä! Quaùn saùt giaùc laø, neáu giaùc töôùng taùnh töï taùnh choïn löïa xa lìa boán caâu khoâng theå ñöôïc, aáy laø quaùn saùt giaùc. Ñaïi Hueä! Boán caâu kia laø, moät, khaùc, ñoàng, chaúng  ñoàng, coù, khoâng, chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, thöôøng, voâ thöôøng, aáy goïi laø boán caâu. Ñaïi Hueä! Lìa boán caâu naøy goïi laø taát caû phaùp. Ñaïi Hueä! Boán caâu naøy quaùn saùt taát caû phaùp, neân phaûi tu  hoïc.

Taát caû chuùng sanh chaúng ñöôïc töï giaùc thaùnh trí, ñeàu do chaúng roõ caùc phaùp tröôùc maét duy taâm hieän ra, voïng sanh suy tính. Vöøa coù suy tính lieàn thuoäc veà boán caâu. Neáu hay quaùn saùt taát caû phaùp lìa boán caâu khoâng theå ñöôïc thì töï  taâm voïng töôûng tuøy ñoù maø heát, giaùc theå töï nhö. Theá laø, ñoäng tònh ra vaøo khoâng nöông khoâng chuû, khoâng coù giaùc tri, ñeàu laø chieáu lieãu, khoâng coù töï tha, chaúng cho an trí. Neân noùi neáu giaùc ñöôïc giaûi thoaùt, aáy laø quaùn saùt giaùc neân phaûi tu hoïc. Töôùng taùnh töï taùnh choïn löïa laø, ñoái theå töôùng taát caû phaùp choïn löïa raønh reõ, bieát caùi naøo hö caùi naøo thaät, chaúng bò caûnh tröôùc maét laøm ngu, môùi hay sieâu vieät choùng lìa.

            +  CHÆ VOÏNG TÖÔÛNG GIAÙC TÖÔÙNG ÑEÅ ROÕ TÖÏ GIAÙC THAÙNH LAÏC.

            Ñaïi Hueä!Theá naøo laø töôùng voïng töôûng nhieáp thoï keá tröôùc kieán laäp giaùc? Nghóa laø töôùng voïng töôûng nhieáp thoï chaáp tröôùc, nhö chaát cöùng, öôùt, noùng, ñoäng laø töôùng voïng töôûng chaúng thaät thuoäc töù ñaïi chuûng; toâng, nhaân, töôùng, thí duï chaáp tröôùc, chaúng thaät döïng laäp maø döïng laäp, aáy goïi laø voïng töôûng töôùng nhieáp thoï keá tröôùc kieán laäp giaùc. Ñaây laø töôùng cuûa hai thöù giaùc. Neáu ñaïi Boà-taùt thaønh töïu hai töôùng giaùc naøy thì töôùng nhaân phaùp voâ ngaõ ñöôïc cöùu kính, kheùo bieát phöông tieän giaùc voâ sôû höõu. Quaùn saùt haïnh ñòa lieàn ñöôïc sô ñòa vaøo caû traêm tam-muoäi, ñöôïc sai bieät tam-muoäi, thaáy caû traêm ñöùc Phaät vaø caû traêm Boà-taùt. Bieát vieäc veà tröôùc veà sau caû traêm kieáp, haøo quang chieáu caû  traêm coõi nöôùc, bieát töôùng caùc ñòa treân, ñaïi nguyeän thuø thaéng, thaàn löïc töï taïi, ñöôïc Phaùp vaân ñòa vaøo vò Quaùn ñaûnh, seõ ñöôïc Nhö Lai  töï giaùc ñòa. Kheùo buoäc taâm nôi thaäp  voâ taän cuù, laøm thaønh thuïc chuùng sanh, caùc thöù  bieán hoùa trang nghieâm saùng suoát, ñöôïc töï giaùc thaùnh laïc tam-muoäi chaùnh thoï.

            Cöùng öôùt noùng ñoäng laø chæ cho töù ñaïi chuûng. Nghóa laø y töù  ñaïi chuûng caùc töôùng chaúng thaät voïng töï baùm giöõ phaân bieät döïng laäp. Nhö y töôùng ñaát laäp löôïng raèng: Ñaây laø phaùp thaät coù, laáy ñoù laøm toâng. Nhaân noùi: vì cöùng chaéc. Duï noùi: nhö  kim  cöông. Ñaây laø töôùng chaúng thaät phaân bieät, voïng töï baùm giöõ phaân bieät döïng laäp. Neáu hay lieãu ñaït hai thöù giaùc töôùng, bieát chaáp nhö theá laø ngu phu ngoaïi ñaïo, bieát nhö theá laø ngaõ phaùp voâ sôû höõu töï giaùc quaùn saùt. Theá môùi bieát taát caû phaùp tröôùc maét ñeàu do töï taâm baát giaùc voïng hieän. Hieän duy töï taâm khoâng coù nhaân töôùng khaùc. Bieát noù khoâng coù khaùc, thaûy do baát giaùc. Trong baát giaùc khoâng coù taùc giaû, aáy laø khoâng ngöôøi; ngoaøi baát giaùc khoâng coù nhaân khaùc, aáy laø khoâng phaùp. Hai thöù voâ ngaõ naøy cöùu kính nhö theá. Quaùn saùt nhö theá thì phaân bieät choùng döùt. Töï hay kheùo bieát phöông tieän duøng giaùc taâm voâ sôû höõu hieåu roõ haïnh ñòa, lieàn vaøo Sô ñòa, ñöôïc traêm ngaøn tam-muoäi sai bieät, möôøi phöông ba  ñôøi voâ bieân coõi nöôùc, moät luùc choùng thaáy choùng nhaäp, baûn nguyeän thaàn löïc ñöôïc töï taïi voâ ngaïi, traûi qua caùc ñòa vöôït leân Phaùp vaân ñòa ôû vò Quaùn ñaûnh, ñeán cöùu kính phaùp thaân cuûa Nhö Lai töï giaùc. Y thaäp voâ taän thieän caên khaép  hieän hoùa thaân xoay vaàn daïy baûo khoâng coù cuøng taän, maø chaúng rôøi töï giaùc thaùnh trí, an truï caûnh giôùi thaéng laïc.

            +  CHÆ ROÕ TÖÙ ÑAÏI TAÏO SAÉC VAØO QUAÙN SAÙT GIAÙC.

            Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Ñaïi Boà-taùt  phaûi roõ töù ñaïi taïo saéc. Theá naøo Boà-taùt hieåu roõ töù ñaïi taïo saéc? Ñaïi Hueä! Ñaïi Boà-taùt khôûi giaùc theá naøy: Ñoái chaân ñeá kia töù ñaïi chaúng sanh. Ñoái vôùi kia töù ñaïi chaúng sanh, khôûi quaùn  saùt  nhö  theá, quaùn  saùt roài giaùc ñöôïc danh, töôùng,voïng töôûng, phaàn teà (phaân bieät) laø töï taâm hieän phaàn teà (phaân bieät) vì töï taùnh chaúng phaûi taùnh, aáy goïi laø taâm hieän voïng töôûng phaàn teà (phaân bieät). Nghóa laø nôi tam giôùi quaùn töù ñaïi taïo saéc kia taùnh noù lìa, saïch luoân boán caâu, lìa ngaõ vaø ngaõ sôû, truï nhö thaät töôùng töï töôùng phaàn ñoaïn, thaønh töïu töï töôùng voâ sanh.

            Ñaây daïy kheùo nôi töù ñaïi taïo saéc vaøo quaùn saùt giaùc. Töù ñaïi laø, ñaát nöôùc gioù löûa. Taïo saéc laø saéc höông vò xuùc. Giaùc chaân ñeá kia laø, giaùc töù ñaïi chaân ñeá. Sao goïi laø töù ñaïi chaân ñeá? Nghóa laø töù ñaïi khoâng coù töï taùnh, do phaân bieät maø thaáy coù. Phaân bieät khi chöa khôûi thì phaùp taùnh thöôøng vaéng laëng. Chính danh, töôùng, phaàn teà (phaân bieät) hieän taïi ôû trong tam giôùi ñeàu laø töôùng töôûng phaân bieät cuûa töï taâm, maø phaùp taùnh naøy thöôøng vaéng laëng, chaúng do phaân bieät maø coù ra vaøo. Cho neân bieát, töù ñaïi vaø töù ñaïi taïo saéc ñeàu thanh tònh khoâng thöøa. Lìa boán caâu laø, lìa ngaõ vaø ngaõ sôû, thöôøng truï trong phaùp töï töôùng nhö thaät. Truï trong phaùp nhö thaät döïng laäp phaàn ñoaïn töï töôùng (töï töôùng töøng ñoaïn töøng phaàn), voâ  sanh  phaùp nhaãn lieàn nôi ñaây thaønh töïu.

            Ñaïi Hueä!Töù ñaïi chuûng kia vì sao sanh taïo saéc? Nghóa laø do voïng töôûng thaám öôùt ñaïi chuûng sanh thuûy giôùi trong vaø ngoaøi, voïng töôûng kham naêng ñaïi chuûng sanh hoûa giôùi trong vaø ngoaøi, voïng töôûng phieâu ñoäng ñaïi chuûng sanh phong giôùi trong ngoaøi, voïng töôûng caét ñöùt saéc ñaïi chuûng sanh ñòa giôùi trong ngoaøi. Saéc cuøng hö khoâng ñoàng, chaáp tröôùc taø ñeá, naêm aám nhoùm hoïp töù ñaïi taïo saéc sanh.

            Töù ñaïi chuûng töø voïng töôûng maø thaønh, sanh töù ñaïi trong ngoaøi. Neân noùi voïng töôûng thaám öôùt thaønh thuûy ñaïi chuûng sanh thuûy giôùi trong ngoaøi, ñòa hoûa phong cuõng laïi nhö theá. Bôûi meâ töï taâm neân coù voïng töôûng sanh khôûi, chaúng phaûi coù nhaân sanh, cuõng chaúng phaûi khoâng nhaân, cuõng chaúng phaûi caùi khaùc laøm nhaân sanh. Ngoaïi ñaïo voïng chaáp nguõ ñaïi hay sanh möôøi  moät caên. Chaúng bieát saéc vaø hö khoâng töø voâ thuûy baát giaùc ñoàng thôøi lieàn hieän. Kinh Phaät Ñaûnh noùi: “Bieån giaùc taùnh laéng troøn, troøn loùng giaùc nguyeân dieäu, nguyeân minh chieáu sanh sôû, sôû laäp chieáu taùnh vong, meâ voïng coù hö khoâng, y khoâng laäp theá giôùi, töôûng loùng thaønh coõi nöôùc, tri giaùc laøm chuùng sanh”. Theá maø laàm cho saéc, khoâng ñeàu hay laøm nhaân neân laø taø ñeá.

            Ñaïi Hueä! Thöùc aáy vì öa caùc thöù daáu veát (töôùng)  caûnh giôùi, caùc coõi tieáp noái. Ñaïi Hueä! Ñòa v.v... töù ñaïi vaø taïo saéc v.v... Coù töù ñaïi duyeân vaø phi töù ñaïi kia duyeân. Vì côù sao? Nghóa laø taùnh, hình, töôùng, xöù, phöông tieän laøm ra, khoâng taùnh thì ñaïi chuûng chaúng sanh. Ñaïi Hueä! Taùnh, hình töôùng xöù phöông tieän laøm ra hoøa hôïp sanh, chaúng phaûi voâ hình. Theá neân töôùng töù ñaïi taïo saéc ngoaïi ñaïo voïng töôûng chaúng phaûi phaùp cuûa ta.

            Tieáp treân töù ñaïi voïng töôûng sanh khôûi, ñaây laïi ñeà ra töù sanh caùc coõi, ñeàu do baát giaùc voïng hieän, chaúng phaûi töù ñaïi kia hay laøm sanh nhaân. Thöùc töùc laø voïng töôûng. Töù ñaïi ñaõ laø noäi thöùc bieán hieän, maø thöùc taùnh naøy laïi öa thaáy caùc thöù saéc töôùng, laïi hay nôi caùc coõi tieáp noái. Theá thì bieát saéc töôùng trong ngoaøi ôû trong tam giôùi ñeàu do thöùc töôûng bieán. Ñaõ do thöùc töôûng tieáp noái thì chaúng phaûi töù ñaïi kia hay laøm nhaân sanh. Töù ñaïi töø voïng töôûng sanh, neân noùi coù töù ñaïi duyeân. Töù ñaïi khoâng theå laïi laøm sanh nhaân neân noùi phi töù ñaïi kia duyeân. Vaû laïi ñòa v.v... moãi thöù coù töï theå, moãi thöù coù hình töôùng, moãi thöù coù phöông vò, phöông tieän laøm ra tuy khoâng coù töï taùnh maø chaúng phaûi khoâng hình saéc. Hình saéc ñaâu theå laøm nhaân cho hình saéc, huoáng hay laøm nhaân cho voâ saéc uaån, ñaây laø laàm to vaäy. Neân noùi ngoaïi ñaïo voïng töôûng chaúng phaûi phaùp cuûa ta.

            Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! seõ noùi töôùng töï taùnh caùc aám. Theá naøo töôùng töï taùnh caùc aám? Nghóa laø nguõ aám. Theá naøo laø nguõ? Nghóa laø saéc thoï töôûng haønh thöùc. Boán aám kia chaúng phaûi saéc laø, thoï töôûng haønh thöùc. Ñaïi Hueä! Saéc aáy, töù ñaïi vaø taïo saéc moãi moãi coù töôùng khaùc. Ñaïi Hueä! Chaúng phaûi khoâng saéc coù soá boán, vì nhö hö khoâng. Thí nhö hö khoâng vöôït ngoaøi soá töôùng, lìa nôi soá maø voïng töôûng noùi moät hö khoâng. Ñaïi Hueä! Nhö theá aám vöôït ngoaøi soá töôùng, lìa nôi soá, lìa taùnh vaø phi taùnh, lìa töù cuù. Soá töôùng aáy, laø ngu phu noùi naêng, chaúng phaûi laø thaùnh hieàn.

            Laïi phaân bieät töï taùnh naêm aám ñeå thaáy töù ñaïi khoâng theå sanh nguõ aám. Nghóa laø saéc aám töø töù ñaïi sanh, do saéc taïo ra, vaãn coù soá boán moãi thöù ñeàu coù töôùng khaùc. Ñeán voâ saéc aám khoâng coù soá boán, ví nhö hö khoâng. Hö khoâng kia lìa nôi soá töôùng, cuõng khoâng coù danh töø hö khoâng, do voïng phaân bieät cho laø moät hö khoâng. Caùc aám cuõng vaäy, lìa caùc soá töôùng, lìa boán caâu coù khoâng, neân noùi töù ñaïi hay sanh ñoù, vaãn laø ngoaïi ñaïo taø kieán. Töùc hoï cho raèng saéc thoï töôûng haønh thöùc thaät coù töï töôùng coù theå ñöôïc. Cuõng laø lôøi noùi voïng chaáp cuûa ngu phu, chaúng phaûi chö thaùnh. Xeùt ôû ñaây phaân bieät töï taùnh nguõ aám, tuy thaáy töù ñaïi khoâng theå sanh nguõ aám, nhöng cuõng chæ thaúng nguõ aám lìa caùc töôùng, lìa coù khoâng, töù cuù, ngay ñoù laø voâ sanh.

            Ñaïi Hueä! Baäc thaùnh thaáy caùc thöù saéc töôïng nhö huyeãn, lìa laäp baøy khaùc chaúng khaùc, laïi nhö moäng, boùng, thaân só phu, vì lìa khaùc vaø chaúng khaùc. Ñaïi Hueä! Choã tieán ñeán cuûa thaùnh trí ñoàng aám voïng töôûng hieän, aáy goïi laø töôùng töï taùnh caùc aám. Caùc oâng phaûi neân tröø dieät, dieät roài noùi phaùp tòch tónh, ñoaïn taát

            caû kieán chaáp cuûa ngoaïi ñaïo veà coõi Phaät. Ñaïi Hueä!  Khi noùi tòch tónh thaáy phaùp voâ ngaõ ñöôïc thanh tònh vaø vaøo Baát ñoäng ñòa (Baùt ñòa Boà-taùt). Vaøo Baát ñoäng ñòa roài, ñöôïc voâ löôïng tam-muoäi töï taïi vaø ñöôïc yù sanh thaân, ñöôïc nhö huyeãn tam-muoäi, thoâng ñaït cöùu kính, thaàn löïc tam minh töï taïi, cöùu  hoä lôïi  ích  taát caû chuùng sanh, ví nhö quaû ñaát chôû nuoâi chuùng sanh. Ñaïi Boà-taùt khaép giuùp ích chuùng sanh cuõng laïi nhö theá.

            Naêm aám nhö huyeãn lìa khaùc chaúng khaùc, giaùc ngoä töï töôùng nhö thaät, aáy goïi laø choã ñeán cuûa thaùnh trí. Chaúng giaùc töï töôùng voïng coù phaân bieät, aáy goïi laø voïng töôûng. Ñoàng naêm aám naøy maø meâ giaùc phaân chia. Neân noùi choã ñeán cuûa thaùnh trí ñoàng voïng töôûng hieän, Phaät baûo oâng Kieàu Traàn Nhö raèng: “Saéc laø voâ thöôøng, nhaân dieät saéc aáy nhaän ñöôïc saéc giaûi thoaùt thöôøng truï. Thoï töôûng haønh thöùc cuõng laø voâ thöôøng, nhaân dieät thöùc aáy, nhaän ñöôïc thöùc giaûi thoaùt thöôøng truï. Saéc töùc laø khoå, nhaân dieät saéc khoå aáy, nhaän ñöôïc saéc giaûi thoaùt an laïc. Thoï töôûng haønh thöùc cuõng laïi nhö theá. Saéc töùc laø khoâng, nhaân dieät saéc khoâng aáy, nhaän ñöôïc saéc giaûi thoaùt baát khoâng. Thoï töôûng haønh thöùc cuõng laïi nhö theá. Saéc laø voâ ngaõ, nhaân dieät saéc aáy, nhaän ñöôïc saéc giaûi thoaùt chaân ngaõ. Thoï töôûng haønh thöùc cuõng laïi nhö theá”. Cho neân bieát ôû ñaây phaûi tröø dieät ñoù, töùc laø dieät naêm aám voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ naøy. Dieät  roài noùi  ñoù, töùc laø noùi naêm aám giaûi thoaùt thöôøng truï, giaûi thoaùt an laïc, giaûi thoaùt baát khoâng, giaûi thoaùt chaân ngaõ naøy. Neân noùi phaùp tòch tónh vaäy. Phaøm phu ngoaïi ñaïo töùc saéc cho laø ngaõ, ôû trong phaùp voâ thöôøng voâ ngaõ voâ tònh voâ laïc maø voïng thaáy thöôøng laïc ngaõ tònh. Keû ngu cho laø lìa saéc coù ngaõ, vì ñoái trò phaøm phu ngoaïi ñaïo, laïi ôû trong phaùp thöôøng laïc ngaõ tònh voïng thaáy voâ thöôøng voâ laïc voâ ngaõ voâ tònh, ñeàu laø voïng töôûng. Dieät voïng töôûng naøy, lìa söï laäp baøy boán caâu khaùc chaúng khaùc, ngay ñoù ñöôïc tòch tónh. Thaáy phaùp voâ ngaõ thanh tònh khoâng coøn thöøa, töùc vaøo ñeä baùt Baát ñoäng ñòa. Thaønh töïu voâ löôïng tam-muoäi, ñöôïc yù sanh thaân, löïc thoâng nhö huyeãn töï taïi voâ ngaïi, ví nhö quaû ñaát khaép nuoâi quaàn sanh. Bôûi töø baát giaùc khôûi leân voïng coù phaân bieät töùc laø hoaëc loaïn. Giaùc choã khôûi phaân bieät thaûy do töï taâm, taát caû hoaëc loaïn nhö huyeãn nhö moäng, voán töï nhö nhö, töùc caùi phaân bieät naøy thaønh dieäu quan saùt. Neân noùi phaøm phu thaáy hai, ngöôøi trí lieãu ñaït taùnh noù khoâng hai.

            - CHÆ KIEÁN LAÄP NIEÁT-BAØN.

            +  RIEÂNG BAØY NIEÁT-BAØN CUÛA NGOAÏI ÑAÏO, NHÒ THÖØA ÑEÅ HIEÅN NIEÁT-BAØN CUÛA  NHÖ LAI.

            Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Caùc ngoaïi ñaïo coù boán thöù Nieát-baøn. Theá naøo laø boán? Nghóa laø taùnh töï taùnh phi taùnh Nieát-baøn, chuûng chuûng töôùng taùnh phi taùnh Nieát-baøn, töï töôùng töï taùnh phi taùnh giaùc Nieát-baøn, chö aám töï coäng töôùng töông tuïc löu chuù ñoaïn Nieát-baøn. AÁy goïi laø boán thöù Nieát-baøn cuûa caùc ngoaïi ñaïo, chaúng phaûi phaùp cuûa ta noùi.Ñaïi Hueä! Ta noùi ra ñoù, laø thöùc voïng töôûng dieät goïi laø Nieát-baøn.

            Tröôùc keå boán thöù Nieát-baøn ñeå baøi xích taø nhaân taø quaû. Nhieân haäu ñeà ra Nieát-baøn trong chaùnh phaùp cuûa ta. Taùnh töï taùnh phi taùnh Nieát-baøn laø, Soá luaän sö laàm cho laø Minh ñeá, töø minh sanh giaùc, töø giaùc sanh ngaõ taâm, cöùu kính trôû veà Minh ñeá. Chuûng chuûng töôùng taùnh phi taùnh Nieát-baøn laø, Minh luaän sö chaáp ñaïi phaïm, thôøi, phöông, baûn teá, hö khoâng, ngaõ; baûy phaùp laø thöôøng truï hay sanh taát caû phaùp, taát caû phaùp thaûy trôû veà thöôøng truï. Töï töôùng töï taùnh phi taùnh giaùc Nieát-baøn laø, Thuaän theá sö chaáp taáât caû phaùp saéc, taâm v.v... ñeàu do töù ñaïi cöïc vi laøm nhaân, töùc trong töù ñaïi coù caùi raát tinh linh hay duyeân laø giaùc theå, duøng laøm taâm phaùp. Taát caû höõu tình voâ tình töï töôùng töï taùnh ñeàu coù cöïc vi giaùc theå, neân noùi chaáp taát caû giaùc laáy laøm Nieát-baøn. Chö aám töï coäng töôùng töông tuïc löu chuù ñoaïn Nieát-baøn laø, töông tuïc löu chuù töùc laø haønh aám. Haønh aám khi dieät noù laëng leõ chaúng dao ñoäng, chaúng phaûi laø thaät tòch dieät nhö doøng nöôùc thaùc, troâng nhö laëng leõ, neân noùi: “Laëng nhaäp vaøo laëng, trôû veà bôø meù cuûa thöùc”. Nhò thöøa chaúng bieát töï taâm hieän ra nôi töông tuïc dieät khôûi töôûng Nieát-baøn, thaûy ñeàu chaúng lìa thöùc. Nieát-baøn  cuûa Nhö Lai laø voïng töôûng thöùc dieät, töùc laø dieät thöùc phaân bieät. Thöùc phaân bieät naøy töø meâ töï taâm baát giaùc maø khôûi. Giaùc töï taâm hieän ra thì phaân bieät chaúng sanh, ñaây töùc laø Nieát-baøn. Töï giaùc laø nhaân, thöùc dieät laø quaû. ÔÛ ñaây noùi thöùc dieät laø laáy quaû ñeå roõ nhaân.

            +  CHÆ VOÏNG TÖÔÛNG THÖÙC DIEÄT TÖÙC LAØ NIEÁT-BAØN.

            Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân! Chaúng döïng laäp taùm thöùc sao? Phaät baûo: Döïng laäp. Ñaïi Hueä baïch Phaät: Neáu döïng laäp taïi sao lìa yù thöùc chaúng phaûi lìa thaát thöùc? Phaät baûo Ñaïi Hueä: Vì kia (thöùc 6 vaø8) laøm nhaân vaø kia (6 vaø 8) phan duyeân, thaát thöùc chaúng sanh. YÙthöùc laø, chaáp tröôùc caûnh giôùi phaàn ñoaïn sanh taäp khí nuoâi lôùn nôi taøng thöùc. YÙ(thöùc 7) ñoàng chaáp tröôùc ngaõ ngaõ sôû, suy tö nhaân duyeân sanh, chaúng hoaïi thaân töôùng cuûa taøng thöùc, nhaân phan duyeân caûnh giôùi töï taâm hieän ra roài chaáp tröôùc, nhoùm taâm lieàn sanh, laàn löôït laøm nhaân nhau, thí nhö bieån vaø soùng, gioùcaûnh giôùi cuûa töï taâm hieän thoåi, hoaëc sanh hoaëc dieät cuõng nhö theá. Theá neân, yù thöùc dieät thì thaát thöùc cuõng dieät.

            Nhö Lai ñaõ ñaùp döïng laäp taùm thöù thöùc, maø Ñaïi Hueä rieâng nghi chaúng lìa thöùc thöù baûy aáy, laø do meâ Nhö Lai taøng toaøn theå laø thöùc, toaøn thöùc töùc taøng, neân thöùc thöù taùm khoâng theå lìa. Song thöùc thöù taùm voïng khôûi kieán phaàn thaønh caùi chaáp ngaõ cuûa thöùc thöù  baûy, nghi neân ñoaïn tröø. Khoâng bieát raèng thöùc thöù saùu cuøng thöùc thöù taùm laøm nhaân, maø thöùc thöù taùm cuøng thöùc thöù saùu cuõng laøm duyeân, thöùc thöù baûy y ñoù khôûi, khoâng coù töï theå taùnh, ñeå hieån baøy yù thöùc laø loãi. Töø ñaây veà sau phaùt minh hai nghóa nhaân duyeân, ñeå chöùng thaønh thöùc thöù baûy chaúng sanh,  neân yù thöùc  phaûi  dieät. YÙ thöùc goùp caûnh giôùi ngoaïi traàn voïng coù phaân bieät, daãn phaùt taäp khí, theâm meâ taøng thöùc. Do ñoù yù thöùc thöù baûy (thaát thöùc yù) ñoàng thôøi chung khôûi chaáp ngaõ ngaõ sôû, suy tö nhaân duyeân töông tuïc maø sanh, song thöùc thöù baûy cuøng taøng thöùc ñoàng moät Nhö Lai taøng chaúng hoaïi chaân töôùng, meâ chaân maø khôûi khoâng coù hai theå. Ñaây noùi roõ thöùc thöù saùu cuøng thöùc thöù taùm laøm nhaân, neân thöùc thöù baûy y ñoù maø khôûi, khoâng coù töï theå taùnh. Taøng thöùc laøm nhaân hieän ra saùu traàn, caûnh giôùi cuûa töï taâm. Thöùc thöù saùu do ñaây phan duyeân chaáp tröôùc khôûi nhoùm thaát thöùc taâm. Ñaây noùi roõ thöùc thöù taùm cuøng thöùc thöù saùu laøm duyeân, thöùc thöù baûy y ñoù maø khôûi khoâng coù töï theå taùnh. Nhaân duyeân laàn löôït loãi taïi yù thöùc. Nhö bieån taâm, soùng yù, do thöùc thöù saùu duyeân caûnh giôùi töï taâm hieän ra laøm gioù thoåi, maø coù sanh dieät. Thöùc thöù  saùu neáu dieät thì taâm yù töï döøng. Nhö bieån caû khoâng gioù thì caûnh töôïng ñaây ñöôïc roãng saùng vaäy. Song thaûy do meâ töï taâm löôïng neân kieán phaàn töôùng phaàn theo ñoù maø sanh. Kieán chaáp laø yù duyeân töôùng sanh thöùc. Neáu giaùc töï taâm hieän löôïng thì ñoái taát caû caûnh giôùi phaân bieät chaúng sanh, kieán chaáp theo ñoù lieàn heát, Nhö Lai taøng taâm lieàn ñoù troøn laëng. Song ôû ñaây khoâng noùi giaùc töï taâm hieän löôïng laø Nieát-baøn, vì Phaät taùnh laø nhaân, Nieát-baøn laø quaû. Nhaân aáy chaúng phaûi quaû, goïi laø Phaät taùnh, quaû aáy chaúng phaûi nhaân, goïi laø Nieát-baøn. Nay duøng quaû ñeå noùi neân noùi thöùc dieät.

            Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy neân noùi keä raèng :

            Ta chaúng taùnh Nieát-baøn    

            Laøm  ra cuøng vôùi  töôùng

            Voïng töôûng, sôû tri, thöùc    

            Ñaây dieät, ta Nieát-baøn

            Kia nhaân, kia phan duyeân 

            YÙ tieán thaûy thaønh thaân

            Cuøng nhaân aáy laø taâm                           

            Laø sôû y cuûa thöùc. 

            Nhö doøng nöôùc lôùn caïn       

            Soùng moøi aét chaúng noåi

            Nhö theá yù thöùc dieät       

            Caùc thöù  thöùc chaúng sanh.

            Nieát-baøn khoâng coù taùnh cuõng khoâng coù thuû xaû, chæ töï taâm hieän ra, choã giaùc töôûng dieät, ñaây laø Nieát-baøn. Tuy thöùc thöù taùm laøm nhaân cuøng thöùc thöù saùu laøm duyeân, thöùc thöù baûy thaân chuyeån. Song kia hoaïi töôùng ñoàng chuyeån, caûnh giôùi saùu traàn duy taâm hieän ra döôøng nhö coù hieän tieàn, laøm choã nöông cuûa thöùc khoâng coù ñoaïn döùt, chaúng ñaït ñöôïc töï taâm thì söï phaân bieät khoù döøng. Nhö doøng nöôùc lôùn caïn, soùng moøi aét chaúng noåi. Ñaây laø nhaèm vaøo thöùc dieät thì bieån taâm töï nhö.

            + CUØNG TOÄT VOÏNG TÖÔÛNG SAI BIEÄT ÑEÅ HIEÅN TRÍ, NHÖ, THAØNH THAÄT, BIEÅN QUAÛ NIEÁT-BAØN.

            Laïi  nöõa, Ñaïi Hueä! Nay seõ noùi thoâng töôùng voïng töôûng töï taùnh phaân bieät. Neáu kheùo phaân bieät thoâng töôùng voïng töôûng töï taùnh phaân bieät thì oâng vaø caùc ñaïi Boà-taùt lìa voïng töôûng ñeán töï giaùc thaùnh, kheùo thaáy thoâng thuù (loái chung) cuûa ngoaïi ñaïo, giaùc voïng töôûng naêng nhieáp sôû nhieáp ñoaïn, duyeân khôûi caùc thöù töôùng voïng töôûng töï taùnh haønh, khoâng coøn khôûi voïng töôûng.

            Treân noùi thöùc voïng töôûng ñoaïn lieàn goïi laø Nieát-baøn. ÔÛ ñaây muoán Boà-taùt toät cuøng voïng töôûng sai bieät thaúng ñoù choùng lìa, ñeán töï giaùc thaùnh. Duyeân khôûi voán khoâng hai phaùp, giaùc voïng cuõng chaúng hai taâm. Cuøng toät voïng khoâng coù nhaân, ngoä giaùc chaúng phaûi rieâng khaùc. Ñeán choã naêng sôû ñoaïn, môùi bieát cuøng ngoaïi ñaïo ñoàng moät duyeân khôûi. Nôi ñi cuûa voïng töôûng töï taùnh, laø choã hieån baøy cuûa töï giaùc thaùnh trí.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo laø thoâng töôùng voïng töôûng töï taùnh phaân bieät? Nghóa laø ngoân thuyeát voïng töôûng, sôû thuyeát söï voïng töôûng, töôùng voïng töôûng, lôïi voïng töôûng, töï taùnh voïng töôûng, nhaân voïng töôûng, kieán voïng töôûng, thaønh voïng töôûng, sanh voïng töôûng, baát sanh voïng töôûng, töông tuïc voïng töôûng, phöôïc baát phöôïc voïng töôûng, aáy goïi laø thoâng töôùng voïng töôûng töï taùnh phaân bieät. Ñaïi Hueä! Theá naøo laø ngoân thuyeát voïng töôûng? Nghóa laø caùc thöù tieáng hay ca vònh vui ñeïp chaáp tröôùc, goïi laø ngoân thuyeát voïng töôûng.

Ñaïi Hueä! Theá naøo laø sôû thuyeát söï voïng töôûng? Nghóa laø töï taùnh cuûa söï coù noùi ra laø choã thaùnh trí bieát, y nôi kia maø sanh ngoân thuyeát voïng töôûng, aáy goïi laø sôû thuyeát söï voïng töôûng.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo laø töôùng voïng töôûng? Nghóa laø vieäc noùi ra kia, nhö con nai khaùt nöôùc töôûng, caùc thöù chaáp tröôùc, roài chaáp tröôùc. Nhö laø töôùng cöùng, öôùt, aám, ñoäng taát caû taùnh voïng töôûng, aáy goïi laø töôùng voïng töôûng.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo laø lôïi voïng töôûng? Nghóa laø öa caùc thöù vaøng baïc traân baûo, aáy goïi laø lôïi voïng  töôûng.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo laø töï taùnh voïng töôûng? Nghóa laø gìn giöõ töï taùnh naøy nhö theá chaúng ñoåi khaùc, aùc kieán voïng töôûng aáy goïi laø töï taùnh voïng töôûng.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo laø nhaân voïng töôûng? Nghóa laø hoaëc nhaân hoaëc duyeân phaân bieät coù khoâng neân nhaân töôùng sanh, aáy goïi laø nhaân voïng  töôûng.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo laø kieán voïng töôûng? Nghóa laø caùc thöù aùc kieán coù, khoâng, moät, khaùc, ñoàng, chaúng ñoàng laø ngoaïi ñaïo voïng töôûng chaáp tröôùc voïng töôûng, aáy goïi laø kieán voïng töôûng.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo laø thaønh voïng töôûng? Nghóa laø töôûng ngaõ ngaõ sôû taïo thaønh luaän quyeát ñònh, aáy goïi laø thaønh voïng töôûng.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo laø sanh voïng töôûng? Nghóa laø duyeân coù taùnh khoâng taùnh sanh chaáp tröôùc, aáy goïi laø sanh voïng töôûng.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo laø baát sanh voïng töôûng? Nghóa laø taát  caû taùnh voán khoâng sanh, khoâng coù chuûng töû nhaân duyeân, theå sanh voâ nhaân, aáy goïi laø baát sanh voïng töôûng.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo laø töông tuïc voïng töôûng? Nghóa laø kia ñoàng töông tuïc, nhö kim vôùi chæ, aáy goïi laø töông tuïc voïng töôûng.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo laø phöôïc baát phöôïc voïng töôûng? Nghóa laø chaáp tröôùc nhaân duyeân phöôïc cuøng chaúng phöôïc, nhö só phu duøng phöông tieän hoaëc phöôïc hoaëc giaûi, aáy goïi laø phöôïc baát phöôïc voïng  töôûng.

            Ñaây laø thoâng töôùng voïng töôûng töï taùnh phaân bieät, taát caû ngu phu chaáp tröôùc coù khoâng.

            Tieáng hay ca vònh goàm thanh vaän vaø vaên töø. Thanh vaän coù thanh coù troïc, vaên töø coù nhaõ coù tuïc, laø choã nöông khôûi phaân bieät.

            Söï coù noùi ra laø, lôøi noùi noùi ra söï lyù. Laø choã thaùnh trí bieát, y kia maø sanh laø, choã thaùnh trí hieån baøy phaûi ngoä nhaäp khoâng theå nhaân ngoùn tay maø thaáy maët traêng thì, choã hieån baøy bieán thaønh caûnh giôùi giaùc töôûng.

          Vieäc noùi ra kia nhö con nai khaùt nöôùc töôûng laø, nhö nghe noùi ñaát maø khôûi töôûng cöùng, nghe noùi nöôùc khôûi töôûng öôùt, nghe noùi löûa khôûi töôûng noùng, nghe noùi gioù khôûi töôûng ñoäng. Nghe noùi nguõ uaån maø cho laø saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc coù phaùp töôùng chaân thaät, roài chaáp töùc uaån, ly uaån khôûi caùc thöù phaân bieät, nhö con nai khaùt nöôùc töôûng.

             Lôïi voïng töôûng laø, y nôi vaøng baïc traân baûo maø khôûi ñaém  tröôùc. Gìn giöõ töï taùnh naøy nhö theá chaúng ñoåi khaùc laø, phaân bieät taát caû phaùp coù theå taùnh cuûa noù roài chaáp giöõ chaúng boû.

            Hoaëc nhaân hoaëc duyeân phaân bieät coù khoâng neân nhaân töôùng sanh laø, ñoái vôùi nhaân duyeân khôûi phaân bieät coù nhaân töôùng hoaëc khoâng nhaân töôùng. Baûo raèng nhaân naøy thì duyeân naøy, nhaân kia thì duyeân kia; nhaân kia khoâng nhaân naøy,  nhaân naøy khoâng nhaân kia; taát  caû nhaân töôùng do phaân bieät  maø sanh.

            Coù, khoâng, moät, khaùc, ñoàng, chaúng ñoàng laø, phaùp töù cuù naøy laø phaân bieät taø kieán cuûa ngoaïi ñaïo.

            Töôûng ngaõ vaø ngaõ sôû taïo thaønh luaän quyeát ñònh laø, chaáp ngaõ sôû laø phaùp nhaát ñònh, nhö phaân bieät taâm caûnh, töï tha hoaëc caên thaân vaø khí giôùi thaønh luaän    quyeát ñònh.

            Duyeân coù taùnh khoâng taùnh sanh laø, taát caû phaùp coù khoâng ñeàu töø duyeân sanh, duyeân coù thì coù hieän, duyeân khoâng thì khoâng hieän, khoâng coù nhaân  quaû.

            Taát caû taùnh voán khoâng sanh, khoâng coù chuûng töû nhaân duyeân theå sanh voâ nhaân laø, taát caû phaùp khoâng coù nhaân sanh, chaúng do duyeân khôûi, nhö coø nhaát ñònh traéng, quaï nhaát ñònh ñen, boãng nhieân maø hieän, khoâng coù taùnh  nhaân.

            Kia ñoàng töông tuïc nhö kim vôùi chæ laø, taát caû phaùp do hoøa hôïp maø thaønh nhö khoâng vaø saéc, nhö bình vaø ñaát nöôùc, bôûi leä thuoäc laãn nhau maø thaønh taát caû phaùp.

            Chaáp tröôùc nhaân duyeân phöôïc cuøng chaúng phöôïc, nhö só phu duøng phöông tieän, hoaëc phöôïc hoaëc giaûi laø, do naêng phöôïc maø coù sôû phöôïc, phöôïc hay giaûi laø do ta, söùc chaáp phöông tieän maø sanh phaân bieät.

            Möôøi hai  thöù voïng töôûng sai bieät naøy, taát  caû ngu phu nhaân ñoù chaáp tröôùc coù khoâng. Taát caû ngöôøi trí nhaân ñoù lieãu ñaït tröø ñoaïn. Neân noùi töï giaùc thaùnh trí kheùo phaân bieät cuøng vôùi ngoaïi ñaïo chung ñöôøng.

            Ñaïi Hueä! Chaáp tröôùc duyeân khôûi maø chaáp tröôùc, caùc thöù voïng töôûng chaáp tröôùc töï taùnh, nhö huyeãn thò hieän caùc thöù thaân. Phaøm phu voïng töôûng thaáy caùc thöù khaùc vôùi huyeãn. Ñaïi Hueä! Huyeãn cuøng caùc thöù chaúng phaûi khaùc chaúng phaûi chaúng khaùc. Neáu khaùc thì  huyeãn chaúng phaûi  caùc thöù nhaân. Neáu  chaúng khaùc thì huyeãn cuøng caùc thöù khoâng sai bieät maø thaáy sai bieät. Theá neân  chaúng phaûi  khaùc chaúng  phaûi chaúng khaùc. Do ñoù, neân Ñaïi Hueä! OÂng  vaø caùc  vò  ñaïi Boà-taùt khaùc ñoái vôùi duyeân khôûi voïng töôûng töï taùnh nhö huyeãn chôù chaáp tröôùc khaùc, chaúng khaùc, coù, khoâng.

            Huyeãn laø duï taát caû phaùp duyeân khôûi. Huyeãn hieän caùc thöù phaøm phu voïng thaáy laø, duï duyeân khôûi maø chaáp tröôùc caùc thöù taùnh töôùng. Y nôi huyeãn hieän caùc thöù thaân, nhö y nôi moäng coù caùc vieäc trong moäng, keû ngu thaáy cho laø thaät, baûo laø khaùc vôùi huyeãn. Neáu khaùc vôùi huyeãn thì lyù öng huyeãn khoâng laøm nhaân taïo taùc, maø thaät nhaân huyeãn taïo taùc, nhö vieäc trong moäng thaät nhaân nôi moäng. Neáu chaúng khaùc thì, huyeãn cuøng caùc thöù chaúng coù sai bieät, maø thaät khi hieän caùc thöù chaúng phaûi khoâng coù caùc thöù, nhö khi moäng hieän thaät thaáy coù vieäc hieän. Cho neân bieát, huyeãn hieän caùc thöù chaúng phaûi khaùc chaúng phaûi chaúng khaùc. Duyeân  khôûi nhö huyeãn cuøng vôùi caùc thöù chaáp tröôùc phaùp töôùng cuõng chaúng phaûi khaùc chaúng phaûi chaúng khaùc. Ngöôøi giaùc töï taâm hieän chaúng neân ôû nôi ñaây khôûi töôûng coù, khoâng, khaùc, chaúng khaùc. Ñaây laø lyù do Theá Toân chæ thaúng hieån baøy.

            Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy noùi keä raèng:

            Taâm coät nôi caûnh giôùi        

            Giaùc töôûng trí tuøy chuyeån

            Voâ sôû höõu vaø thaéng            

            Bình ñaúng trí tueä sanh

            Voïng töôûng töï taùnh coù  

            Nôi duyeân khôûi aét khoâng

            Voïng töôûng hoaëc nhieáp thoï

            Duyeân khôûi phi voïng töôûng.

            Caùc thöù chi phaàn sanh   

            Nhö huyeãn thì chaúng thaønh

            Töôùng kia coù caùc thöù         

            Voïng töôûng thì chaúng thaønh.

            Ñaây noùi meâ duyeân khôûi töùc laø bieán keá. Ñaït duyeân khôûi töùc laø Vieân thaønh. Duyeân khôûi nhö huyeãn, chaúng phaûi ngöôøi giaùc töï taâm thì khoâng theå ñaït. Chaúng giaùc töï taâm hieän ra, nôi caûnh hieän ra voïng chaáp laø coù khoâng. Neân noùi taâm coät nôi caûnh giôùi thì giaùc töôûng tuøy chuyeån. Voâ sôû höõu thaéng xöù töùc laø giaùc caûnh giôùi töï taâm, bieát töï töôùng nhö thaät, neân noùi bình ñaúng trí. Moät baøi keä naøy ñaõ toät chæ thuù, veà sau ñeå bieát saâu veà lyù duyeân khôûi thaät khoâng coù töï taùnh. Neáu coù chaáp tröôùc caùc thöù ñeàu laø voïng töôûng. Cho neân noùi voïng töôûng töï taùnh coù, nôi duyeân khôûi aét khoâng. Song voïng töôûng naøy ôû trong meâ hoaëc döôøng nhö coù nhieáp thoï. Neáu ñaït ñöôïc lyù duyeân khôûi nhö huyeãn môùi bieát voïng töôûng voán chaúng phaûi taùnh nhieáp thoï. Taùnh  chaúng phaûi  nhieáp  thoï töùc laø khoâng voïng töôûng coù theå ñöôïc, song huyeãn hieän chi phaàn khoâng thaønh söï thaät, caùc thöù töôùng cuõng khoâng cho phaân bieät. Neân noùi “voïng töôûng thì chaúng thaønh” ñeán ñaây phaûi töï tænh saùng vaäy.

            Töôùng kia töùc laø loãi

            Ñeàu töø taâm phöôïc sanh

            Voïng töôûng khoâng sôû tri   

            Nôi duyeân khôûi voïng  töôûng.

            Taùnh caùc voïng töôûng naøy   

            Töùc laø duyeân khôûi kia

            Voïng töôûng coù caùc thöù      

            Nôi duyeân khôûi voïng töôûng.

            ÔÛ treân noùi duyeân khôûi khoâng taùnh neân chi phaàn chaúng thaønh, caùc töôùng voán doái, voïng töôûng khoâng choã gaù. Ñaây laïi noùi, neáu thaáy coù töôùng töùc laø coù loãi taâm bò phöôïc. Ñaây bôûi khoâng bieát voïng töôûng, neân noùi duyeân khôûi nhö huyeãn khôûi kieán chaáp phaân bieät. Song taùnh phaân bieät ñaõ khoâng coù  choã bieát töùc  ñoàng vôùi duyeân  khôûi. Töôùng taâm phöôïc khoâng coù nhaân, töôùng meâ hoaëc cuûa taâm cuõng vaäy. Neân noùi taùnh caùc voïng töôûng naøy, töùc laø duyeân khôûi kia. Phaân bieät tuy coù caùc thöù cuõng nhö huyeãn caùc thöù hieän thaûy ñeàu khoâng theå ñöôïc.

            Theá ñeá, ñeä nhaát nghóa       

            Thöù ba voâ nhaân sanh

            Voïng töôûng noùi theá ñeá      

            Ñoaïn thì caûnh giôùi thaùnh.

            Ñaây noùi veà theá ñeá vaø ñeä nhaát nghóa ñeá, taïi meâ ngoä maø coù chuyeån bieán, chôù khoâng coù noùi rieâng. Meâ thì thaùnh trí ñeàu ñoàng giaùc töôûng. Ngoä thì phaân bieät thaûy laø dieäu quan saùt trí. Theá ñeá laø nhaân meâ, ñeä nhaát nghóa ñeá thì nhaân ngoä. Boû hai thöù meâ ngoä naøy thì hai ñeá khoâng coù nhaân. Khoâng nhaân maø voïng chaáp, laø khoâng phaûi choã noùi cuûa thaùnh. Neân noùi “thöù ba voâ nhaân sanh”. Nhö Lai ñoái vôùi caùc phaùp duyeân khôûi muoán ngöôøi giaùc töï taâm hieän ra thì voïng chaáp lieàn döøng, töùc laø caûnh giôùi ñeä nhaát nghóa. Thaúng ñoù ñaûm nhaän khoâng coù thöøa soùt, chaúng phaûi ñaây thì kia, khoâng cho nghó  nghò.

            Thí nhö vieäc tu haønh            

            Nôi moät, caùc thöù hieän

            Nôi kia khoâng caùc thöù       

            Töôùng voïng töôûng nhö theá.

            Thí nhö caùc beänh maét        

            Voïng töôûng caùc saéc hieän

            Beänh khoâng saéc phi saéc    

            Duyeân khôûi chaúng giaùc vaäy.

            Thí nhö loïc vaøng roøng       

            Xa lìa caùc caën baõ

            Hö khoâng chaúng maây che 

            Voïng töôûng saïch cuõng theá.

            Thieàn quaùn hieän ra caùc thöù saéc töôùng voán laø hö doái. Beänh maét thaáy saéc khoâng theå noùi coù khoâng, ñeå duï khoâng roõ duyeân khôûi voïng töôûng  caùc töôùng  sanh, phaùp nhó nhö theá. Song duyeân khôûi voán huyeãn, voïng töôûng chaúng phaûi ai khaùc. Caën baõ baát giaùc neáu lìa thì vaøng roøng hieän tieàn. Maây che con maét beänh neáu saïch thì hö khoâng nhö nhieân. Laïi duï voïng saïch chaúng rieâng coù chaân.

            Khoâng coù taùnh voïng töôûng           

            Vaø coù duyeân khôûi kia

            Kieán laäp vaø phæ baùng               

            Thaûy do voïng töôûng hoaïi.

            Voïng töôûng neáu khoâng taùnh    

            Maø coù taùnh duyeân khôûi

            Khoâng taùnh maø coù taùnh     

            Coù taùnh khoâng taùnh sanh.

            Y nhaân nôi voïng töôûng      

            Maø ñöôïc duyeân khôûi kia

            Töôùng, danh thöôøng theo nhau  

            Maø sanh caùc voïng töôûng    

            Cöùu kính chaúng thaønh töïu

            Thì qua caùc voïng töôûng

            Veà sau trí thanh tònh

            AÁy goïi ñeä nhaát nghóa.

            Voïng töôûng duyeân khôûi thaûy ñeàu khoâng thaät, maø khôûi chaáp coù khoâng thöôøng thaáy do voïng töôûng hoaïi. Voïng töôûng khoâng taùnh ngöôøi coøn deã bieát, phaùp duyeân khôûi hö doái raát khoù lieãu ñaït. Cho neân thieát laäp “voïng töôûng neáu khoâng maø coù duyeân khôûi” laø, lìa voïng töôûng maø coù duyeân sanh, aáy laø coù phaùp töø voâ nhaân sanh. Chaúng bieát meâ Nhö Lai taøng laøm thaønh thöùc, voïng coù thaáy sanh roài khôûi ra töôùng. Y nôi töôùng laäp danh trôû laïi sanh phaân bieät, nhö boù lau khoâng coù söï thaät. Bieát khoâng söï  thaät  thì  lieàn  ñoù ñöôïc troøn saùng, aáy laø ñeä nhaát nghóa thanh tònh khoâng bò ngaên che. Kinh Laêng Nghieâm noùi: “Caên traàn ñoàng nguoàn, phöôïc thoaùt khoâng hai, thöùc taùnh hö voïng ví nhö khoâng hoa. Do traàn phaùt bieát, nhaân caên coù töôùng, töôùng kieán khoâng taùnh, ñoàng nhö boù lau”. Laïi noùi: “Thaáy bieát  laäp  bieát, laø goác voâ minh,  thaáy bieát  khoâng chaáp, ñaây laø Nieát-baøn, voâ laäu chaân tònh”. Laøm sao ôû trong ñoù laïi cho coù vaät khaùc? Caên traàn töùc laø phaùp duyeân khôûi. Thöùc taùnh vaãn laø voïng töôûng. Luaän Duy Thöùc noùi: “Saéc taâm caùc phaùp ñeàu do noäi thöùc bieán döôøng nhö hieän tieàn”. Neân bieát duyeân khôûi voán töø thöùc sanh, trôû laïi sanh thöùc. Thöùc taùnh voán doái, caên traàn nöông ñaâu maø laäp? Thì taùnh tri kieán kia thanh tònh khoâng thöøa vaäy.

            Voïng töôûng coù möôøi hai   

            Duyeân khôûi coù saùu thöù

            Töï giaùc bieát sôû tri              

            Kia khoâng coù sai bieät.

            Naêm phaùp laø chaân thaät      

            Töï taùnh coù ba thöù

            Tu haønh phaân bieät ñaây      

            Chaúng ngoaøi nôi nhö nhö.

          Nöông treân noùi voïng töôûng thanh tònh thaønh ñeä nhaát nghóa. Cho neân ôû ñaây noùi ngöôøi chöùng töï giaùc thaùnh trí thaáy roõ voïng töôûng, duyeân khôûi, trí vaø sôû tri, naêm phaùp, ba taùnh ñeàu khoâng coù sai bieät, hoäi quy veà chaân thaät töï töôùng nhö nhö.

            Caùc töôùng vaø duyeân khôûi

            Kia goïi khôûi voïng töôûng

            Caùc töôùng voïng töôûng kia

            Töø duyeân khôûi kia sanh.

            Giaùc tueä kheùo quaùn saùt     

            Khoâng duyeân khoâng voïng töôûng

            Thaønh roài khoâng coù taùnh   

            Theá naøo voïng töôûng giaùc?

            Töï taùnh voïng töôûng kia     

            Döïng laäp ba töï taùnh

            Voïng töôûng caùc thöù hieän  

            Caûnh giôùi thaùnh thanh tònh.

            Voïng töôûng nhö maøu veõ   

            Duyeân khôûi chaáp voïng töôûng

            Neáu khaùc vôùi voïng töôûng

            Laø y luaän ngoaïi ñaïo.

            Voïng töôûng noùi töôûng ra   

            Nhaân thaáy hoøa hôïp sanh

            Ngöôøi lìa hai voïng töôûng  

            Nhö theá laø ñöôïc thaønh.

        Naêm baøi keä naøy qua laïi noùi voïng töôûng töùc laø chaùnh trí, danh töôùng töùc laø nhö nhö, duyeân khôûi töùc laø thaønh thaät. Keû ngu phaân bieät thaáy hai, ngöôøi trí lieãu ñaït taùnh noù khoâng hai. Y nôi duyeân khôûi voïng chaáp danh töôùng, duyeân khôûi nhö huyeãn thì töôùng chaáp voán roãng. Caùc  hö  huyeãn heát thì thaønh thaät hieän tieàn. Vì khoâng rieâng thaät taùnh, neân  giaùc  töôûng (voïng) ñaâu coøn, taùnh voán khoâng hai do voïng kieán laäp maø coù. Kinh Nieát-baøn noùi: “Khi coù trí tueä thì khoâng phieàn naõo, khi coù phieàn naõo thì khoâng trí tueä”. Laïi noùi: “Neáu noùi taát caû phaùp voâ ngaõ thì bí taïng cuûa Nhö Lai cuõng khoâng coù ngaõ”. Phaøm phu cho laø hai, trí giaû lieãu ñaït taùnh noù khoâng hai. Taùnh khoâng hai töùc laø thaät taùnh. Cho neân noùi: “Voïng töôûng caùc thöù hieän, caûnh giôùi thaùnh thanh tònh”. Môùi bieát thaät taùnh voâ minh töùc laø Phaät taùnh. Ngoä voïng voán chaân chaúng lìa voïng maø coù. Chæ tröø voïng chaáp, taùnh chaáp khoâng voïng, lìa noù ñeå tìm nôi khaùc  töùc laø dò nhaân (loái chaáp nhaân khaùc cuûa ngoaïi ñaïo). Voïng töôûng nhö maøu veõ, duyeân khôûi chaáp voïng töôûng laø, noùi duyeân khôûi voán töø voïng töôûng maø hieän, laïi chính nôi duyeân khôûi maø sanh phaân bieät, nhö veõ töôùng ñòa nguïc, töï veõ roài töï sôï, vaãn do voïng töôûng noùi roài laïi töôûng ra. Naêng hieän vaø sôû hieän hieäp thaønh hai caùi voïng. Bieát voïng töùc lìa, lìa voïng töùc thaät, khoâng coù hai moái.

]