II - PHAÀN CHAÙNH TOÂNG.

          B- Chæ naêm phaùp, töï taùnh, voâ ngaõ, giaûn bieät nhò thöøa ngoaïi ñaïo, ñeå roõ nhaân quaû cuûa chaùnh phaùp.

          a- Noùi naêm phaùp

          - ÑAÏI HUEÄ HOÛI:

          Khi aáy, Boà-taùt Ñaïi Hueä bieát choã taâm nghó cuûa chuùng ñaïi Boà-taùt, teân kinh Thaùnh Trí Söï Phaân Bieät Töï Taùnh, nöông söùc oai thaàn cuûa taát caû Phaät, baïch Phaät raèng: Theá Toân! Cuùi xin vì noùi kinh Thaùnh Trí Söï Phaân Bieät Töï Taùnh laø choã nöông cuûa moät traêm leû taùm caâu. Nhö Lai öùng cuùng ñaúng chaùnh giaùc y ñaây phaân bieät noùi ñaïi Boà-taùt vaøo töï töôùng, coäng töôùng, töï taùnh voïng töôûng. Do phaân bieät noùi töï taùnh voïng töôûng thì hay kheùo bieát khaép quaùn saùt nhaân phaùp voâ ngaõ, tröø saïch voïng töôûng, soi saùng caùc ñòa, sieâu vieät taát caû Thanh Vaên, Duyeân giaùc vaø nhöõng caùi vui thieàn ñònh cuûa ngoaïi ñaïo. Quaùn saùt caûnh giôùi sôû haønh baát khaû tö nghì cuûa Nhö Lai, quaû quyeát lìa boû naêm phaùp töï taùnh. Phaùp thaân trí tueä cuûa chö Phaät Nhö Lai kheùo töï trang nghieâm. Khôûi caûnh giôùi huyeãn, leân taát caû coõi Phaät, Thieân cung Ñaâu Suaát cho ñeán thieân cung Saéc Cöùu Kính, lieàn ñöôïc phaùp thaân thöôøng truï cuûa Nhö Lai.

          Ñaây laø hoûi töï taùnh voïng töôûng, ñeå hieån thaùnh trí, ñeå phaân bieät chaáp taø. Bôûi do meâ töï taùnh maø thaønh voïng töôûng, töùc ôû choã voán khoâng töï tha, moät luùc lieàn coù töï töôùng coäng töôùng nhanh choùng hieän baøy. Nhö nhaõn thöùc ban ñaàu thaáy saéc lieàn ñöôïc töï töôùng nhaõn thöùc, vöøa rôi vaøo phaân bieät lieàn thaønh coäng töôùng. Ñaây ñeàu laø caûnh giôùi baát giaùc voïng töôûng. Taát caû Boà-taùt vaøo ñaây maø thò hieän caùc thöù sai bieät ñaõ coù ôû theá vaø xuaát theá gian ñeå kieán laäp thaønh moät traêm leû taùm caâu. Neáu giaùc voïng töôûng khoâng khaùc töï taùnh, ñaây laø vieäc thaùnh trí, lieàn ñaït töï töôùng coäng töôùng khoâng theå ñöôïc. Taát caû Boà-taùt cuõng khoâng boû caùc thöù sai bieät ñaõ coù ôû theá vaø xuaát theá gian maø ñöôïc choã thaàm baøy cuûa phi moät traêm leû taùm caâu. Ñoù laø lyù do Nhö Lai phaân bieät noùi töï taùnh voïng töôûng. Bôûi phaân bieät voïng töôûng naøy khoâng rieâng coù töï taùnh. Theá môùi bieát, töï taùnh voán töï khoâng nhaân, töï taùnh voán töï khoâng phaùp. Khoâng nhaân khoâng phaùp neân hay tröø saïch voïng töôûng maø chaúng caàn duïng coâng. Soi saùng caùc ñòa maø khoâng ngaïi vieân dung, vöôït khoûi caùi vui thieàn ñònh cuûa phaøm phu ngoaïi ñaïo, vaøo choã sôû haønh cuûa Nhö Lai, danh töôùng, voïng töôûng, y tha, bieán keá lieàn ñoù choùng khoâng, chaùnh trí, nhö nhö, vieân thaønh cuõng khoâng thaät coù. Phaùp thaân trí tueä chö Phaät Nhö Lai naøy töø töï taùnh voïng töôûng maø phaùt minh taâm löôïng. Coù söï trang nghieâm ñeàu laø trang nghieâm töï taâm, lieàn chuyeån caûnh giôùi voïng töôûng cuûa töï taâm hieän ra. Hieän coõi nöôùc nhö huyeãn leân thieân cung nhö huyeãn. Chaúng lìa töï taâm ñöôïc phaùp thaân cöùu kính thöôøng truï Nhö Lai.

        - PHAÙ NGOAÏI ÑAÏO VOÏNG CHAÁP COÙ, KHOÂNG.

          Phaät baûo Ñaïi Hueä: Coù moät thöù ngoaïi ñaïo khôûi voïng töôûng chaáp tröôùc coù khoâng, nhaân giaùc tri heát, töôûng nhö thoû khoâng söøng. Nhö thoû khoâng söøng, taát caû phaùp cuõng laïi nhö vaäy. Ñaïi Hueä! Laïi coù ngoaïi ñaïo thaáy chuûng, caàu-na, cöïc vi, ñaø-la-phieâu, hình xöù, hoaønh phaùp moãi moãi sai bieät. Thaáy roài, chaáp tröôùc thoû khoâng söøng hoaønh phaùp, khôûi töôûng traâu coù söøng. Ñaïi Hueä! Kia rôi vaøo hai kieán chaáp, chaúng hieåu taâm löôïng. Caûnh giôùi töï taâm voïng töôûng taêng tröôûng, thaân thoï duïng kieán laäp voïng töôûng caên löôïng. Ñaïi Hueä! Taát caû phaùp taùnh cuõng laïi nhö theá, lìa coù, khoâng, chaúng neân khôûi töôûng. Ñaïi Hueä! Neáu laïi lìa coù, khoâng maø khôûi töôûng thoû khoâng söøng, aáy goïi laø töôûng taø, vì kia quaùn nhaân ñoái ñaõi. Thoû khoâng söøng chaúng neân khôûi töôûng, cho ñeán vi traàn, taùnh phaân bieät söï, thaûy ñeàu khoâng theå ñöôïc. Ñaïi Hueä! Caûnh giôùi thaùnh ly, khoâng neân khôûi töôûng traâu coù söøng.

          Ñaây laø chæ roõ khoâng ñaït ñöôïc töï taùnh voïng töôûng, neân coù ngoaïi ñaïo taø chaáp. Voïng töôûng töø baát giaùc taâm löôïng maø khôûi. Taâm khoâng phaûi töôùng ñoäng do baát giaùc voïng sanh. Voïng sanh chaúng phaûi coù, voïng dieät chaúng phaûi khoâng. Coù, khoâng caû hai ñeàu voïng, luoáng taêng theâm baát giaùc, chaúng phaûi caùi goác taâm löôïng. Theá neân chaúng roõ töôùng sanh, môùi keït nôi voâ minh, laàm chaáp caên thaân khí giôùi aét rôi vaøo nhaân thöôøng. Duø coù quaùn nhaân heát, laïi troâi vaøo ñoaïn dieät. Ñaây laø thoû khoâng söøng cuøng vôùi traâu coù söøng, bôûi vì ñoái ñaõi maø töôûng sanh. Tuy ôû trong chaùnh phaùp vaãn chöa deã gì lieàn ñoù choùng lìa. Bôûi taâm löôïng baûn höõu chöa troøn thì meâ tình baát giaùc khoù heát. Bieát roõ hieän tieàn chaúng phaûi coù, roãng laëng chaúng phaûi khoâng, maø ñöông nieäm chöa taïm thaáy, töôûng laëng leõ vaãn thaàm lôùn. Neân noùi “lìa coù, khoâng maø laïi khôûi töôûng thoû khoâng söøng”. Toùm laïi quaùn khoâng bôûi vì keït höõu. Ñaõ tin roõ huyeãn thì ñaâu caàn laïi khoâng, coù chaúng theå ñöôïc thì khoâng töø ñaâu ñoái ñaõi. Neân noùi “caûnh giôùi thaùnh ly, cöùu kính khoâng neân khôûi töôûng traâu coù söøng”. Nhaân giaùc tri heát, nhö  Soá luaän sö  toät taùm muoân kieáp môø mòt khoâng bieát. Xeùt bieát caùc phaùp tröôùc maét roát cuøng trôû veà heát saïch, ñoàng vôùi söøng thoû. Chöõ chuûng laø boán ñaïi chuûng. Caàu-na dòch laø y. Ñaø-la-phieâu dòch laø traàn. Hoaønh phaùp laø caùc phaùp saép baøy. Nhö Thuaän theá sö  thaáy töù ñaïi chuûng y cöïc vi traàn laøm sanh nhaân, bôûi coù caùc phaùp saép baøy, moãi moãi sai bieät, cho neân chaáp thoû khoâng söøng, maø khôûi töôûng traâu coù söøng.

          Boà-taùt Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân! Ngöôøi ñöôïc khoâng voïng töôûng thaáy töôùng chaúng sanh roài tuøy ñoù suy nghó quaùn saùt, chaúng sanh voïng töôûng noùi laø khoâng chaêng?

          Ngöôøi thaáy töôùng chaúng sanh, nghóa laø thaáy söøng traâu khoâng coù thaät, chaúng sanh töôùng coù, do ñaây so saùnh chaúng khôûi voïng töôûng. Ñaây laø toät nhaân chaáp khoâng cuûa ngoaïi ñaïo, muoán Theá Toân noùi roõ ñoù.

          Phaät baûo Ñaïi Hueä: Chaúng phaûi quaùn saùt chaúng sanh voïng töôûng noùi khoâng. Vì côù sao? Vì voïng töôûng nhaân ñoù maø sanh. Y söøng kia sanh voïng töôûng, do y söøng sanh voïng töôûng, theá neân noùi laø y nhaân. Vì lìa khaùc vaø chaúng khaùc, chaúng phaûi quaùn saùt chaúng sanh voïng töôûng noùi laø khoâng söøng.

          Vieäc ngoaøi thaùnh trí thaáy coù, thaáy khoâng ñeàu laø nhaân voïng töôûng, neân phaûi lìa. Voïng töôûng y nôi söøng maø chaáp coù khoâng, ñaây laø do phaân bieät coù khoâng laøm nhaân, noù khoâng phaûi chaùnh nhaân, khaùc cuøng chaúng khaùc ñeàu laø hyù luaän. Y nôi söøng khôûi voïng töôûng coù laø chaúng khaùc, y nôi söøng khôûi voïng töôûng khoâng laø khaùc, ñeàu laø nhaân voïng töôûng caû hai ñeàu khoâng thaät. Theá neân ngöôøi ñöôïc thaùnh trí aét khoâng quaùn saùt chaúng sanh voïng töôûng, noùi khoâng söøng vaäy.

          Ñaïi Hueä! Neáu voïng töôûng khaùc vôùi söøng thì khoâng nhaân söøng sanh. Neáu chaúng khaùc thì nhaân söøng sanh. Cho ñeán vi traàn phaân tích tìm caàu troïn khoâng theå ñöôïc. Vì khoâng khaùc vôùi söøng, kia cuõng khoâng taùnh. Caû hai ñeàu khoâng taùnh thì phaùp gì? Côù sao noùi laø khoâng? Ñaïi Hueä! Neáu laø khoâng thì khoâng söøng. Quaùn laø coù neân noùi thoû khoâng söøng, khoâng neân khôûi töôûng. Ñaïi Hueä! Vì chaúng phaûi chaùnh nhaân maø noùi laø coù, khoâng, caû hai ñeàu chaúng thaønh.

          Ñaây laø nhaèm vaøo ngöôøi chaáp khoâng, y nôi söøng laøm sanh nhaân. Nhieân haäu tìm cuøng thì nhaân chaúng thaät, choã chaáp thaønh roãng, neân chaúng öng khôûi töôûng. YÙ noùi voïng töôûng ñaõ khaùc vôùi söøng thì lyù öng chaúng nhaân nôi söøng vaäy, neáu chaúng khaùc vôùi söøng töùc laø nhaân nôi söøng. Nay chính nôi söøng phaân tích ñeán vi traàn khoâng theå ñöôïc thì chaúng khaùc vôùi söøng naøy maø coù taùnh vaãn khoâng theå ñònh. Coù ñaõ phi taùnh thì, caùi khoâng kia cuõng phi taùnh, caû hai ñeàu voâ taùnh thì theá gian vaät gì, phaùp gì maø coù theå noùi khoâng. Thaáy khoâng maø noùi khoâng söøng, thaáy coù khoâng phaûi thaät maø noùi khoâng söøng, ñaây laø coù, khoâng y nhaân, chaúng neân khôûi töôûng. Khoâng phaûi chaùnh nhaân laø, khoâng ñöôïc thaät töôùng cuûa caùc phaùp, hai thuyeát coù khoâng ñeàu thaønh hyù luaän.

          Ñaïi Hueä! Laïi coù caùc ngoaïi ñaïo chaáp, chaáp tröôùc vieäc saéc, khoâng, hình xöù, hoaønh phaùp, khoâng theå kheùo bieát chöøng ngaèn cuûa hö khoâng. Noùi saéc lìa hö khoâng, khôûi kieán chaáp voïng töôûng chöøng ngaèn.

          Ñaây laø keøm phaù ngoaïi ñaïo chaáp coù, beøn goàm noùi khoâng nhaân coù ñoái ñaõi, neân phaûi lìa heát. Chaáp tröôùc saéc khaùc vôùi khoâng, nghóa laø töù ñaïi chuûng vaø vi traàn hay sanh taát caû phaùp. Do khoâng kheùo bieát chöøng ngaèn saéc cuøng hö khoâng neân khôûi taát caû voïng töôûng.

          Ñaïi Hueä! Hö khoâng laø saéc, theo vaøo saéc chuûng. Ñaïi Hueä! Saéc laø hö khoâng, choã naêng trì sôû trì maø döïng laäp taùnh. Vieäc saéc khoâng phaân bieät neân bieát. Ñaïi Hueä! Khi töù ñaïi chuûng sanh töï töôùng moãi thöù ñeàu khaùc, cuõng chaúng truï nôi hö khoâng, chaúng phaûi noù khoâng hö khoâng.

          Theo vaøo saéc chuûng, laø theá gian khoâng coù moät phaùp naøo lìa hö khoâng maø chaúng bò hö khoâng chen vaøo. Naêng trì laø hö khoâng naêng trì. Sôû trì laø saéc sôû trì. Theá gian cuõng khoâng coù moät phaùp chaúng ñöôïc hö khoâng sôû trì. Ñaây laø kieán laäp töï taùnh saéc khoâng, neân nhö theá maø bieát. Neáu y saéc neân khoâng, y khoâng neân saéc, chæ laø keû phaøm phu vaø ngoaïi ñaïo voïng kieán vaäy. Nguyeân nghóa saéc khoâng, do meâ chaân thaønh thöùc, ñoàng thôøi lieàn hieän, khoâng coù tröôùc sau, cuõng khoâng kia ñaây. Kinh Laêng nghieâm noùi: “Hoái muoäi laøm khoâng, keát khoâng laøm saéc”. Laïi noùi “Hö khoâng sanh trong ñaïi giaùc, nhö bieån sanh hoøn boït, coõi nöôùc vi traàn höõu laäu, ñeàu y khoâng sanh ra”. Nay chaáp saéc chaáp khoâng ñeàu laø chöøng ngaèn trong meâ, chaúng lìa voïng töôûng. Giaùc ngoä töï taâm hieän, môùi bieát caûnh giôùi hieän ra ñeàu ñoàng vieäc trong moäng. Hö khoâng, caên thaân, khí giôùi trong moäng boãng nhieân hieän tieàn, laø saéc laø khoâng y nhieân phaân bieät. Giaùc roài sau môùi bieát laø thöùc töôûng sanh ra, chaúng theå coù khoâng vaäy. Töï töôùng töù ñaïi chuûng moãi thöù khaùc nhau, tuy chaúng truï hö khoâng maø sôû nhaäp vaø sôû trì khoâng theå phaân bieät ñöôïc. Ñaây bôûi chaáp töù ñaïi vi traàn laø sanh nhaân cuûa caùc phaùp, neân laïi baøy lôøi ñeå hieåu ñoù vaäy.

          Nhö theá, Ñaïi Hueä! Quaùn traâu coù söøng neân thoû khoâng söøng. Ñaïi Hueä! Laïi söøng traâu phaân tích laøm vi traàn, laïi phaân bieät vi traàn trong saùt-na khoâng döøng. Kia quaùn caùi gì maø noùi khoâng ö? Neáu noùi quaùn caùc vaät khaùc ñoù, phaùp kia cuõng vaäy.

          Troïn noùi chaáp khoâng, cuõng nhaân chaáp coù ñoái ñaõi maø thaønh, chaúng phaûi töôùng thaät coù thaät khoâng. Neáu chaúng phaûi nhaân coù chaáp khoâng, thì phaân tích söøng traâu thaønh vi traàn, laïi phaân tích vi traàn cho ñeán saùt-na chaúng döøng, söøng naøy ñaõ khoâng thì laáy caùi gì so saùnh quaùn ñeå hieån töôùng khoâng. Cho neân, chaáp töôùng coù maø töôùng coù khoâng truï thì nhaân töôùng coù chaáp töôùng khoâng, töôùng coù ñaõ chaúng truï thì, töôùng khoâng ñaâu coù choã hieån baøy, cuõng khoâng naêng truï. Coù khoâng chaúng truï lieàn ñoù laø caûnh giôùi gì? Quaùn caùc vaät khaùc, laø töø söøng traâu maø suy ra vaäy.

          Theá Toân baûo Boà-taùt Ñaïi Hueä: Phaûi lìa dò kieán voïng töôûng söøng thoû, söøng traâu, hö khoâng, hình saéc. Ñaïi Boà-taùt caùc oâng, phaûi suy nghó töï taâm hieän voïng töôûng. Tuøy vaøo taát caû coõi nöôùc vì haøng Toái thaéng töû duøng töï taâm hieän phöông tieän maø daïy baûo hoï.

          Ñaây keát noùi phaûi lìa chaáp voïng töôûng hai thöù coù, khoâng, maø quaùn thaúng duy taâm. Boà-taùt neáu hay quaùn saùt töï taâm hieän löôïng, thaáy taát caû caûnh giôùi voïng töôûng do töï taâm hieän ra, vì meâ taâm laøm thöùc neân ñoàng thôøi lieàn hieän, ñeàu nhö huyeãn hoùa. Lieàn ñoù choùng lìa töôùng höõu voâ saéc khoâng v.v… nhieân haäu duøng thaân nhö huyeãn vaøo coõi nöôùc nhö huyeãn, vì taát caû phaät töû laáy phöông tieän nhö huyeãn, noùi töï taâm hieän löôïng maø daïy baûo hoï.

          Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy, noùi keä raèng:

          Saéc thaûy vaø taâm khoâng

          Saéc thaûy nuoâi lôùn taâm

          Thaân thoï duïng an laäp

          Taøng thöùc hieän chuùng sanh

          Taâm, yù cuøng vôùi thöùc

          Töï taùnh phaùp coù naêm

          Voâ ngaõ hai thöù tònh

          Noùi roäng noùi theá naøy:

          Daøi, ngaén, coù, khoâng thaûy

          Laàn löôït laãn nhau sanh

          Bôûi khoâng neân thaønh coù

          Do coù neân thaønh khoâng

          Vi traàn vieäc phaân bieät

          Chaúng khôûi voïng töôûng saéc

          Taâm löôïng choã an laäp

          AÙc kieán laø chaúng öa.

          Phi caûnh giôùi giaùc töôûng

          Thanh Vaên cuõng nhö theá

          Choã noùi cuûa Cöùu theá

          Caûnh giôùi cuûa töï giaùc.

          Baøi tuïng naøy noùi saéc v.v… nôi taâm voán khoâng coù. Taâm nöông saéc… nuoâi döôõng maø sanh. Song taâm ñaõ khoâng, saéc v.v… töø ñaâu maø coù, caên thaân khí giôùi hieän tieàn laøm choã cho taâm y? Bôûi vì meâ chaân laøm taøng thöùc, môùi hieän ra taát caû kieán chaáp cuûa chuùng sanh. Ñaõ nhaân meâ maø hieän, neân Nhö Lai roäng noùi taâm, yù, yù thöùc, naêm phaùp, ba töï taùnh, hai thöù voâ ngaõ, cuõng laø ñeán trong meâ kia maø chæ baøy danh töôùng, khieán bieát choïn löïa. Chính nhö kieán chaáp saéc v.v… daøi, ngaén, coù, khoâng ñoái ñaõi nhau döïng laäp, y khoâng thaáy coù, y coù thaáy khoâng, ñeàu laø vieäc trong meâ, thaûy ñeàu khoâng coù töï taùnh. Neáu ñoái vôùi taát caû caûnh giôùi phaân bieät maø chaúng khôûi taát caû phaân bieät, chæ truï töï taâm hieän löôïng. Ñaây laø caûnh giôùi töï giaùc, Nhö Lai cöùu theá noùi ra. AÙc kieán chaúng öa laø, chaúng phaûi caûnh giôùi cuûa phaøm phu vaø Thanh vaên.

          - CHÆ TRÖØ SAÏCH ÑOÁN HAY TIEÄM.

          Baáy giôø, Boà-taùt Ñaïi Hueä vì tröø saïch töï taâm hieän löu, laïi hoûi Nhö Lai, baïch Phaät raèng: Theá Toân! Laøm sao tröø saïch töï taâm hieän löu cuûa taát caû chuùng sanh, laø ñoán hay laø tieäm?

          Töï taâm hieän löu, hieän laø hieän haïnh, löu laø löu chuù, laø taùm thöùc hieän haïnh vaø löu chuù. Tröôùc ñaõ roõ caûnh giôùi voïng töôûng töï taâm hieän ra. ÔÛ ñaây noùi ngöôøi ñaït töï taâm hieän, coù nhöõng hieän haïnh löu chuù laøm phöông tieän gì daïy khieán tröø saïch laø ñoán hay laø tieäm. Ñaây laø noùi ra chaùnh trí trong naêm phaùp.

          Phaät baûo Ñaïi Hueä: Tieäm tònh chaúng phaûi ñoán. Nhö traùi yeâm-la, tieäm chín chaúng phaûi ñoán; Nhö Lai tröø saïch töï taâm hieän löu cuûa taát caû chuùng sanh cuõng laïi nhö theá, tieäm tònh chaúng phaûi ñoán. Thí nhö thôï goám laøm caùc moùn ñoà tieäm thaønh chaúng phaûi ñoán. Nhö Lai tröø saïch töï taâm hieän löu cuûa taát caû chuùng sanh cuõng laïi nhö theá, tieäm tònh chaúng phaûi ñoán. Thí nhö ñaïi ñòa tieäm sanh muoân vaät, chaúng phaûi ñoán sanh. Nhö Lai tröø saïch töï taâm hieän löu cuûa taát caû chuùng sanh cuõng laïi nhö theá, tieäm tònh chaúng phaûi ñoán. Thí nhö ngöôøi hoïc aâm nhaïc, hoäi hoïa, caùc thöù kyõ thuaät tieäm thaønh chaúng phaûi ñoán; Nhö Lai tröø saïch töï taâm hieän löu cuûa taát caû chuùng sanh cuõng laïi nhö theá, tieäm tònh chaúng phaûi ñoán. Thí nhö göông saùng ñoán hieän taát caû saéc töôïng voâ töôùng, Nhö Lai tröø saïch töï taâm hieän löu cuûa taát caû chuùng sanh cuõng laïi nhö theá, ñoán hieän voâ töôùng khoâng coù caûnh giôùi thanh tònh thaät. Nhö vaàng nhaät nguyeät ñoán chieáu hieån baøy taát caû saéc töôïng; Nhö Lai vì lìa taäp khí loãi laàm töï taâm hieän cuûa chuùng sanh cuõng nhö theá, ñoán vì hieån baøy caûnh giôùi trí toái thaéng baát khaû tö nghì. Thí nhö taøng thöùc ñoán phaân bieät bieát töï taâm hieän vaø caûnh giôùi thaân an laäp thoï duïng; nhöõng Y Phaät kia cuõng laïi nhö theá, ñoán thaønh thuïc caûnh giôùi choã ôû cuûa chuùng sanh, ñem ngöôøi tu haønh ñeå yeân nôi coõi trôøi Saéc Cöùu Kính. Thí nhö Phaùp thaân Phaät hieän ra Y Phaät (Baùo Phaät) haøo quang saùng suoát, töï giaùc thaùnh thuù cuõng laïi nhö theá, kia ñoái vôùi phaùp töôùng coù taùnh, khoâng taùnh, aùc kieán, voïng töôûng chieáu soi khieán tröø dieät.

          Ñoán, nhaèm vaøo lyù ñoán ngoä ñoán tu. Goàm ñoán goàm tieäm nhaèm chung Phaät vaø chuùng sanh. Tröôùc meâ chaân thöùc, caùc töôùng hö voïng, toaøn theå ñoàng hieän chaúng theo thöù lôùp. Theá neân, ngoä voïng khoâng coù nhaân, ñoán thaáy chaân nhö töï taùnh khoâng coù töôùng khôûi dieät, caùc taâm hö voïng moät luùc lieàn heát, cuõng khoâng coù caáp baäc, ñaây laø lyù ñoán ngoä ñoán tröø. Kinh Hoa nghieâm veà Thaäp truï ôû vò ñaàu duøng voâ taùc tam-muoäi töï theå öùng chaân khaùch traàn phieàn naõo toaøn khoâng theå taùnh. Chæ coù chaân theå duïng, khoâng tham saân si, hoàn nhieân laø Phaät, coù theå goïi laø ñoán ngoä ñoán tu vaäy. Song haïnh, höôùng, ñòa giai caáp roõ raøng, kinh Vieân Giaùc hai möôi laêm luaân môû roäng phöông tieän, maø noùi raèng: “Chæ tröø ngöôøi ñoán giaùc, cuøng phaùp chaúng tuøy thuaän”. Cho neân bieát lyù vieân ñoán Nhö Lai thaáy roõ, caên duïc cuûa chuùng sanh Nhö Lai cuõng thaáy roõ. Vì theá maø quyeàn thaät goàm neâu, ba ñôøi Nhö Lai ñoàng moät phaùp thöùc. Nhöng xeùt veà baûn hoaøi cuûa Phaät chæ ñoán chôù khoâng tieäm, cuõng y cöù töï taâm hieän löôïng khoâng coù caùc phaùp giaû doái, phaùp nhó nhö theá. Kinh Laêng Nghieâm noùi: “Giaùc meâ thì meâ dieät, giaùc chaúng sanh meâ”. Kinh Phaùp Hoa noùi: “Chæ coù ñaïo Nhaát thöøa, phaân bieät noùi thaønh ba”. Ñaây laø yù chæ nhaát ñònh vaäy. Nhö thí duï göông saùng cuøng vaàng nhaät nguyeät ñoán hieän saéc töôïng khoâng töôùng. Bôûi göông cuøng nhaät nguyeät coù hai nghóa khoâng vaø minh, duï Nhö Lai ñoán chæ baøy trí töôùng thanh tònh baát tö nghì khoâng thaät coù khieán chuùng sanh bieát töï taâm hieän löôïng voán töï khoâng vaø minh, voán khoâng oâ nhieãm, ñoàng thôøi ñoán lìa taäp khí loãi laàm, chaúng do tieäm deïp vaäy. Lieàn duøng taøng thöùc ñoán phaân bieät bieát caên thaân khí giôùi do töï taâm hieän ra ñeå ví duï. Ñaây töùc laø nhaät duïng cuûa chuùng sanh taâm bieát hieän ra, voán töï coù trí duïng thanh tònh nhö theá, moät luùc chieáu lieãu khoâng coù tröôùc sau. Cho neân y Phaät Nhö Lai ôû coõi trôøi Saéc Cöùu Kính ñoán vì taát caû chuùng sanh caên cô thuaàn thuïc chaúng phieàn duøng phöông tieän. Laïi laáy Phaùp thaân Phaät hieän ra Y Phaät (baùo thaân) laøm duï, ñaây laø ñeán nghieäp duïng baát tö nghì cuûa Nhö Lai, haøo quang chieáu saùng. Khieán chöùng töï giaùc thaùnh trí, laø bieát töï phaùp theå haøo quang chieáu saùng, ñoán lìa taát caû aùc kieán coù, khoâng, cuõng khoâng coù sai bieät. Toùm laïi, taùnh theå thì saùng suoát, duïng coù phaân meâ ngoä. Meâ thì caên thaân (chuùng sanh) khí giôùi (theá giôùi) boãng nhieân hieän tieàn, khoâng coù caáp baäc. Ngoä thì Phaùp thaân, Baùo thaân, Hoùa thaân, coõi nöôùc raát laø ñeïp ñeõ, haù nhôø tu ö? Chuyeån meâ laøm ngoä thaät coù nhieàu moân. Töùc ngoä töùc meâ troïn khoâng noùi daïy. Do tieäm vaøo ñoán cuõng laø vieäc baát ñaéc dó cuûa Nhö Lai.

           - CHÆ BA PHAÄT NOÙI TRÍ, NHÖ SAI BIEÄT.

          Naøy Ñaïi Hueä! Phaùp, Y Phaät noùi taát caû phaùp vaøo töï töôùng coäng töôùng laø nhaân taäp khí töï taâm hieän, laø nhaân voïng töôûng töï taùnh chaáp tröôùc töông tuïc, caùc thöù chaúng thaät nhö huyeãn, caùc thöù chaáp tröôùc khoâng theå ñöôïc.

          Hieän tieàn caùc phaùp töï töôùng, coäng töôùng ñeàu nhaân taäp khí chuûng töû cuûa töï taâm hieän ra, hay khôûi hieän haïnh voïng töôûng töông tuïc chaáp tröôùc. Y tha chuûng töû hieän ra caùc thöù nhö huyeãn, voïng chaáp hieän haïnh sôû chaáp caùc thöù khoâng theå ñöôïc. Ñaây laø duyeân khôûi voâ sanh, do meâ ñöôïc giaùc ngoä. Laøm thanh tònh coõi Phaät, thaønh töïu chuùng sanh laø nhöõng lôøi daïy cuûa Y Phaät (Baùo thaân). Phaøm Phaùp Phaät laø töï taùnh thanh tònh giaùc. Töï taùnh thanh tònh giaùc naøy chuùng sanh cuøng Phaät ñeàu coù ñuû, meâ thì toaøn meâ, ngoä thì toaøn ngoä, chaúng do tri kieán chaúng nhôø coâng huaân, töï taùnh thieân nhieân vaäy. Y Phaät töùc laø Baùt-nhaõ do Phaùp thaân löu xuaát. Voán töø töï taùnh sanh, laïi chieáu nôi töï taùnh, trang nghieâm thaân ñoä goïi laø Baùo thaân. Hoùa Phaät laø tuøy loaïi öùng hoùa, khaép vaøo taát caû choã. Töï taùnh thöôøng tòch quang ñoä, laø töï thoï duïng, chaúng phaûi choã ngöôøi khaùc bieát ñöôïc. Baùo Phaät tha thoï duïng ñoä, cuøng Boà-taùt Thaäp ñòa chung. Thaùnh phaøm ñoàng cö  töùc laø Hoùa Phaät ñoä, tuøy loaïi ñeàu nhaäp, choã thaáy moãi loaøi ñeàu khaùc. Phaùp thaân Phaät noùi ra laø töï taùnh khoâng nöông. Y Phaät (Baùo Phaät) noùi ra laø duyeân khôûi voâ taùnh. Hoùa Phaät tuøy choã muoán, xem xeùt caên cô, noùi khoâng coù nhaát ñònh. Song cuõng öôùc löôïc lyù neân laãn thoâng, Phaùp cuøng Baùo, Hoùa chaúng phaûi ba chaúng phaûi moät. Thaân, ñoä leõ nhö vaäy, thuyeát phaùp cuõng nhö theá. Veà nhaân quaû coõi trôøi coõi ngöôøi cuõng coù lyù voâ thöôïng chaùnh chaân. Kinh Nieát-baøn noùi: “Coù khi Nhö Lai noùi veà theá ñeá, maø ngöôøi cho laø ñeä nhaát nghóa ñeá, coù khi Nhö Lai noùi ñeä nhaát nghóa ñeá maø ngöôøi cho laø theá ñeá”. Laïi töù ñeá, tam thöøa chung quaùn, ñeàu khoâng coù nhaát ñònh.

          Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Chaáp tröôùc duyeân khôûi töï taùnh, sanh töôùng voïng töôûng töï taùnh. Ñaïi Hueä! Thí nhö caùc nhaø huyeãn thuaät nöông coû caây ngoùi gaïch taïo ra caùc thöù huyeãn hoùa. Khôûi taát caû chuùng sanh, bao nhieâu hình saéc, khôûi caùc thöù voïng töôûng. Caùc voïng töôûng kia cuõng khoâng chaân thaät.

          Y duyeân khôûi töï taùnh, khôûi voïng töôûng töï taùnh. Nhö nhaø huyeãn thuaät y coû caây ngoùi gaïch v.v… hoùa ra caùc hình saéc. Khôûi caùc voïng töôûng, duyeân khôûi ñaõ huyeãn thì voïng töôûng thaønh doái.

          Nhö theá, Ñaïi Hueä! Y duyeân khôûi töï taùnh, khôûi voïng töôûng töï taùnh, caùc thöù taâm voïng töôûng, caùc thöù töôùng haønh söï vaø töôùng voïng töôûng, chaáp tröôùc taäp khí voïng töôûng, aáy laø töôùng voïng töôûng töï taùnh sanh. Ñaïi Hueä! AÁy goïi laø Y Phaät thuyeát phaùp.

          Y duyeân khôûi naøy maø taùnh voïng chaáp hieän. Ñaây laø chæ lyù do sanh voïng töôûng ôû tröôùc maét. Song xeùt veà ban ñaàu, tröôùc y taäp khí töø voâ thuûy, duyeân khôûi hieän ra. Neân noùi laø “caùc thöù taâm voïng töôûng, caùc thöù töôùng haønh söï, töôùng voïng töôûng”. Duyeân khôûi ñaõ hieän laïi hay daãn phaùt taäp khí, voïng töôûng tieáp noái. Cho neân noùi “chaáp tröôùc taäp khí voïng töôûng”. Ñaâu bieát taäp khí thaûy do baát giaùc, duyeân khôûi naøy lieàn ñoù voâ sanh. Roõ caûnh duy taâm, voïng töôûng khoâng choã gaù, töø Baùo Phaät noùi.

          Ñaïi Hueä! Phaùp Phaät lìa töôùng taâm töï taùnh, töï giaùc caûnh giôùi sôû duyeân cuûa thaùnh, döïng laäp taïo taùc.

          Lìa töôùng taâm töï taùnh, laø lìa töï taâm töông öng vôùi phaùp töôùng. Töôùng taâm ñaõ lìa thì giaùc theå lieàn hieän, khoâng chuû, khoâng y, chaúng phaûi taâm chaúng phaûi caûnh. Choã ngoân ngöõ suy nghó döùt baët, chæ ngöôøi chöùng môùi bieát, ñaây laø Phaùp Phaät noùi vaäy.

          Ñaïi Hueä! Hoùa Phaät noùi thí, giôùi, nhaãn, tinh taán, thieàn ñònh vaø taâm trí tueä, lìa aám giôùi nhaäp, giaûi thoaùt thöùc töôùng, phaân bieät quaùn saùt döïng laäp, vöôït haún kieán chaáp ngoaïi ñaïo vaø kieán chaáp Voâ saéc.

          Saùu phaùp ba-la-maät daïy baûo Boà-taùt, lìa aám giôùi nhaäp ñöôïc moân giaûi thoaùt, aét laø noùi chung cuûa tam thöøa, ñeàu phaân bieät thöùc töôùng, döïng laäp töï thoâng, chaúng ñoàng vôùi ngoaïi ñaïo nhaän thöùc laøm taâm, khôûi chaáp Voâ saéc giôùi veà thöùc töôûng.

          Ñaïi Hueä! Laïi Phaùp thaân Phaät, lìa phan duyeân, phan duyeân lìa, taát caû töôùng caên löôïng sôû taùc dieät, chaúng phaûi caùc phaøm phu Thanh vaên, Duyeân giaùc vaø ngoaïi ñaïo chaáp tröôùc ngaõ töôùng vaø caûnh giôùi sôû chaáp. Töï giaùc thaùnh cöùu kính sai bieät töôùng döïng laäp. Theá neân, Ñaïi Hueä! Töï giaùc thaùnh cöùu kính sai bieät töôùng, phaûi sieâng tu hoïc, töï taâm hieän kieán chaáp neân phaûi tröø dieät.

          Lìa phan duyeân, laø lìa sôû phan duyeân; phan duyeân lìa, laø khoâng coù ngöôøi lìa phan duyeân. Naêng sôû ñaõ lìa, thì taát caû caên löôïng sôû taùc thaûy dieät. Ñaây laø töôùng töï taâm hieän löôïng cöùu kính, chaúng ñoàng vôùi phaøm ngu ngoaïi ñaïo caûnh giôùi ngaõ töôùng chaáp tröôùc. Töï taâm hieän kieán, laø töôùng töï taâm hieän ra, duøng taâm kieán taâm thì giaùc bieán thaønh caûnh. Ñaây laø töôùng ngaõ, neân noùi sai bieät caàn phaûi tröø dieät. Laïi baûo Phaùp thaân Phaät noùi, töï theå hôïp chaân, chaúng phaûi caûnh giôùi cuûa Baùo thaân, Hoùa thaân  Phaät vaäy.

        - BIEÄN VEÀ NHÒ THÖØA TÖÏ GIAÙC THAÙNH SAI BIEÄT.

          Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Coù hai haïng Thanh vaên thöøa chung phaân bieät töôùng. Nghóa laø ñöôïc töôùng töï giaùc thaùnh sai bieät, vaø töôùng taùnh voïng töôûng töï taùnh chaáp tröôùc. Theá naøo laø Thanh vaên ñöôïc töôùng töï giaùc thaùnh sai bieät? Nghóa laø ñoái caûnh giôùi voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ ñöôïc chaân ñeá lìa duïc tòch dieät, döùt aám, giôùi, nhaäp, töï töôùng, coäng töôùng, khoâng hoaïi töôùng beân ngoaøi maø bieát nhö thaät. Taâm ñöôïc döøng laëng, taâm döøng laëng roài ñöôïc thieàn ñònh, giaûi thoaùt, tam-muoäi ñaïo quaû chaùnh thoï giaûi thoaùt chaúng lìa taäp khí baát tö nghì bieán dòch töû, ñöôïc töï giaùc thaùnh laïc truï Thanh vaên. AÁy goïi laø ñöôïc töôùng töï giaùc thaùnh sai bieät Thanh vaên.

          Ñaây laø phaân bieät hai haïng Thanh vaên. Moät, nhaân choã sôû ñaéc maø tieán leân; hai, chæ phaùp chaáp kia maø chuyeån, thaûy vì Boà-taùt raên daïy. Sôû ñaéc laø ñöôïc töï giaùc thaùnh trí. Haøng Thanh vaên naøy ban ñaàu quaùn khoå, khoâng, voâ ngaõ, truï nôi chaân ñeá, do söùc lìa duïc vaéng laëng hay döùt aám, giôùi, nhaäp, töï töôùng, coäng töôùng, chaúng hoaïi töôùng beân ngoaøi maø bieát nhö thaät. Chaúng hoaïi töôùng laø, chaân nhö thaät töôùng cuûa taát caû phaùp. Bieát nhö thaät laø, nhö thaät töôùng maø bieát, khoâng coù thaáy nghe khaùc, neân noùi laø chaân ñeá. Do taâm naøy ñöôïc döøng laëng neân truï caùi vui thieàn ñònh giaûi thoaùt, beøn thaønh sai bieät. Taäp khí laø, taäp khí töø voâ thuûy. Taäp khí naøy chöa lìa thì khoâng theå lieàn ñoù ñaûm ñang ñöôïc taùm thöùc. Vaãn nhôø thieàn tòch maø ñoåi thoâ thaønh dieäu, ngoaøi taâm coøn phaùp chöa queân. Nhò thöøa khoâng thaáy Phaät taùnh. Boà-taùt Thaäp truï thaáy Phaät taùnh moät ít phaàn. Nghóa laø Nhò thöøa ñònh nhieàu tueä ít, tuy ñöôïc töï giaùc thaùnh trí maø khoâng bieát trí theå voán laëng, voïng thaáy caùi vui laëng leõ. Bò caùi laëng leõ laøm chöôùng, neân  noùi chaúng thaáy. Boà-taùt Thaäp truï tueä nhieàu ñònh ít, bôûi ban ñaàu thaáy töï giaùc thaùnh trí, trí töôùng minh lieãu, nôi trí theå voán laëng leõ chöa ñöôïc troøn suoát, neân noùi thaáy ít phaàn. Chaúng phaûi noùi ngoaøi thaùnh trí, laïi phaûi nhôø thieàn tòch duøng ñeå quaân bình. Song ñaây laø thoâng hay bieät? Neáu ñöùng veà Hoa Nghieâm Vieân toâng thì vò ñaàu trong Thaäp truï, cuøng Phaät khoâng khaùc, neân lyù öng thaáy roõ raøng. Ñaây laø choã sai bieät vi teá phaûi neân xeùt kyõ. Vaên sau thieát tha raên Boà-taùt chôù truï caùi vui töï giaùc thaùnh trí cuûa Thanh vaên, chính noùi yù naøy vaäy.

          Ñaïi Hueä! Ñaïi Boà-taùt ñöôïc töï giaùc thaùnh sai bieät laïc truï, chaúng phaûi dieät moân laïc. Chính khi thoï laïc vaãn ñoaùi hoaøi thöông xoùt chuùng sanh vaø nhôù baûn nguyeän, khoâng khôûi chöùng. Ñaïi Hueä! AÁy goïi laø Thanh vaên ñöôïc töï giaùc thaùnh sai bieät töôùng laïc, ñaïi Boà-taùt ñoái vôùi kia ñöôïc töï giaùc thaùnh sai bieät töôùng laïc, chaúng neân tu hoïc.

          Ñaây laø Thanh vaên töï giaùc sai bieät töôùng taát caû tòch laïc, Boà-taùt cuõng coù, song do baûn nguyeän phaùt khôûi maø khoâng thuû chöùng. Phaät raên Boà-taùt chaúng neân tu hoïc, laø vì Boà-taùt nhaäp töï giaùc sai bieät töôùng laïc, deã bò chìm lòm nôi aáy.

          Ñaïi Hueä! Theá naøo laø Thanh vaên töôùng taùnh voïng töôûng töï taùnh chaáp tröôùc? Nghóa laø ñaïi chuûng xanh vaøng ñoû traéng, cöùng öôùt aám ñoäng, chaúng phaûi taïo taùc maø sanh, töï töôùng, coäng töôùng, Tieân Thaéng (Phaät) kheùo noùi. Thaáy roài, nôi kia khôûi töï taùnh voïng töôûng. Ñaïi Boà-taùt ñoái vôùi kia neân bieát neân xaû, tuøy nhaäp phaùp voâ ngaõ töôùng, dieät nhaân voâ ngaõ töôùng vaø kieán, thöù lôùp caùc ñòa tieáp noái döïng laäp. AÁy goïi laø caùc Thanh vaên töôùng taùnh voïng töôûng töï taùnh chaáp tröôùc.

          Taùnh voïng töôûng töï taùnh chaáp tröôùc laø, chaáp coù phaùp töï taùnh maø khôûi chaáp tröôùc. Thanh vaên tuy bieát ñaïi chuûng xanh vaøng ñoû traéng caùc phaùp, chaúng phaûi coù taùc giaû, khoâng ñoàng vôùi ngoaïi ñaïo taø kieán. Nhöng thaáy Phaät tröôùc phaân bieät caùc phaùp töï töôùng coäng töôùng, taát caû kinh ñieån noùi cho laø thaät coù, beøn thaønh phaùp chaáp. Cho neân Boà-taùt ñoái choã naøy phaûi lìa nhaân voâ ngaõ töôùng vaøo phaùp voâ ngaõ, thöù lôùp tieán leân caùc  ñòa.

          -BIEÄN ÑAÏT ÑÖÔÏC THAÙNH TRÍ THÖÔØNG BAÁT TÖ NGHÌ.

          Khi aáy, ñaïi Boà-taùt Ñaïi Hueä baïch Phaät : Theá Toân! Theá Toân noùi caûnh giôùi thöôøng baát tö nghì töï giaùc thaùnh thuù vaø caûnh giôùi ñeä nhaát nghóa. Theá Toân! Chaúng phaûi caùc ngoaïi ñaïo noùi nhaân duyeân thöôøng baát tö nghì  ö?

          Ñaây laø ñem töï giaùc thaùnh thuù ñeä nhaát nghóa thöôøng baát tö nghì, cuøng vôùi ngoaïi ñaïo thöôøng baát tö nghì coù taùc giaû, muoán Phaät giaûi thích söï sai bieät cuûa hai beân.

          Phaät baûo Ñaïi Hueä: Chaúng phaûi ngoaïi ñaïo coù nhaân duyeân maø ñöôïc thöôøng baát tö nghì. Vì côù sao? Vì ngoaïi ñaïo thöôøng baát tö nghì khoâng nhaân töï töôùng thaønh. Neáu thöôøng baát tö nghì khoâng nhaân töï töôùng thaønh thì nhaân ñaâu hieån baøy thöôøng baát tö nghì? Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Baát tö nghì neáu nhaân töï töôùng thaønh thì taát phaûi thöôøng. Bôûi vì taùc giaû laøm nhaân töôùng neân thöôøng baát tö nghì chaúng thaønh.

          Nhö Lai baát tö nghì nhaân töï töôùng thaønh, cho neân thöôøng. Töï töôùng laø töï taâm hieän löôïng. Töï taâm hieän löôïng naøy, tuy ôû vò meâ maø vaãn chaúng ñoaïn, chæ vì khaùch traàn che laáp, taïm thôøi baát giaùc, neáu giaùc töùc laø thöôøng truï. Chaúng ñoàng taùc giaû do voïng chaáp maø coù. Ñaây laø khoâng phaûi do thaät nhaân khoâng coù choã hieån baøy, cho neân thöôøng baát tö nghì chaúng thaønh.

          Ñaïi Hueä! Ñeä nhaát nghóa thöôøng baát tö nghì cuûa ta, ñeä nhaát nghóa nhaân töôùng thaønh, lìa taùnh phi taùnh, ñöôïc töï giaùc töôùng, neân coù töôùng. Ñeä nhaát nghóa trí nhaân, neân coù nhaân. Vì lìa taùnh phi taùnh, thí nhö voâ taùc hö khoâng, Nieát-baøn, dieät taän, neân thöôøng. Nhö theá, Ñaïi Hueä! Chaúng ñoàng vôùi luaän thöôøng baát tö nghì cuûa ngoaïi ñaïo. Nhö theá, Ñaïi Hueä! Thöôøng baát tö nghì naøy chö Nhö Lai töï giaùc thaùnh trí nhaän ñöôïc. Nhö theá, neân thöôøng baát tö nghì töï giaùc thaùnh trí nhaän ñöôïc, neân phaûi tu hoïc.

          Ñaây laø hieån baøy ñeä nhaát nghóa nhaân töôùng ñeå thaáy khaùc vôùi ngoaïi ñaïo. Lìa taùnh phi taùnh laø, lìa töôùng coù vaø khoâng. Ñöôïc töï giaùc töôùng, töï giaùc laø baûn giaùc, töôùng laø theå töôùng. Cho neân coù töôùng laø, baûn giaùc naøy thaät coù theå töôùng, chaúng phaûi laø hö voïng. Ñeä nhaát nghóa trí, töùc laø trí thuûy giaùc. Do baûn giaùc coù thuûy giaùc, do thuûy giaùc bieát baûn giaùc, baûn giaùc vaø thuûy giaùc hieäp moät, che truøm töông öng, laáy ñoù laøm nhaân, laø ñeä nhaát nghóa trí nhaân, lìa taát caû loãi coù, khoâng… Nhö ba thöù voâ vi laø phaùp chaân tòch dieät, khoâng coù hyù luaän, neân laáy ñoù laøm thí duï. Thöôøng baát tö nghì naøy chaúng ñoàng vôùi ngoaïi ñaïo. Chö Nhö Lai töï giaùc thaùnh trí nhaän ñöôïc, neân phaûi tu hoïc.

          Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Thöôøng baát tö nghì cuûa ngoaïi ñaïo laø voâ thöôøng taùnh, vì dò töôùng nhaân; chaúng phaûi  söùc töï taùc nhaân töôùng, neân thöôøng. Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Thöôøng baát tö nghì cuûa caùc ngoaïi ñaïo, ñoái sôû taùc taùnh phi taùnh voâ thöôøng, thaáy roài suy nghó chaáp laø thöôøng.

          Ñaây noùi ra thöôøng baát tö nghì cuûa ngoaïi ñaïo laø voïng töôûng chaáp. Nghóa laø thöôøng baát tö nghì cuûa ngoaïi ñaïo laø voâ thöôøng dò töôùng maø chaáp laø thöôøng, chaúng phaûi thaät coù töï taùnh noùi laø thöôøng. Sao noùi voâ thöôøng dò töôùng chaáp laø thöôøng? Bôûi vì ngoaïi ñaïo thaáy taát caû vieäc laøm ra thuoäc hai töôùng coù, khoâng voâ thöôøng roài, lieàn nôi ñaây taïo ra caûnh giôùi baát tö nghì suy nghó chaáp laø thöôøng. Ñaây laø voïng töôûng nhaân, chaúng phaûi chaân nhaân.

          Ñaïi Hueä! Ta cuõng duøng nhaân duyeân nhö theá, vieäc laøm ra taùnh phi taùnh voâ thöôøng, thaáy roài töï giaùc caûnh giôùi thaùnh, noùi kia thöôøng khoâng nhaân. Ñaïi Hueä! Neáu caùc ngoaïi ñaïo nhaân töôùng thaønh thöôøng baát tö nghì, nhaân töï töôùng laø taùnh phi taùnh ñoàng vôùi söøng thoû. Thöôøng baát tö nghì naøy chæ laø ngoân thuyeát voïng töôûng. Caùc boïn ngoaïi ñaïo coù loãi nhö theá. Vì côù sao? Vì chæ coù ngoân thuyeát voïng töôûng ñoàng vôùi söøng thoû, töï nhaân töôùng chaúng coù phaàn.

          Nhö Lai cuõng ñoái vôùi vieäc laøm ra hai töôùng coù, khoâng, thaáy voâ thöôøng roài, nhöng chaúng ôû nôi ñaây khôûi chaáp thöôøng baát tö nghì. Vì coù töï giaùc caûnh giôùi thaùnh, vöôït ngoaøi suy nghó ngoân thuyeát, neân noùi kia thöôøng voâ nhaân. Ngoaïi ñaïo chaáp thöôøng töï töôùng chaúng thaät, ñoàng vôùi söøng thoû, chæ coù ngoân thuyeát, neân noùi töï nhaân töôùng chaúng coù phaàn. Nghóa laø Nhö Lai töï giaùc nhaân töôùng, chaúng phaûi hoï coù phaàn.

          Ñaïi Hueä! Thöôøng baát tö nghì cuûa ta vì nhaân töï giaùc ñöôïc töôùng, lìa taùnh sôû taùc vaø phi taùnh, neân thöôøng; chaúng phaûi ngoaïi ñaïo taùnh phi taùnh voâ thöôøng suy nghó chaáp laø thöôøng. Ñaïi Hueä! Neáu ngoaïi ñaïo taùnh phi taùnh voâ thöôøng maø suy nghó chaáp laø thöôøng, hoï khoâng bieát ñöôïc töôùng thöôøng baát tö nghì töï nhaân. Hoï cuøng caûnh giôùi töï giaùc thaùnh trí caùch xa nhau, neân khoâng öng noùi.

          Ñaây laïi noùi roõ Nhö Lai thöôøng baát tö nghì do töï giaùc thaùnh trí laøm nhaân, chaúng phaûi duøng vieäc laøm ra beân ngoaøi hai töôùng coù khoâng voâ thöôøng chaáp thöôøng laøm nhaân. Ngoaïi ñaïo chaúng bieát nhaân töôùng töï giaùc, neân chaúng ngay nôi nhaân töôùng töï giaùc ôû trong töï chöùng nhaän, maø chaáp tröôùc nhaân beân ngoaøi, ñaây laø lyù do caùch nhau raát xa.

          - BIEÄN NHÒ THÖØA BOÛ VOÏNG CAÀU CHAÂN.

          Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Caùc Thanh vaên sôï sanh töû voïng töôûng khoå maø caàu Nieát-baøn. Chaúng bieát sanh töû Nieát-baøn sai bieät taát caû taùnh, voïng töôûng phi taùnh. Sau roài caûnh giôùi caùc caên thoâi döùt, khôûi töôûng Nieát-baøn. Chaúng phaûi nôi töï giaùc thaùnh trí thuù, taøng thöùc chuyeån. Theá neân phaøm ngu noùi coù ba thöøa, noùi taâm löôïng thuù höôùng khoâng thaät coù. Theá neân, Ñaïi Hueä! Kia chaúng bieát quaù khöù vò lai hieän taïi ñeàu laø caûnh giôùi töï taâm hieän cuûa chö Nhö Lai, chaáp tröôùc caûnh giôùi ngoaøi taâm hieän, voøng sanh töû thöôøng xoay.

          Ñaây laïi do Thanh vaên chaáp coù Nieát-baøn, ñeå roõ nhöõng caùi thaáy ngoaøi taâm ñeàu laø voïng töôûng. Thanh vaên sôï sanh töû voïng töôûng maø caàu Nieát-baøn, chaúng bieát sanh töû Nieát-baøn taùnh noù khoâng hai. Thaáy coù sai bieät, ñeàu laø voïng töôûng chaáp, chaúng phaûi thaät taùnh. Nghóa laø roõ tam giôùi sanh nhaân, caên caûnh vò lai thoâi döùt, khôûi töôûng Nieát-baøn. Chaúng phaûi chöùng ñeán choã töï giaùc thaùnh trí, chuyeån taøng thöùc laøm Nieát-baøn. Ñaây laø phaøm ngu chæ noùi ba thöøa maø chaúng noùi duy taâm tòch dieät. Chaúng bieát quaù khöù vò lai hieän taïi ñeàu laø Nhö Lai töï taâm hieän ra, cho laø coù caûnh giôùi ngoaøi taâm, voïng sanh thuû xaû, vaãn thuoäc luaân chuyeån sanh töû.

          Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Taát caû phaùp chaúng sanh, laø quaù khöù vò lai hieän taïi chö Phaät noùi ra. Vì côù sao? Vì töï taâm hieän taùnh phi taùnh, lìa höõu phi höõu maø sanh. Ñaïi Hueä! Taát caû taùnh chaúng sanh, taát caû phaùp nhö söøng thoû, ngöïa v.v… vì phaøm phu ngu si chaúng giaùc töï taùnh voïng töôûng neân voïng töôûng. Ñaïi Hueä! Taát caû phaùp chaúng sanh, caûnh giôùi töï giaùc thaùnh trí thuù, taát caû taùnh töï taùnh töôùng chaúng sanh. Chaúng phaûi hai caûnh giôùi voïng töôûng cuûa ngu phu kia, töï taùnh thaân taøi döïng laäp thuù töï taùnh töôùng. Ñaïi Hueä! Taøng thöùc töôùng naêng nhieáp sôû nhieáp chuyeån. Ngu phu rôi vaøo hai kieán chaáp sanh, truï, dieät, hy voïng taát caû taùnh sanh, höõu vaø phi höõu voïng töôûng sanh, chaúng phaûi thaùnh hieàn… Ñaïi Hueä! Ñoái vôùi kia neân phaûi tu hoïc.

          Laïi neâu leân taát caû phaùp chaúng sanh ñeå chæ baøy yeáu chæ töï giaùc cuøng toät. Ñaây laø ba ñôøi chö Phaät noùi ra. Phaùp do taâm hieän neân phaùp khoâng töï taùnh. Phaùp khoâng töï taùnh thì khoâng rôi vaøo coù, khoâng. Chaúng rôi vaøo coù, khoâng thì sanh taùnh tröôùc maét ví nhö söøng thoû. Chæ theo voïng töôûng neân taát caû taùnh coù. Neáu theo töï giaùc thì taát caû phaùp khoâng. Y nôi caên thaân (chuùng sanh) khí giôùi (theá giôùi) maø khôûi hy voïng naêng sôû höõu voâ, ñeàu laø ngu si chaáp, chaúng phaûi thaùnh hieàn. Môùi bieát theo taøng thöùc troâi laên thì coù khoâng trong moäng roõ raøng. Ñaït caûnh giôùi thaùnh trí thì naêng sôû trong göông lieàn khoâng. Côûi chuùng meâ nôi töï giaùc, hoäi muoân phaùp veà moät taâm. Cho neân hay lìa ñöôïc töï taùnh loâng ruøa, döùt sanh nhaân cuûa söøng thoû. Ñaây laø choã phaøm thaùnh phaân chia, do giaùc meâ maø khu bieät.

          - CHÆ RA CHUÛNG TAÙNH VOÏNG TÖÔÛNG TRÍ, NHÖ SAI BIEÄT.

          Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Coù naêm voâ giaùn chuûng taùnh. Theá naøo laø naêm? Nghóa laø Thanh vaên thöøa voâ giaùn chuûng taùnh, Duyeân giaùc thöøa voâ giaùn chuûng taùnh, Nhö Lai thöøa voâ giaùn chuûng taùnh, baát ñònh chuûng taùnh, caùc bieät chuûng taùnh.

          Döïng laäp chuûng taùnh ñeå toät choã sai bieät cuûa thaùnh trí, ñeàu coù theå chuyeån laøm cöùu kính. Voâ giaùn laø phaùp taùnh  khoâng giaùn ñoaïn, maø chuûng töû vaø hieän haïnh moãi loaïi coù khaùc. Do chuûng töû voâ thuûy huaân cuøng hieän haïnh taïo taäp maø thaønh chuûng taùnh. Chuûng laø chuûng loaïi, moät loaïi coù ñoàng vaø bieät. Taùnh laø giuùp cho taùnh, y nôi chuûng maø truï, neân noùi “taäp döõ taùnh thaønh”. Naêm chuûng tuy khaùc maø ñoàng moät phaùp taùnh. Kinh Nieát-baøn noùi “Xieån-ñeà ñeàu coù Phaät taùnh, neáu hay phaùt loøng tin thì khoâng goïi laø xieån-ñeà”.

          Theá naøo laø bieát Thanh vaên thöøa voâ giaùn chuûng taùnh? Neáu khi nghe noùi ñöôïc aám giôùi nhaäp töï taùnh coäng töôùng ñoaïn lieàn bieát, toaøn thaân loâng döïng leân, an oån vui möøng vaø öa tu töôùng trí, chaúng tu töôùng duyeân khôûi phaùt ngoä, aáy goïi laø Thanh vaên thöøa voâ giaùn chuûng taùnh. Thanh vaên voâ giaùn thaáy ñeä baùt ñòa, khôûi phieàn naõo ñaõ döùt, coøn taäp phieàn naõo chöa döùt, khoâng qua khoûi ñöôïc baát tö nghì bieán dòch töû, ñaõ qua phaàn ñoaïn töû. Khi aáy nhö sö töû roáng noùi “Ta sanh ñaõ heát, phaïm haïnh ñaõ xong, chaúng thoï thaân sau, bieát nhö thaät, tu taäp nhaân voâ ngaõ, cho ñeán ñöôïc giaùc, nhaäp Nieát-baøn”.

          Ñoaïn lieàn bieát laø, ñoaïn aám giôùi nhaäp töï töôùng coäng töôùng lieàn ñöôïc chöùng bieát. Öa tu taäp töôùng trí laø, nôi töôùng theá gian tu trí giaûi thoaùt, nôi töôùng xuaát theá gian tu trí thieàn ñònh. Duyeân khôûi phaùt ngoä laø, quaùn duyeân khôûi voâ sanh maø ngoä. Voâ giaùn Thanh vaên thaáy ñeä baùt ñòa, kinh Hoa Nghieâm noùi “Baùt ñòa chöùng ngaõ khoâng chaân nhö, chaúng khôûi dieät ñònh, möôøi phöông Nhö Lai ñoàng aâm khuyeán phaùt, baûo : Tam-muoäi cuûa oâng Nhò thöøa cuõng ñöôïc”. Cho neân voâ giaùn Thanh vaên thaáy choã chöùng cuûa mình ñoàng vôùi ñaây vaäy. Khôûi phieàn naõo laø, hieän haïnh. Taäp phieàn naõo laø, chuûng töû. Nhò thöøa ñoaïn hieän haïnh maø chaúng ñoaïn chuûng töû. Qua phaàn ñoaïn töû, chöa qua bieán dòch töû. Nhaân voâ ngaõ laø, nhaân töôùng cuûa Nhò thöøa. Nhaäp Nieát-baøn laø, quaû töôùng cuûa Nhò thöøa.

          Ñaïi Hueä! Caùc bieät voâ giaùn laø, ngaõ nhaân chuùng sanh thoï maïng tröôûng döôõng só phu. Caùc chuùng sanh kia khôûi giaùc nhö theá caàu vaøo Nieát-baøn. Laïi coù ngoaïi ñaïo khaùc noùi thaûy do taùc giaû, thaáy taát caû taùnh roài, noùi ñaây laø vaøo Nieát-baøn. Khôûi giaùc nhö theá, ñoái vôùi phaùp voâ ngaõ thaáy hoï voâ phaàn, hoï khoâng coù giaûi thoaùt. Ñaïi Hueä! Ñaây laø chö Thanh vaên thöøa voâ giaùn ngoaïi ñaïo chuûng taùnh, chaúng xuaát maø töôûng laø xuaát. Vì chuyeån aùc kieán cho nhöõng ngöôøi naøy neân phaûi tu hoïc.

          Caùc bieät naøy töùc ôû sau noùi nhaát-xieån-ñeà. Hieåu bieát ngaõ nhaân thoï maïng v.v… laø, nhaän töôùng ngaõ trong naêm uaån. Taùc giaû laø, rieâng coù taùc giaû laøm sanh nhaân, töùc laø dò nhaân. Ngoaïi ñaïo naøy chaúng bieát duy taâm, voïng cho coù caûnh bò bieát. Phaøm ngoaøi taâm maø thaáy coù Nieát-baøn thì cuøng chaùnh phaùp xa nhau, ñeàu goïi laø xieån-ñeà, ñoái vôùi phaùp voâ ngaõ hoï khoâng phaàn. Theá neân bieát, Thanh vaên cuøng ngoaïi ñaïo ñeàu chaúng phaûi giaûi thoaùt maø khôûi töôûng giaûi thoaùt. Cho neân noùi chaúng xuaát maø töôûng laø xuaát. Caàn chuyeån taø kieán kia neân phaûi tu hoïc.

          Ñaïi Hueä! Duyeân giaùc thöøa voâ giaùn chuûng taùnh, neáu nghe noùi moãi caùi duyeân khaùc voâ giaùn, toaøn thaân loâng döïng leân, rôi leä daàm deà, duyeân chaúng gaàn nhau, coù choã chaúng chaáp caùc thöù töï thaân, caùc thöù thaàn thoâng, hoaëc ly hoaëc hieäp, caùc thöù bieán hoùa. Khi nghe noùi lôøi aáy, taâm hoï tuøy nhaäp. Neáu bieát hoï laø Duyeân giaùc thöøa voâ giaùn chuûng taùnh roài, tuøy thuaän vì hoï noùi Duyeân giaùc thöøa. AÁy goïi laø töôùng Duyeân giaùc thöøa voâ giaùn chuûng taùnh.

          Duyeân giaùc quaùn möôøi hai nhaân duyeân maø ñöôïc ñaïo. Möôøi hai nhaân duyeân ba ñôøi xoay quanh, neân noùi voâ giaùn. Duyeân chaúng gaàn nhau coù choã chaúng chaáp, ñaây noùi hoï tin chaéc raát thaâm thieát. Duyeân giaùc ñoä sanh phaàn nhieàu duøng söùc thaàn thoâng, chaúng duøng lôøi noùi. Ñaây laø ñoái trò caûnh giôùi chuùng sanh, maø chaúng phaûi chính laø caûnh giôùi chuùng sanh, laáy laøm caûnh giôùi baát tö nghì, ñoù laø lyù do cuøng ñaïi thöøa sai bieät.

          Ñaïi Hueä! Nhö Lai thöøa voâ giaùn chuûng taùnh kia coù boán thöù: 1) Töï taùnh phaùp voâ giaùn chuûng taùnh, 2) Ly töï taùnh phaùp voâ giaùn chuûng taùnh, 3) Ñaéc töï giaùc thaùnh voâ giaùn chuûng taùnh, 4) Ngoaïi saùt thuø thaéng voâ giaùn chuûng taùnh. Ñaïi Hueä! Neáu ngöôøi nghe boán vieäc naøy, khi noùi moãi thöù, vaø khi noùi töï taâm hieän thaân taøi kieán laäp caûnh giôùi baát tö nghì, taâm khoâng kinh sôï, aáy goïi laø töôùng Nhö Lai thöøa voâ giaùn chuûng taùnh.

          Töï taùnh phaùp laø, phaùp thaân Nhö Lai. Ly töï taùnh phaùp laø, giaûi thoaùt Nhö Lai. Töï giaùc taùnh laø, Baùt-nhaõ trí Nhö Lai. Ngoaïi saùt thuø thaéng laø, hoùa thaân; coù ñaïi hoùa vaø tuøy loaïi hoùa, moãi thöù coù hieän coõi nöôùc. Nhö Lai töï giaùc thaùnh trí chöùng ñöôïc, thaáy töï taâm hieän ra taát caû chuùng sanh theá giôùi, lìa ngoân ngöõ vaø suy nghó, baát khaû tö nghì, nghe lôøi naøy maø chaúng sanh kinh sôï thì bieát keû aáy laø phaùp khí Phaät thöøa.

          Ñaïi Hueä! Baát ñònh chuûng taùnh laø, khi noùi ba chuûng taùnh kia, tuøy nghe noùi maø vaøo, tuøy kia maø thaønh. Ñaïi Hueä! Ñaây laø sô trò ñòa, laø chuûng taùnh kieán laäp, vì tieán leân vaøo voâ sôû höõu ñòa, taïo ra kieán laäp aáy. Kia töï giaùc taøng, töï phieàn naõo taäp saïch, thaáy phaùp voâ ngaõ, ñöôïc tam-muoäi öa truï Thanh vaên, seõ ñöôïc thaân toái thaéng Nhö Lai.

          Baát ñònh laø, tröôùc kia khoâng coù chuûng taäp caùc thöøa, cho neân hay tuøy noùi maø vaøo. Noùi chuûng taùnh sai bieät voán vì ngöôøi môùi vaøo Boà-taùt ñòa, khuyeân hoï tieán leân cöùu kính, chaúng ñeå hoï rôi vaøo quyeàn tieåu, maø laïi khuyeán duï quyeàn tieåu phaùt taâm ñaïi thöøa. Chaúng phaûi baûo chuûng taùnh quyeát khoâng theå dôøi ñoåi vaäy. Taøng töùc laø taøng thöùc. Nghóa laø hay chöùng bieát thöùc thöù taùm laø Nhö Lai taøng thì, khi phieàn naõo taäp kia ñöôïc saïch töï nhieân thaáy ñöôïc phaùp voâ ngaõ, tuy öa truï tam-muoäi cuûa Thanh vaên, ñeàu coù theå ñöôïc thaân toái thaéng Nhö Lai.  

          Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy, noùi keä:

          Quaû Tu-ñaø-baøn-na

          Vaõng lai vaø Baát hoaøn

          Ñeán ñöôïc A-la-haùn      

          AÁy thaûy taâm hoaëc loaïn.

          Tu-ñaø-baøn-na dòch laø nhaäp löu, sô quaû môùi vaøo doøng thaùnh. Vaõng lai laø nhò quaû, tö hoaëc chöa heát laïi phaûi moät phen qua coõi trôøi, moät laàn trôû laïi nhaân gian môùi vaøo Nieát-baøn. Baát hoaøn laø tam quaû, chín phaåm tö hoaëc ñaõ heát, laïi chaúng trôû laïi Duïc giôùi. A-la-haùn dòch laø Voâ hoïc, laø quaû thöù tö, boán trí ñaõ troøn khoâng coøn phaùp gì phaûi hoïc. Nhöõng vò naøy ñeàu sôï sanh töû khoå maø caàu Nieát-baøn, aùi taäp chöa heát neân noùi laø hoaëc loaïn.

          Tam thöøa cuøng Nhaát thöøa     

          Phi thöøa ta ñaõ noùi

          Ngu phu ít trí tueä                            

          Chö thaùnh xa lìa tòch.

          Tam thöøa laø, Thanh vaên, Duyeân giaùc, baát ñònh. Nhaát thöøa laø, Nhö Lai thöøa. Phi thöøa laø, caùc bieät, thaûy vì ngu phu ít trí. Chö thaùnh lìa tòch muoán kia choùng xaûsai bieät vaäy.

          Phaùp moân ñeä nhaát nghóa         

          Xa lìa nôi nhò giaùo

          Truï nôi voâ sôû höõu                        

          Sao döïng laäp ba thöøa.

          Phaùp ñeä nhaát nghóa, duy moät chaân thaät khoâng coù hai vaø ba. Töùc nôi töï taùnh khoâng söï, neân noùi truï nôi voâ sôû höõu.

          Chö thieàn voâ löôïng thaûy      

          Voâ saéc tam-ma-ñeà

          Thoï töôûng ñeàu tòch dieät       

          Cuõng khoâng coù taâm löôïng.

          Chö thieàn laø töù thieàn. Voâ löôïng laø töù voâ löôïng taâm. Voâ saéc laø Voâ saéc ñònh. Tam-ma-ñeà laø ñaúng trì tam-muoäi. Dieät thoï töôûng laø Voâ töôûng cuøng Dieät taän ñònh. Ñaây rieâng baøy duy taâm, neân noùi taát caû ñeàu khoâng.

          - CHÆ VOÏNG TÖÔÛNG, TRÍ, NHÖ BÌNH ÑAÚNG ÑEÅ HIEÅN BAØY XIEÅN-ÑEÀ PHAÄT TAÙNH CHAÚNG ÑOAÏN.

          Ñaïi Hueä! Nhaát-xieån-ñeà kia, phi nhaát-xieån-ñeà, theá gian giaûi thoaùt ai chuyeån? Ñaïi Hueä! Nhaát-xieån-ñeà coù hai thöù:

          1) Boû taát caû thieän caên vaø nôi voâ thuûy chuùng sanh phaùt nguyeän. Theá naøo boû taát caû thieän caên? Nghóa laø cheâ bai Boà-taùt taïng vaø noùi lôøi aùc “Ñaây khoâng phaûi noùi theo kinh ñieån giaûi thoaùt” vì boû taát caû thieän caên neân khoâng ñöôïc vaøo Nieát-baøn.

          Xieån-ñeà naøy töùc laø caùc bieät chuûng taùnh ôû tröôùc. Noùi xieån-ñeà maø keøm noùi Boà-taùt phöông tieän, laø khieán bieát Boà-taùt thöông xoùt chuùng sanh tuøy loaïi maø hieän ñeå nhieáp hoùa ngöôøi ñoàng söï. Theá gian giaûi thoaùt ai chuyeån, laø khoâng coù Nieát-baøn. Ñaây laø chæ chung cho hai thöù, caên cöù theo duy taâm maø noùi, neân ñeàu coù theå noùi: Phi nhaát-xieån-ñeà. Neáu phaân bieät hai thöù thì boû taát caû thieän caên laø khoâng tin töï taâm. Cheâ bai Boà-taùt taïng laø traùi vôùi thaønh Nieát-baøn. Thöông xoùt chuùng sanh phaùt nguyeän chaúng nhaäp, laø vì thaâm ñaït töï taâm chôù khoâng phaûi khoâng taùnh Nieát-baøn, chaúng khaù noùi laãn loän.

          2) Boà-taùt vì töï nguyeän phöông tieän xöa, chaúng phaûi chaúng vaøo Nieát-baøn, vì taát caû chuùng sanh maø vaøo Nieát-baøn. Ñaïi Hueä! Kia vaøo Nieát-baøn, aáy goïi laø chaúng vaøo phaùp töôùng Nieát-baøn. Ñaây cuõng ñeán coõi nhaát-xieån-ñeà.           

          Ñaây laø thöông xoùt chuùng sanh chaúng vaøo Nieát-baøn, vì töï nguyeän phöông tieän. Chaúng phaûi chaúng vaøo Nieát-baøn, laø thaáy chuùng sanh ñaõ vaøo Nieát-baøn, vì khoâng giaùc bieát luoáng chòu luaân chuyeån. Vì thöông xoùt hoï maø chaúng khôûi chöùng, aáy cuõng ñeán coõi nhaát-xieån-ñeà.

          Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân! Trong ñaây vì sao cöùu kính chaúng vaøo Nieát-baøn? Phaät baûo Ñaïi Hueä: Boà-taùt nhaát-xieån-ñeà, bieát taát caû phaùp xöa nay ñaõ vaøo Nieát-baøn cöùu kính chaúng vaøo Nieát-baøn, maø chaúng phaûi nhö nhaát-xieån-ñeà boû taát caû thieän caên. Ñaïi Hueä! Nhaát-xieån-ñeà boû taát caû thieän caên, laïi nhôø thaàn löïc Nhö  Lai, coù khi thieän caên sanh. Vì côù sao? Vì Nhö Lai chaúng boû taát caû chuùng sanh. Vì leõ ñoù, Boà-taùt nhaát-xieån-ñeà chaúng vaøo Nieát-baøn.

          Taát caû phaùp xöa nay ñaõ Nieát-baøn cöùu kính chaúng vaøo Nieát-baøn laø, caùc phaùp nhö nhö, khoâng coù töôùng mình ngöôøi, khoâng coù töôùng ngoân thuyeát. Chöùng töï giaùc thaùnh thuù laø, thaáy töï taâm hieän ra thaân taøi kieán laäp, thaûy laø caûnh giôùi baát khaû tö nghì. Nhöng caûnh giôùi naøy moãi ngöôøi ñaày ñuû, chæ do baát giaùc khoâng theå chöùng bieát, beøn thaønh theá ñeá löu boá. Cho neân nhaát-xieån-ñeà boû taát caû thieän caên, do thaàn löïc Nhö Lai coù khi thieän caên sanh. Ñaây tuy laø boån nguyeän cuûa Nhö Lai, cuõng do Phaät taùnh chaúng döùt, trong ngoaøi huaân phaùt, thaät coù nhaân duyeân. Boà-taùt xieån-ñeà do ñoù chaúng vaøo Nieát-baøn.

          b-Noùi veà ba töï taùnh.

          Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Ñaïi Boà-taùt phaûi raønh veà ba töï taùnh. Theá naøo laø ba töï taùnh? Nghóa laø voïng töôûng töï taùnh, duyeân khôûi töï taùnh, thaønh töï taùnh.

          Ñaây laø ñaùp caâu hoûi veà ba töï taùnh. Töï taùnh cuõng noùi laø theå taùnh. Kheùo bieát ba thöù theå taùnh, lieàn hay töø duyeân khôûi ñaït ñöôïc bieán keá, trôû veà vieân thaønh, chæ moät saùt-na.

          Ñaïi Hueä! Voïng töôûng töï taùnh töø töôùng sanh. Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân! Taïi sao voïng töôûng töï taùnh töø töôùng sanh? Phaät baûo Ñaïi Hueä: Töôùng duyeân khôûi töï taùnh söï töôùng, töôùng haønh hieån hieän söï töôùng, chaáp tröôùc coù hai thöù voïng töôûng töï taùnh. Nhö Lai öùng cuùng ñaúng chaùnh giaùc kieán laäp: Danh töôùng chaáp tröôùc töôùng, söï töôùng chaáp tröôùc töôùng. Danh töôùng chaáp tröôùc töôùng laø, noùi chaáp tröôùc caùc phaùp trong ngoaøi. Söï töôùng chaáp tröôùc töôùng töùc laø, kia chaáp tröôùc töï töôùng coäng töôùng trong ngoaøi nhö theá. AÁy goïi laø hai thöù töôùng voïng töôûng töï taùnh. Hoaëc y hoaëc duyeân sanh, aáy laø duyeân khôûi.

          Voïng töôûng töï taùnh töø töôùng sanh. Töôùng naøy laø hai thöù töôùng duyeân khôûi, töùc laø danh töôùng cuûa naêm phaùp. Töï taùnh söï laø danh. Haønh hieån söï laø töôùng. Nhö nhaân bình ñöôïc teân bình, nhaân trong bình troáng chöùa nöôùc ñöôïc töôùng caùi bình. Do ñaây khôûi chaáp tröôùc teân bình töôùng bình, hai thöù voïng töôûng. AÁy goïi laø hai thöù voïng töôûng töï taùnh töôùng. Phaùp trong ngoaøi, töùc laø trong uaån vaø ngoaøi uaån taát caû caên traàn, neân noùi chaáp danh. Phaùp töï töôùng coäng töôùng trong ngoaøi, goïi laø chaáp töôùng. Ñaâu bieát chaáp tröôùc chöa sanh, danh töôùng do ai laäp? Suy hai töôùng duyeân khôûi khoâng nhaân, ngoä töï taùnh voïng töôûng laø do chaáp thì ñaït ñöôïc nhö nhö, thaønh töïu trí vieân thaønh naøo ñôïi gì khaùc.

          Theá naøo laø thaønh töï taùnh? Nghóa laø lìa voïng töôûng danh, töôùng vaø söï töôùng, thaùnh trí ñaõ ñöôïc vaø töï giaùc thaùnh trí thuù caûnh giôùi sôû haønh. AÁy goïi laø thaønh töï taùnh Nhö Lai taøng taâm.

          Ñaây noùi thaønh töï taùnh, cuõng chaúng vöôït ngoaøi ñaït ñöôïc danh töôùng laø nhö nhö, roõ voïng töôûng laø chaùnh trí. Thaùnh trí ñaõ ñöôïc laø chaùnh trí. Töï giaùc thaùnh trí thuù caûnh giôùi sôû haønh laø nhö nhö. Nghóa laø lìa danh töôùng voïng töôûng, do trí nhaäp nhö, baûn giaùc thuûy giaùc hieäp moät, aáy goïi laø thaønh töï taùnh Nhö  Lai taøng taâm.

          Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy noùi keä raèng:

          Danh töôùng giaùc töôûng

          Töï taùnh hai töôùng

          Chaùnh trí nhö nhö

          AÁy laø thaønh töôùng.

          Ñaïi Hueä! AÁy goïi laø kinh Quaùn Saùt Nguõ Phaùp Töï Taùnh Töôùng, töï giaùc thaùnh trí ñeán caûnh giôùi sôû haønh. Caùc oâng nhöõng ñaïi Boà-taùt neân phaûi tu hoïc.

          Nhaân quaùn saùt naêm phaùp maø ñöôïc caûnh giôùi thaät töôùng cuûa ba töï taùnh. Ñaây phi töï giaùc thaùnh trí khoâng theå chöùng bieát, vieân thaønh haïnh kia. Ñaây laø choã thaùnh laïc haïnh. Boà-taùt phaûi neân tu hoïc.

          c- Noùi veà hai voâ ngaõ.

          - NOÙI VEÀ NHAÂN VOÂ NGAÕ.

          Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Ñaïi Boà-taùt phaûi kheùo quaùn hai thöù töôùng voâ ngaõ. Theá naøo laø hai töôùng voâ ngaõ? Laø nhaân voâ ngaõ vaø phaùp voâ ngaõ. Theá naøo laø nhaân voâ ngaõ? Laø lìa ngaõ vaø ngaõ sôû, aám giôùi nhaäp hoïp, voâ minh nghieäp aùi sanh. Nhaõn saéc v.v… nhieáp thoï chaáp tröôùc sanh thöùc, taát caû caùc caên töï taâm hieän. Theá giôùi chuùng sanh laø töôùng töï voïng töôûng cuûa taøng thöùc thaønh laäp hieån baøy. Nhö doøng soâng, nhö chuûng töû, nhö ñeøn, nhö gioù, nhö maây, saùt-na laàn löôït hoaïi. Thoâ ñoäng nhö khæ vöôïn, öa choã baát tònh nhö ruoài laèng, khoâng nhaøm chaùn nhö gioù thoåi löûa. Nhaân taäp khí hö nguïy töø voâ thuûy nhö baùnh xe ñaïp nöôùc. Sanh töû laên loän trong caùc coõi, thoï caùc thöù thaân saéc. Nhö huyeãn thuaät, thaàn chuù, maùy ñoäng hình ñi. Kheùo bieát töôùng kia goïi laø trí nhaân voâ ngaõ.

          Ñaây laø ñaùp caâu hoûi veà nhaân voâ ngaõ. Bôûi chaáp aám giôùi nhaäp hoïp thaät coù ngaõ sôû, thaønh töôùng nhaân ngaõ. Neáu lìa ngaõ vaø ngaõ sôû thì aám giôùi nhaäp lieàn ñoù khoâng nhaân (ngöôøi). Voâ minh nghieäp aùi sanh, ñaây laø noùi choã sanh khôûi ban ñaàu cuûa aám giôùi nhaäp. Beøn coù nhaõn v.v… caùc thöùc, nhieáp thoï taát caû saéc v.v… Song taát caû chuùng sanh theá giôùi ñeàu töï taâm hieän, do taøng thöùc hö voïng laäp baøy, chaúng coù thaät theå. Doøng soâng v.v… naêm duï ñeå noùi saùt-na bieán hoaïi. Khæ vöôïn v.v… ba duï ñeå noùi meâ laàm cuoàng voïng. Do caùi hö nguïy töø voâ thuûy naøy maø luaân chuyeån sanh töû, nhö baùnh xe ñaïp nöôùc xoay vaàn chaúng döøng. Laïi noùi thaân saéc nhö huyeãn thuaät, thaàn chuù, maùy ñoäng hình ñi, laø noùi trong thaân naêm uaån thaät khoâng coù chuû teå. Nhò thöøa tuy bieát lìa ngaõ ngaõ sôû chöùng nhaân voâ ngaõ, maø chaúng bieát do taøng thöùc laäp baøy, ñeàu laø töï taâm hieän, neân khoâng theå ngay ñaây maø phaùt minh caûnh giôùi baát tö nghì. Nhaân voâ ngaõ naøy chính laø ñeä nhaát nghóa trí nhaän ñöôïc.

          - NOÙI VEÀ PHAÙP VOÂ NGAÕ.

          Theá naøo laø phaùp voâ ngaõ trí? Nghóa laø giaùc aám giôùi nhaäp töôùng voïng töôûng töï taùnh. Nhö aám giôùi nhaäp lìa ngaõ vaø ngaõ sôû. AÁm giôùi nhaäp chöùa nhoùm, nhaân nghieäp aùi raøng buoäc, laàn luôït duyeân nhau sanh, khoâng dieâu ñoäng, caùc phaùp cuõng vaäy. Lìa töôùng voïng töôûng, söùc voïng töôûng töï töôùng coäng töôùng chaúng thaät. Ñaây laø phaøm phu sanh, chaúng phaûi thaùnh hieàn. Vì taâm, yù, yù thöùc, naêm phaùp, ba töï taùnh lìa. Ñaïi Hueä! Ñaïi Boà-taùt phaûi kheùo phaân bieät taát caû phaùp voâ ngaõ.

          Phaùp aám giôùi nhaäp voán khoâng töï taùnh, do töôùng voïng töôûng maø laøm töï taùnh. Chính nôi ñaây giaùc bieát lieàn lìa ngaõ sôû. Ñaõ coù voâ mimh phaùt nghieäp, aùi thuû tieáp noái, laàn löôït duyeân sanh maø lyù baûn truï (chaân taùnh) vaãn khoâng dieâu ñoäng. Môùi bieát taát caû caùc phaùp töï töôùng coäng töôùng ñeàu lìa. Bôûi do voïng töôûng hö nguïy voïng thaáy coù töôùng laøm taêng tröôûng söùc voïng, phaøm phu meâ chaáp chaúng ñaït ñöôïc nguoàn coäi phaùp. Chaân nhö khoâng taùnh, taâm phaùp ñoàng nguoàn, bôø coõi voïng phaân khoâng theå gaïn cuøng. Neáu ñaït voïng töôûng do nôi baát giaùc, môùi roõ muoân phaùp cöùu kính nhö nhö. Taâm, yù, yù thöùc baát giaùc nhö khoâng hoa ñaâu caàn tröø deïp. Naêm phaùp ba taùnh nhö nhö, theå laëng leõ naøo nhoïc chuyeån bieán. Phaøm phu voïng coù, Nhò thöøa phaân tích thaønh khoâng, ñeàu thaønh phaùp chöôùng. Ñaây vaãn chaúng noùi khoâng aám giôùi nhaäp, maø noùi nhö aám giôùi nhaäp. Veà töï taâm hieän löôïng khoâng theå duøng trí maø bieát.

          Kheùo raønh phaùp voâ ngaõ, ñaïi Boà-taùt chaúng bao laâu seõ ñöôïc sô ñòa. Boà-taùt voâ sôû höõu quaùn töôùng ñòa, quaùn saùt khai giaùc Hoan Hyû, thöù lôùp tieán leân vöôït ñeán töôùng cöûu ñòa, ñöôïc Phaùp Vaân ñòa. Nôi kia döïng laäp voâ löôïng baûo trang nghieâm, hoa sen baùu lôùn, voi chuùa, cung ñieän baùu lôùn, caûnh giôùi huyeãn töï taùnh do tu taäp sanh. Ngoài nôi kia ñoàng moät loaïi vôùi caùc vò Toái thaéng töû, quyeán thuoäc vaây quanh. Töø taát caû coõi Phaät ñeán, Phaät laáy tay laøm pheùp quaùn ñaûnh, nhö thaùi töû con vua Chuyeån luaân laøm pheùp quaùn ñaûnh. Vöôït ñòa vò phaät töû, ñeán töï giaùc thaùnh trí phaùp thuù, seõ ñöôïc phaùp thaân töï taïi Nhö Lai, vì thaáy phaùp voâ ngaõ. AÁy goïi laø töôùng phaùp voâ ngaõ, ñaïi Boà-taùt caùc oâng phaûi neân tu hoïc.

          Voâ sôû höõu cuøng Hoan Hyû ñeàu laø töôùng sô ñòa. Phaùp Vaân laø thaäp ñòa. Töø ñòa naøy hieän ra coõi nöôùc ñeàu laø caûnh giôùi töï taùnh huyeãn, do vì tu sanh. Ñeán vöôït Phaät töû ñòa môùi ñeán töï giaùc thaùnh thuù. Neáu ñaït töï taâm hieän thaáy thaân taøi döïng laäp ñeàu laø caûnh giôùi baát tö nghì. Choùng vaøo töï giaùc thaùnh thuù lieàn vöôït leân caùc ñòa, trong saùt-na chöùng bieát chaúng do thöù lôùp, môùi bieát phaùp chaân voâ ngaõ.

          -CHÆ THIEÄN PHAÙP VOÂ NGAÕ.

          + LÌA DÖÏNG LAÄP PHÆ BAÙNG.

          Khi aáy, ñaïi Boà-taùt Ñaïi Hueä laïi baïch Phaät: Theá Toân! Töôùng döïng laäp phæ baùng, cuùi mong Theá Toân noùi, khieán con vaø chö ñaïi Boà-taùt lìa aùc kieán hai beân döïng laäp vaø phæ baùng, choùng ñöôïc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Giaùc roài, lìa kieán chaáp thöôøng laø kieán laäp, ñoaïn laø phæ baùng, ñeå khoâng cheâ bai chaùnh phaùp.

          Döïng laäp vaø phæ baùng laø hai kieán chaáp coù vaø khoâng. Duy chaùnh phaùp môùi hay lìa noù. Song Nhò thöøa thaáy ngoaøi taâm coù phaùp vaãn phaûi phaù tröø. Ngoaøi uaån bieát chaân, coøn chaúng khoûi xu höôùng, huoáng laø ngoaïi ñaïo. Do ñoù, töï giaùc thaùnh trí xa lìa hai beân daïy baûo Boà-taùt, ñaây laø nhaân chaân thaät cuûa boà-ñeà.

          Theá Toân nhaän lôøi Boà-taùt Ñaïi Hueä thænh roài vì noùi keä:

          Döïng laäp vaø phæ baùng

          Khoâng coù taâm löôïng kia

          Thaân thoï duïng döïng laäp

          Vaø taâm khoâng theå bieát.

          Ngu si khoâng trí tueä

          Döïng laäp vaø phæ baùng.

          Hai kieán chaáp coù khoâng laø ngoaøi taâm voïng chaáp. Khoâng coù taâm löôïng kia laø, coù khoâng chaúng phaûi choã toät, caáu thaønh taâm löôïng. Muoân phaùp nhö moäng, moät phen meâ sanh ra. Trong moäng chuùng sanh vaø theá giôùi chaúng phaûi choã bieát cuûa taâm. Muoán ñem sai bieät cuûa vieäc moäng, toan noùi thaät veà giaùc taâm thì naøo khaùc veõ hình daùng hö khoâng, chæ theâm ngu si.

          Theá Toân noùi nghóa cuûa keä naøy, muoán laëp laïi cho roõ raøng, baûo Ñaïi Hueä: Coù boán thöù chaúng phaûi coù, maø coù döïng laäp. Theá naøo laø boán? Nghóa laø: Chaúng coù töôùng döïng laäp, chaúng coù kieán döïng laäp, chaúng coù nhaân döïng laäp, chaúng coù taùnh döïng laäp, aáy goïi laø boán thöù döïng laäp. Laïi phæ baùng laø, ñoái vôùi sôû laäp kia khoâng coù choã ñöôïc, quaùn saùt khoâng nhaän ñöôïc, beøn khôûi phæ baùng. AÁy goïi laø töôùng döïng laäp phæ baùng.

          Töï taâm hieän löôïng voán khoâng töôùng maø döïng laäp töôùng, voán khoâng kieán maø döïng laäp kieán, voán khoâng nhaân maø döïng laäp nhaân, voán khoâng taùnh maø döïng laäp taùnh. Ñaây ñeàu khoâng bieát töï taâm hieän löôïng, cho neân choã döïng laäp ñeàu khoâng coù nghóa thaät. Bôûi khoâng coù nghóa thaät beøn sanh phæ baùng thì khoâng khaùc vôùi döïng laäp. Hai loái chaáp naøy ñoái vôùi töï taâm hieän löôïng caùch nhau quaù xa.

          Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Theá naøo chaúng coù töôùng döïng laäp töôùng? Nghóa laø: aám giôùi nhaäp chaúng coù töï töôùng coäng töôùng maø khôûi chaáp tröôùc, ñaây nhö theá, ñaây chaúng khaùc. AÁy goïi laø chaúng coù töôùng döïng laäp töôùng. Chaúng coù töôùng maø döïng laäp, ñaây laø do loãi voïng töôûng hö nguïy töø voâ thuûy, caùc thöù taäp khí chaáp tröôùc maø sanh.

          Töø ñaây veà sau baøy roõ voán khoâng töôùng v.v… maø khôûi chaáp tröôùc töôùng v.v… AÁm giôùi nhaäp voán khoâng töï töôùng coäng töôùng maø khôûi chaáp tröôùc töï töôùng coäng töôùng. Neân baûo “phaùp ngaõ chaáp cöùng khoâng buoâng”, do ñoù chaùnh vaên noùi “ñaây nhö theá, ñaây chaúng khaùc”. Song ñeàu do meâ Nhö Lai taøng maø coù nghieäp töôùng chuyeån töôùng caùc thöù hö nguïy. Laïi chaïy theo caên thöùc daãn khôûi caùc thöù taäp khí. Ñaây laø suy nguyeân bôûi do chaáp tröôùc maø sanh.

          Ñaïi Hueä! Chaúng coù kieán döïng laäp töôùng laø, aám giôùi nhaäp kia nhö theá chaáp ngaõ, nhaân, chuùng sanh, thoï maïng, tröôûng döôõng, só phu döïng laäp. AÁy goïi laø chaúng phaûi coù kieán döïng laäp töôùng. Ñaïi Hueä! Chaúng coù nhaân döïng laäp töôùng laø, thöùc ban ñaàu khoâng nhaân sanh, sau chaúng thaät nhö huyeãn voán chaúng sanh nhaõn, saéc, minh, giôùi, nieäm, tröôùc sanh, sanh roài, thaät coù roài trôû laïi hoaïi. AÁy goïi laø chaúng coù nhaân döïng laäp töôùng.

          Kieán töùc laø ngaõ kieán nôi aám giôùi nhaäp, neân goïi laø nhaân ngaõ. Thöùc ban ñaàu khoâng nhaân sanh laø, meâ taøng laøm thöùc, do ñoù coù nghieäp töôùng chuyeån töôùng, ñeàu laø vieäc trong meâ, in tuoàng sanh maø chaúng coù nhaân sanh. Ñaõ in tuoàng sanh töùc chaúng thaät nhö huyeãn, laø voán chaúng sanh. Do nhaõn, thöùc, saéc, minh in tuoàng sanh tieáp noái, noái roài laïi döùt. Noùi toùm laïi, voán chaúng coù nhaân voïng chaáp laøm nhaân, maø khôûi ra döïng laäp.

          Ñaïi Hueä! Chaúng coù taùnh döïng laäp töôùng laø, hö khoâng, dieät taän, baùt Nieát-baøn, chaúng phaûi laøm ra, chaáp tröôùc taùnh döïng laäp. Nhöõng thöù naøy lìa taùnh phi taùnh. Taát caû phaùp nhö söøng thoû, ngöïa v.v… nhö thaáy toùc ruû, lìa coù vaø chaúng phaûi coù. AÁy goïi laø chaúng coù taùnh döïng laäp töôùng. Döïng laäp vaø phæ baùng laø ngu phu voïng töôûng, chaúng kheùo quaùn saùt töï taâm hieän löôïng, khoâng phaûi thaùnh hieàn. Theá neân lìa aùc kieán döïng laäp phæ baùng, neân phaûi tu hoïc.

          Hö khoâng, dieät taän, Nieát-baøn chaúng phaûi taùnh laøm ra, voïng chaáp taùnh laøm ra, aáy laø chaúng coù taùnh döïng laäp. Lìa taùnh phi taùnh laø, lìa coù vaø khoâng. Ñaõ chaúng phaûi taùnh laøm ra töùc laø lìa coù; khoâng cuõng do ñoái ñaõi vôùi coù, neân lìa coù töùc laø lìa chaúng phaûi coù (khoâng). Xeùt kyõ maø noùi thì taát caû phaùp ñeàu lìa coù vaø khoâng, nhö söøng thoû, ngöïa, nhö thaáy toùc ruû. Cho neân bieát, döïng laäp phæ baùng ñeàu laø voïng chaáp cuûa ngu phu. Chaúng phaûi ngöôøi kheùo quaùn saùt töï taâm hieän löôïng, khoâng theå thaâm ñaït ñöôïc thaät töôùng, neân caàn phaûi tu hoïc.

          + TIEÁN ÑEÁN CÖÙU KÍNH ÑOÄ THOAÙT.

          Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Ñaïi Boà-taùt kheùo bieát töôùng taâm, yù, yù thöùc, naêm phaùp, ba töï taùnh, hai voâ ngaõ, tieán ñeán cöùu kính. Vì an chuùng sanh neân hieän caùc thöù hình loaïi, nhö choã voïng töôûng töï taùnh, y nôi duyeân khôûi. Thí nhö caùc saéc hieän trong baûo chaâu nhö yù, (Boà-taùt) khaép hieän ôû taát caû coõi nöôùc chö Phaät, taát caû Nhö Lai coù ñaïi chuùng nhoùm hoïp, thaûy ñeàu ôû trong aáy nghe nhaän Phaät phaùp. Neân noùi taát caû phaùp nhö huyeãn, nhö moäng, boùng trong naéng, traêng ñaùy nöôùc, nôi taát caû phaùp lìa sanh, dieät, ñoaïn, thöôøng vaø lìa phaùp Thanh vaên, Duyeân giaùc, ñöôïc traêm ngaøn tam-muoäi, cho ñeán traêm ngaøn öùc na-do-tha tam-muoäi. Ñöôïc tam-muoäi roài, daïo ñi ñeán coõi nöôùc chö  Phaät, cuùng döôøng chö Phaät, sanh trong caùc thieân cung ñeå tuyeân döông Tam baûo. Thò hieän thaân Phaät coù Thanh vaên, Boà-taùt, ñaïi chuùng vaây quanh, duøng töï taâm hieän löôïng ñoä thoaùt chuùng sanh, phaân bieät dieãn noùi ngoaïi taùnh laø khoâng taùnh, thaûy khieán xa lìa kieán chaáp coù, khoâng v.v…

          Ñaây laø toång keát Boà-taùt phaûi kheùo bieát töôùng taâm, yù, yù thöùc, naêm phaùp, ba töï taùnh, hai voâ ngaõ. Vì kheùo bieát töôùng naøy neân hay truï töï taâm hieän löôïng, tieán ñeán choã cöùu kính. Nghóa laø cöùu kính hieän löôïng, chaúng bò kieán chaáp phaøm thaùnh laøm haïn löôïng, môùi coù theå tuøy thôøi xuaát hieän töï taïi voâ ngaïi. Nhieân haäu vì an chuùng sanh, thò hieän caùc thöù hình loaïi nhö huyeãn, hieän caùc thöù coõi nöôùc nhö huyeãn, ñöôïc caùc thöù tam-muoäi nhö huyeãn, daïo caùc coõi Phaät nhö huyeãn, laøm caùc thöù cuùng döôøng nhö huyeãn, sanh treân caùc cung trôøi nhö huyeãn, hieän caùc thöù thaân Phaät nhö huyeãn, hoïp caùc thöù Boà-taùt, Thanh vaên ñaïi chuùng nhö huyeãn, noùi caùc thöù phaùp nhö huyeãn, ñoä caùc thöù chuùng sanh nhö huyeãn, ñeàu do töï taâm hieän löôïng, xa lìa kieán chaáp coù, khoâng v.v… tieán ñeán cöùu kính. Töï taâm hieän löôïng naøy ôû trong vò meâ, y nôi duyeân khôûi maø khôûi caùc voïng töôûng, cuõng moãi thöù nhö huyeãn, nhö moäng, nhö boùng trong naéng, nhö traêng ñaùy nöôùc, lìa caùc thöù coù khoâng, cuõng lìa phaùp Thanh vaên Duyeân giaùc v.v… Chæ do baát giaùc khoâng theå chöùng bieát. Ngöôøi giaùc ñöôïc töï taâm hieän löôïng hay taïo ra hieän ra. Chính ôû treân noùi “nhö choã voïng töôûng töï taùnh, y nôi duyeân khôûi”, laø cöùu kính hieän löôïng vaäy.

          Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy, noùi keä raèng:

          Taâm löôïng theá gian

          Phaät töû quaùn saùt

          Caùc thaân chuûng loaïi

          Lìa haønh sôû taùc

          Ñöôïc söùc thaàn thoâng

          Thaønh töïu töï taïi.

          Keä noùi taâm löôïng theá gian vaø caùc chuûng loaïi thaân töôùng ñeàu lìa taùnh taïo taùc. Boà-taùt quaùn  nôi ñaây lieàn hay ôû beân trong phaùt löïc thoâng, thaønh töïu töï taïi. Ñaây vaãn laø ñaït töï taùnh voïng töôûng, y nôi duyeân khôûi, trong khoaûng saùt-na, thöùc trí chuyeån bieán, theå ñoàng maø duïng khaùc.

         - CHÆ THIEÄN PHAÙP VO NGAÕ ÑÖÔÏC BOÁN TÖÔÙNG PHAÙP VO  NGAÕ.

          + TÖÔÙNG PHAÙP KHOÂNG.

          Khi  aáy ñaïi Boà-taùt Ñaïi Hueä thænh hoûi Phaät: Cuùi mong Theá Toân vì chuùng con noùi taát caû phaùp khoâng, voâ sanh, khoâng hai, lìa töôùng töï taùnh. Caùc con vaø chuùng Boà-taùt khaùc giaùc ngoä phaùp khoâng, voâ sanh, khoâng hai, lìa töôùng töï taùnh roài thì seõ lìa voïng töôûng coù vaø khoâng, choùng ñöôïc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Theá Toân baûo Boà-taùt Ñaïi Hueä: Laéng nghe, laéng nghe! Kheùo suy nghó ñoù, nay seõ vì oâng roäng phaân bieät noùi. Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân, laønh thay! Xin vaâng thoï giaùo.

          Khoâng, voâ sanh, khoâng hai, lìa töôùng töï taùnh, Theá Toân thöôøng laáy dieäu chæ naøy ñeå hieån baøy töï taùnh, chaúng rôi vaøo coù khoâng. Vaên sau phaân bieät boán caâu (töù cuù), maø tröôùc chæ cho ngöôøi do chaúng lìa voïng töôûng maø ñöôïc choã töï chöùng. Nhieân haäu bieát kinh ñieån do ngöõ maø nhaäp nghóa, chaúng phaûi chaân thaät ôû choã ngoân thuyeát.

          Phaät baûo Ñaïi Hueä: Khoâng khoâng töùc laø choã töï taùnh voïng töôûng. Ñaïi Hueä! Ngöôøi chaáp tröôùc töï taùnh voïng töôûng noùi khoâng, voâ sanh, khoâng hai, lìa töôùng töï taùnh. Ñaïi Hueä! Kia löôïc noùi baûy thöù khoâng, nghóa laø: Töôùng khoâng, taùnh töï taùnh khoâng, haønh khoâng, voâ haønh khoâng, nhaát thieát phaùp ly ngoân thuyeát khoâng, ñeä nhaát nghóa thaùnh trí ñaïi khoâng, bæ bæ khoâng.

          Ñaây töùc nôi töï taùnh voïng töôûng chæ ra chaân khoâng. Chaân khoâng chaúng khoâng, neân noùi khoâng khoâng. Khoâng khoâng töùc laø choã töï taùnh voïng töôûng, chæ coù chöùng bieát khoâng theå noùi baøy. Bôûi vì chuùng sanh khoâng bieát töï taùnh voïng töôûng laø chaân khoâng, voïng khôûi chaáp tröôùc, neân noùi khoâng, noùi voâ sanh, noùi khoâng hai, noùi lìa töôùng töï taùnh, khieán ngoä choã haønh thaùnh laïc ngay trong voïng töôûng, chæ caàn lìa chaáp tröôùc, lieàn ñoù chöùng bieát, laïi khoâng rieâng coù. Tröôùc baøy ra baûy töôùng khoâng. Voâ sanh, khoâng hai, lìa taùnh, so ñoàng vôùi nghóa khoâng, ñeàu chaúng phaûi boû voïng töôûng rieâng coù caùc nghóa.

          Theá naøo laø töôùng khoâng? Nghóa laø taát caû taùnh töï töôùng coäng töôùng ñeàu khoâng. Vì quaùn saùt söï trieån chuyeån chöùa nhoùm, phaân bieät khoâng taùnh, töï töôùng coäng töôùng chaúng sanh, taùnh töï, tha, caâu (chung) ñeàu khoâng taùnh, cho neân töôùng chaúng truï. Theá neân noùi taát caû taùnh töôùng khoâng, goïi laø töôùng khoâng vaäy.

          Taát caû phaùp taùnh khoâng töï töôùng coäng töôùng, voïng thaáy coù töï töôùng neân coù coäng töôùng, voïng thaáy coäng töôùng neân coù töï töôùng. Trieån chuyeån ñoái ñaõi nhau, chöùa nhoùm maø thaønh, ñeàu do phaân bieät vaäy. Taùnh phaân bieät ñaõ roãng thì töôùng töï tha cuõng doái, töùc laø töôùng maø khoâng töôùng, cho neân noùi töôùng khoâng.

          Theá naøo taùnh töï taùnh khoâng? Nghóa laø taùnh chính mình; töï taùnh chaúng sanh. AÁy goïi laø taát caû phaùp taùnh töï taùnh khoâng, neân noùi taùnh töï taùnh khoâng.

          Taát caû phaùp taùnh voïng thaáy coù khoâng, khoâng phaûi taát caû phaùp thaät coù taùnh chính noù. Phaùp thieän khoâng coù töï taùnh thieän, phaùp aùc khoâng coù töï taùnh aùc. Taát caû phaùp khoâng coù töï taùnh taát caû phaùp. Cho neân taùnh töï taùnh khoâng, chaúng phaûi khoâng taùnh noùi laø khoâng.

          Theá naøo laø haønh khoâng? Nghóa laø aám lìa ngaõ vaø ngaõ sôû. Nhaân sôû thaønh neân sôû taïo nghieäp phöông tieän sanh, aáy goïi laø haønh khoâng.

          Nhaân sôû thaønh laø chuûng töû, sôû taïo nghieäp laø hieän haïnh. Ñaây laø sôû do caùc aám sanh khôûi. Meâ taâm laøm thöùc thì chuûng töû hieän haïnh laãn huaân, taâm     vöông taâm sôû xen nhau voïng khôûi, khoâng ngaõ ngaõ sôû neân khoâng.

          Ñaïi Hueä! Töùc caùi haønh khoâng nhö theá aáy trieån chuyeån duyeân khôûi, töï taùnh khoâng taùnh, aáy goïi laø voâ haønh khoâng.

          Caùc aám haønh xöù ñöông theå toaøn khoâng, töùc laø Nieát-baøn. Nhaân nôi khoâng maø noùi aám, nhaân nôi aám maø noùi khoâng, trieån chuyeån duyeân khôûi, ñeàu khoâng coù töï taùnh. Khoâng aám khoâng khoâng, neân noùi khoâng  haønh khoâng.

          Theá naøo laø nhaát thieát phaùp ly ngoân thuyeát khoâng? Nghóa laø töï taùnh voïng töôûng vì khoâng coù ngoân thuyeát, neân taát caû phaùp lìa ngoân thuyeát. AÁy goïi laø nhaát thieát phaùp ly ngoân thuyeát khoâng.

          Töï taùnh voïng töôûng töùc chaúng phaûi töï taùnh voïng töôûng, chaúng phaûi ngoaøi töï taùnh voïng töôûng laïi coù ngoân thuyeát. Cho neân bieát taát caû phaùp ñeàu lìa  ngoân thuyeát.

          Theá naøo nhaát thieát phaùp ñeä nhaát nghóa thaùnh trí ñaïi khoâng? Nghóa laø ngöôøi ñöôïc töï giaùc thaùnh trí thì taát caû loãi taäp khí kieán chaáp khoâng, aáy goïi laø nhaát thieát phaùp ñeä nhaát nghóa thaùnh trí ñaïi khoâng.

          Töï giaùc thaùnh trí voán lìa caùc kieán chaáp loãi laàm veà coù vaø khoâng. Nôi ñaây chöùng bieát thì taát caû choã taát caû thôøi taát caû vieäc thaønh ñeä nhaát nghóa, aáy laø ñeä nhaát nghóa ñaïi khoâng.

          Theá naøo laø bæ bæ khoâng? Nghóa laø ñoái vôùi kia khoâng caùi khoâng kia, aáy goïi laø bæ bæ khoâng. Ñaïi Hueä! Thí nhö nhaø cuûa Loäc töû maãu khoâng coù voi ngöïa traâu deâ v.v…, chaúng phaûi khoâng chuùng tyø-kheo, maø noùi kia khoâng. Chaúng phaûi nhaø nhaø taùnh khoâng, cuõng chaúng phaûi tyø-kheo tyø-kheo taùnh khoâng, chaúng phaûi choã khaùc khoâng voi ngöïa. AÁy goïi laø taát caû phaùp töï töôùng. Kia nôi kia khoâng kia, aáy goïi laø bæ bæ khoâng. Ñaây goïi laø baûy thöù khoâng. Caùi bæ bæ khoâng laø caùi khoâng raát thoâ, oâng phaûi xa lìa.

          Nôi kia khoâng ñaây, nôi ñaây khoâng kia, neân noùi bæ bæ khoâng. Nhö nhaø Loäc töû maãu khoâng voi ngöïa traâu deâ, chaúng phaûi khoâng chuùng tyø-kheo, maø noùi kia khoâng, ñaây laø nghóa bæ bæ khoâng. Song nhaø Loäc töû maãu tuy khoâng voi ngöïa traâu deâ maø chaúng phaûi khoâng chuùng Tyø-kheo. Nhö nhaø chaúng phaûi khoâng töï taùnh nhaø, Tyø-kheo chaúng phaûi khoâng töï taùnh Tyø-kheo. Nhaø Loäc töû maãu khoâng voi ngöïa, cuõng chaúng phaûi choã khaùc khoâng voi ngöïa. Ñaây laø taát caû phaùp khoâng tha töôùng chaúng phaûi khoâng töï töôùng. Cho neân bæ bæ khoâng raát thoâ voâ nghóa, neân phaûi xa lìa. Nghóa laø ngoaïi ñaïo chaáp khoâng, chaúng gioáng chaùnh phaùp cuûa ta coù saùu nghóa khoâng. Ngay nôi ñoù lieàn lìa taát caû taäp khí kieán chaáp coù khoâng, laø khoâng coù khoâng tha taùnh, maø chaúng phaûi khoâng töï taùnh.

          +  TÖÔÙNG VOÂ SANH.

          Ñaïi Hueä! Chaúng töï sanh chaúng phaûi chaúng sanh. Tröø ngöôøi truï tam-muoäi, aáy goïi laø voâ sanh.

          Chaúng töï sanh laø, töï theå voán voâ sanh taùnh. Chaúng phaûi chaúng sanh laø, nhaân duyeân hoäi ngoä in tuoàng sanh töông tuïc, meâ tình chöa heát khoâng theå noùi khoâng, theå voïng voán roãng thì sanh cuõng chaúng phaûi coù. Neân noùi “phaùp nhaân duyeân sanh ra, ta noùi töùc laø khoâng”. Ñaây teân voâ sanh, chaúng phaûi truï tam-muoäi maø noùi voâ sanh.

          + LÌA TÖÔÙNG TÖÏ TAÙNH.

          Lìa töï taùnh töùc laø voâ sanh. Lìa töï taùnh thì saùt-na töông tuïc löu chuù vaø dò taùnh hieän. Taát caû taùnh lìa töï taùnh, theá neân taát caû taùnh ly töï taùnh.

          Lìa töï taùnh laø maät chæ voâ sanh, cho neân laïi noùi töùc laø voâ sanh. Chæ khoâng töï taùnh thì chính khi sanh laø chaúng sanh. Tuy töông tuïc löu chuù maø saùt-na chaúng döøng, töôùng bieán dò hieän, neân bieát taát caû taùnh lìa töï taùnh.

          + KHOÂNG HAI TÖÔÙNG.

          Theá naøo laø khoâng hai? Nghóa laø taát caû phaùp nhö laïnh noùng daøi ngaén ñen traéng. Ñaïi Hueä! Taát caû caû phaùp khoâng hai, chaúng phaûi ñaây Nieát-baøn kia sanh töû, chaúng phaûi ñaây sanh töû kia Nieát-baøn, vì töôùng khaùc nhaân khaùc maø coù taùnh, aáy goïi laø khoâng hai. Nhö Nieát-baøn sanh töû, taát caû phaùp cuõng theá. Theá neân khoâng, voâ sanh, khoâng hai, lìa töôùng töï taùnh, neân phaûi tu hoïc.

          Noùi laø hai, nhö laïnh cuøng noùng khaùc, daøi cuøng ngaén khaùc, ñen cuøng traéng khaùc, neân noùi töôùng khaùc nhaân khaùc. Song töôùng chaúng phaûi hai töôùng, nhaân chaúng phaûi hai nhaân, aáy goïi laø khoâng hai. Cho neân bieát ngoaøi Nieát-baøn khoâng sanh töû, ngoaøi sanh töû khoâng Nieát-baøn. Sanh töû Nieát-baøn töôùng khaùc, sanh töû Nieát-baøn nhaân khaùc. Nhöng töôùng chaúng hai töôùng, nhaân chaúng hai nhaân, neân noùi nhaân khaùc töôùng khaùc laø coù taùnh. Meâ giaùc laø nhaân, chaân voïng thaønh töôùng. Meâ naøy giaùc naøy chaân naøy voïng naøy döôøng nhö coù thaáy khaùc, maø khoâng hai theå. Taát caû phaùp cuõng laïi nhö theá.

          + KEÁT BOÁN TÖÔÙNG VAØO TAÁT CAÛ KINH  ÑIEÅN.

          Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy, noùi keä raèng:

          Ta thöôøng noùi phaùp khoâng

          Xa lìa nôi ñoaïn thöôøng.

          Sanh töû nhö huyeãn moäng

          Maø nghieäp kia chaúng hoaïi.

          Hö khoâng vaø Nieát-baøn

          Dieät ñònh hai cuõng theá.

          Ngu phu khôûi voïng töôûng

          Chö thaùnh lìa coù khoâng.

          Nhö Lai noùi ra phaùp khoâng laø noùi töï taùnh voïng töôûng chaân khoâng. Töï taùnh voïng töôûng chaân khoâng sieâu vieät ñoaïn thöôøng, ôû trong sanh töû troïn nhö moäng huyeãn. Trong moäng huyeãn khoâng coù töôùng hoaïi cuøng vôùi chaúng hoaïi. Noùi coù nghieäp hoaïi, vaãn thuoäc veà kieán chaáp coù khoâng. Töï taùnh chaân khoâng nhö ba thöù voâ vi, choùng lìa coù khoâng, chaúng coù caùc loãi laàm. Cho neân chaúng ñoàng vôùi ngu phu chaïy theo voïng töôûng baát giaùc chaáp tröôùc.

          Theá Toân laïi baûo ñaïi Boà-taùt Ñaïi Hueä raèng: Naøy Ñaïi Hueä! Khoâng, voâ sanh, khoâng hai, lìa töôùng töï taùnh, khaép vaøo taát caû kinh ñieån chö Phaät. Phaøm coù kinh ñeàu noùi nghóa naøy. Vì caùc kinh ñieån thaûy tuøy theo taâm hy voïng cuûa chuùng sanh, vì hoï phaân bieät noùi hieån baøy nghóa aáy, maø khoâng phaûi chaân thaät taïi ngoân thuyeát. Ví nhö moät con nai khaùt nöôùc töôûng nöôùc, roài laøm meâ laàm caû baày nai. Nai ôû nôi töôùng kia chaáp tröôùc thaät nöôùc, maø nôi kia khoâng nuôùc. Nhö theá, taát caû kinh ñieån noùi ra caùc phaùp vì khieán keû ngu phaùt hoan hyû, chaúng phaûi thaät thaùnh trí ôû nôi ngoân thuyeát. Theá neân phaûi y nôi nghóa chôù chaáp ngoân thuyeát.

          Ñaây laïi keát noùi vì töï taùnh voïng töôûng, chaáp tröôùc neân noùi khoâng, voâ sanh, khoâng hai, lìa töôùng töï taùnh. Neáu hay chöùng bieát töï taùnh voïng töôûng, lieàn lìa chaáp tröôùc, ngay nôi ñoù laëng leõ. Theá môùi bieát, khoâng, voâ sanh, khoâng hai, lìa töï taùnh vaãn laø toät chæ ra chuû yeáu, maø chaúng phaûi hieån thaúng ñeä nhaát nghóa. Cho neân noùi, caùc kinh ñieån tuøy taâm hy voïng cuûa chuùng sanh, hieån baøy nghóa kia, maø chaúng phaûi chaân thaät ôû nôi ngoân thuyeát. Hieån baøy nghóa kia laø do ngöõ maø vaøo nghóa, nhö ngoïn ñeøn soi söï vaät, maø chaúng phaûi chaân thaät ôû lôøi noùi. Cho neân khoâng theå y ngöõ maø nhaän nghóa. Ñaây laø noùi phaûi y nôi nghóa chôù y nôi ngoân thuyeát.

]