II - PHAÀN CHAÙNH TOÂNG.

A- Chæ phaùp moân ñeä nhaát nghóa roïâng lôùn vi dieäu lìa noùi baët chöùng

           - Hoûi moät traêm leû taùm caâu:

          Khi aáy, Boà-taùt Ñaïi Hueä noùi keä taùn Phaät roài, töï trình danh taùnh, con teân laø Ñaïi Hueä thoâng ñaït ñöôïc ñaïi thöøa, nay ñem moät traêm leû taùm caâu thöa hoûi baäc Toân toái thöôïng (Phaät).

          Boà-taùt töï noùi thoâng ñaït ñaïi thöøa, vì muoán ngöôøi ñöông thôøi vaø keû haäu theá bieát nghóa hoûi ôû ñaây ñeàu laø choã thieát yeáu cuûa nhaát thöøa, chaúng phaûi nghóa sai bieät cuûa caùc thöøa.

          Baäc Theá gian giaûi (Phaät) nghe keä kia roài, quaùn saùt taát caû chuùng, baûo caùc phaät töû raèng: “Phaät töû caùc oâng! Nay cho maëc tình hoûi, ta seõ vì caùc oâng noùi caûnh giôùi töï giaùc”.

          Caûnh giôùi töï giaùc laø choã chöùng cuûa chö Phaät trong möôøi phöông vaø ba ñôøi. Trong boán quyeån laëp ñi laëp laïi xeùt roõ troïn khoâng ngoaøi yù naøy, neân tröôùc vì neâu baøy ra.

          Khi aáy, ñaïi Boà-taùt Ñaïi Hueä nhaân lôøi Phaät ñaõ noùi, ñaûnh leã döôùi chaân Phaät, chaép tay cung kính duøng keä hoûi raèng:

           Theá naøo tònh nieäm kia?

          Theá naøo nieäm taêng tröôûng?

          Theá naøo thaáy si hoaëc,

          Theá naøo hoaëc taêng tröôûng?

          Theá naøo hoùa töôùng coõi

          Vaø caùc chuùng ngoaïi ñaïo?

          Côù sao khoâng thoï thöù,

          Vì sao goïi voâ thoï?

           Nieäm laø voïng giaùc. Si hoaëc laø baát giaùc. Chaân nhö  khoâng taùnh baát giaùc voïng ñoäng, kieán hoaëc vöøa sanh lieàn coù voïng giaùc. Muoán saïch voïng giaùc thì phaûi tìm toät choã khôûi voïng giaùc. Muoán ngoä baát giaùc thì caàn xeùt cuøng choã sanh baát giaùc. Chöøng aáy môùi bieát chaân nhö khoâng taùnh laø maät chæ cuûa chö Phaät, neân phaûi hoûi tröôùc. Coõi töùc laø coõi nöôùc. Hoùa töôùng laø taát caû töôùng bieán hoùa trong luïc ñaïo. Tröôùc noùi ngoaïi ñaïo, sau ñeà ra Voâ thoï, ñoù laø muoán bieän söï sai bieät cuûa taø chaùnh. Voâ thoï laø Maâu-ni tòch tónh, chaúng thoï moät phaùp, lìa caùc töôùng traïng. Thöù laø thöù lôùp caùc ñòa. Kinh Kim Cang noùi “do phaùp voâ vi maø coù sai bieät”.

          Côù sao goïi phaät töû ?          

          Giaûi thoaùt ñeán choã naøo,

          Ai phöôïc ai giaûi thoaùt?      

          Nhöõng gì caûnh giôùi thieàn?

          Taïi sao coù ba thöøa?              

          Cuùi mong vì  giaûi noùi.

          Duyeân khôûi choã naøo sanh?

          Theá naøo taùc, sôû taùc?

          Theá naøo ñoàng dò thuyeát?   

          Theá naøo laø taêng tröôûng?

          Theá naøo voâ saéc ñònh            

          Vaø cuøng dieät chaùnh thoï

          Theá naøo laø töôûng dieät?      

          Vì  sao töø ñònh giaùc,

          Theá naøo taïo taùc sanh,       

          Tieán ñi vaø giöõ thaân?

          Theá naøo hieän phaân bieät?  

          Theá naøo sanh caùc ñòa?

          Caâu “giaûi thoaùt ñeán choã naøo” laø muoán hieån baøy Maâu-ni tòch tónh, khoâng coù phöôïc vaø thoaùt; neân noùi tieáp “ai phöôïc ai giaûi”. Noùi khoâng coù giaûi coù phöôïc laø, bôûi meâ ngoä voïng thaáy maø thoâi. Caûnh giôùi thieàn laø chæ caùc thieàn ñònh cuûa phaøm thaùnh. Duyeân khôûi laø phaùp do nhaân duyeân sanh ra. Taùc, sôû taùc laø nghieäp quaû naêng taùc vaø sôû taùc. Ñoàng dò thuyeát laø chæ ngoaïi ñaïo taø thuyeát. Taêng tröôûng laø nhaân gì taêng tröôûng nhaân quaû trong tam giôùi? Voâ saéc ñònh laø töù khoâng. Dieät chaùnh thoï laø dieät taän ñònh. Töôûng dieät laø voâ töôûng ñònh. Töø ñònh giaùc laø hoûi Nhö Lai vì sao töø ñònh maø giaùc (ra) khôûi caùc taùc duïng, thò hieän thaân coù ñi coù ñöùng. Hieän phaân bieät laø, hieän noùi caùc thöù phaùp sai bieät. Sanh caùc ñòa laø, kieán laäp haønh töôùng caùc ñòa.

          Ai ngöôøi phaù ba coõi              

          ÔÛ ñaâu, thaân theá naøo,

          Vaõng sanh ñeán choã naøo?      

          Theá naøo Toái thaéng töû?

          Nhaân gì ñöôïc thaàn thoâng      

          Vaø töï taïi tam-muoäi?

          Theá naøo taâm tam-muoäi?        

           Toái thaéng vì con noùi.

          Phaù ba coõi laø, chæ chung cho haøng Tam thöøa ra khoûi tam giôùi. Ñaõ ra khoûi tam giôùi, truï ôû choã naøo, thoï nhöõng thaân gì, vaõng sanh ñeán choã naøo. Noùi thaùnh nhaân tam thöøa ñoàng ra khoûi tam giôùi, song thaân vaø coõi chaúng ñoàng, öùng vaø hoùa moãi vò coù khaùc. Toái thaéng töû laø chæ chö Boà-taùt. Thaàn thoâng laø saùu phaùp thaàn thoâng. Tam-muoäi dòch laø chaùnh thoï (chaùnh ñònh). Taâm tam-muoäi laø taâm truï trong chaùnh ñònh, cuøng vôùi phaùp chaùnh ñònh ñoàng hay khaùc.

          Theá naøo goïi laø taøng                 

          Theá naøo yù vaø thöùc?

          Theá naøo sanh cuøng dieät       

          Theá naøo thaáy roài hoaøn?

          Theá naøo laø chuûng taùnh

          Phi chuûng vaø taâm löôïng?

          Theá naøo kieán laäp töôùng         

          Vaø cuøng nghóa phi ngaõ,

          Theá naøo khoâng chuùng sanh      

          Theá naøo theá tuïc thuyeát?

          Taøng laø taøng thöùc. YÙ laø thöùc thöù baûy. Thöùc laø thöùc thöù saùu vaø naêm thöùc tröôùc. Sanh dieät laø caùc caên thöùc hieän ra sanh dieät. Thaáy laø thaáy ñöôïc caùi sanh dieät. Hoaøn laø trôû laïi caùi khoâng thaáy. Ñoàng moät taâm naøy maø coù rieâng bieät laø taøng, yù vaø thöùc. Roài coù khaùc laø thaáy sanh dieät vaø thaáy chaúng sanh dieät. Caùi meâ ngoä hö voïng naøy thaûy ñeàu khoâng theå coù. Chuûng taùnh laø tam thöøa chuûng taùnh. Phi chuûng laø khoâng coù chuûng taùnh, chæ cho ngoaïi ñaïo vaø chuùng xieån-ñeà. Taâm löôïng laø ñoàng moät taâm maø moãi caùi coù chöøng löôïng vaäy. Kieán laäp töôùng laø töôùng ngaõ. Nghóa phi ngaõ laø töôùng voâ ngaõ. Chuùng sanh laø noùi khaùc cuûa töôùng ngaõ. Töùc laø ñoái vôùi ngaõ vaø phaùp voán khoâng coù chuùng sanh, maø ñoái vôùi theá tuïc noùi coù ñoù laø sao?

          Theá naøo laø ñoaïn kieán          

          Vaø thöôøng kieán chaúng sanh?

          Taïi sao Phaät, ngoaïi ñaïo     

          Töôùng ñoù chaúng traùi nhau?

          Theá naøo ñôøi sau naøy            

          Coù caùc thöù boä khaùc?

          Theá naøo khoâng, taïi sao?   

          Theá naøo hoaïi saùt-na?

          Ñoaïn vaø thöôøng ñeàu laø taø kieán cuûa ngoaïi ñaïo. Kieán chaúng sanh laø chaúng sanh hai kieán chaáp naøy, töùc laø chaùnh phaùp Nhö Lai. Phaät cuøng ngoaïi ñaïo töôùng chaúng traùi nhau laø, goàm vaøo moät taâm bình ñaúng maø noùi vaäy. Boä khaùc laø, sau khi Phaät dieät ñoä ñeä töû kieát taäp kinh boä moãi phaàn coù khaùc. Noùi moät taâm bình ñaúng, Phaät cuøng ngoaïi ñaïo khoâng khaùc, maø ñeä töû trong phaùp cuûa Phaät trôû laïi thaáy coù khaùc, laø sao? Khoâng laø caùc phaùp taùnh khoâng. Hieän thaáy caùc phaùp maø noùi khoâng ñoù laø sao? Saùt-na laø nieäm raát vi teá. Nieäm nieäm chaúng döøng, saùt-na chaúng truï, khoâng phaûi choã bieát cuûa ngöôøi voâ trí.

          Theá naøo thai taøng sanh?  

          Theá naøo theá baát ñoäng?

          Nhaân gì nhö  huyeãn moäng 

          Vaø thaønh caøn-thaùt-baø

          Theá gian thaáy soùng naéng  

          Cuøng boùng traêng ñaùy nöôùc?

          Bôûi ñaâu noùi giaùc chi           

          Vaø cuøng boà-ñeà phaàn?

          Theá naøo quoác ñoä loaïn?     

          Theá naøo khôûi thaáy coù?

          Thai taøng sanh laø thaân phaàn ñoaïn sanh töû cuûa chuùng sanh. Theá baát ñoäng laø coõi nöôùc haèng dôøi ñoåi maø chaân taùnh vaãn thöôøng truï. Huyeãn, moäng, thaønh caøn-thaùt-baø, soùng naéng, traêng ñaùy nöôùc, thaûy ñeàu duï cho chuùng sanh cuøng theá giôùi khoâng thaät. Nhaân gì nhö, aáy laø chuùng sanh sanh töû theá giôùi ñoåi dôøi, roõ raøng hieän tieàn, maø noùi nhö moäng huyeãn… ai seõ giaùc bieát? Giaùc chi, boà-ñeà ñeàu chæ cho chaùnh trí, töùc laø giaùc ngoä theá gian moäng huyeãn. Quoác ñoä loaïn laø quoác ñoä dôøi ñoåi. Khôûi thaáy coù laø, quoác ñoä dôøi ñoåi maø chuùng sanh voâ trí voïng thaáy thaät coù. Sao maø giaùc meâ xa nhau laém vaäy?

          Theá naøo chaúng sanh dieät

          Theá nhö hoa trong khoâng?

          Theá naøo giaùc theá gian?    

          Theá naøo noùi lìa töï (vaên töï)?

          Lìa voïng töôûng laø ai?          

          Theá naøo ví hö khoâng?

          Coù maáy thöù nhö thaät?      

          Maáy taâm ba-la-maät?

          Nhaân ñaâu qua caùc ñòa?     

          Ai ñeán khoâng choã thoï?

          Chaúng sanh dieät, hoa trong khoâng, ñeàu chæ theá gian maø noùi. Theá gian voán chaúng sanh dieät maø doái thaáy sanh dieät. Voán nhö hoa trong khoâng maø doái thaáy thaät coù. Theá laø phaûi ñôïi ñeán khi giaùc ngoä môùi thaáy. Giaùc theá gian laø giaùc theá gian naøy chaúng sanh dieät nhö hoa trong khoâng. Ñaõ giaùc theá gian lieàn roõ nhö huyeãn, chaúng rôi vaøo coù khoâng, khoâng phaûi noùi naêng coù theå ñeán, neân noùi lìa vaên töï. Noùi naêng ñaõ lìa thì phaân bieät lieàn döùt. Taát caû phaùp ví nhö hö khoâng, thaáy coäi goác thaät töôùng ñöôïc ñeán bôø kia. Traûi khaép caùc ñòa ñeán nôi voâ thoï. Ñaây coù theå thöù lôùp chöùng bieát, maø vì muoán Theá Toân hieån baøy raønh reõ. Coù maáy thöù nhö thaät laø, chöùng ñöôïc chaân nhö haøng tam thöøa coù maáy haïng sai bieät. Maáy taâm ba-la-maät laø, ñöôïc qua sanh töû cuõng phaân coù tam thöøa.

          Nhöõng gì hai voâ ngaõ?         

          Theá naøo tònh sôû tri?

          Caùc trí coù maáy thöù?             

          Maáy thöù giôùi chuùng sanh?

          Ai sanh caùc taùnh baùu,      

          Chaân chaâu ma-ni thaûy?

          Ai sanh caùc ngöõ ngoân?      

          Chuùng sanh caùc thöù taùnh?

          Trong hai thöù voâ ngaõ, phaùp voâ ngaõ raát vi teá, neân laëp laïi noùi sôû tri. Sôû tri laø sôû tri chöôùng, thuoäc veà phaùp chaáp. Trí coù caên baûn trí, sai bieät trí. Giôùi coù giôùi Tyø-kheo, giôùi Boà-taùt. Ma-ni laø taùnh baùu thuoäc khí theá gian (theá giôùi). Ngöõ ngoân laø chuûng taùnh thuoäc veà chuùng sanh theá gian (chuùng sanh). Trong lôøi hoûi, hoaëc hoûi khí theá gian, hoaëc hoûi chuùng sanh theá gian, hoaëc hoûi xuaát theá gian, hoaëc Phaät, hoaëc ñeä töû Phaät, hoaëc ngu, hoaëc ngoaïi ñaïo, tröôùc sau khoâng nhaát ñònh, moät luùc laãn loän chaúng caàn chia loaïi, chæ tuøy lôøi noùi nhaän ñöôïc nghóa thoâi. Caàn bieát thaûy töø moät chaân phaùp giôùi, voïng thaáy coù sai bieät, nhö huyeãn khoâng theå nghó baøn.

          Minh xöù vaø kyõ thuaät.      

          Ngöôøi naøo ñaõ hieån baøy?

          Giaø-ñaø coù maáy thöù,          

          Tröôøng tuïng vaø ñoaûn cuù?

          Coù maáy thöù lyù luaän,         

          Theá naøo goïi laø luaän?

          Taïi sao sanh aên uoáng?   

          Vaø sanh caùc aùi duïc?

          Theá naøo goïi laø vua           

           Chuyeån luaân vaø tieåu vöông?

          Theá naøo thuû hoä quoác       

          Chö thieân coù maáy thöù?

          Theá naøo goïi ñaïi ñòa         

          Tinh tuù vaø nhaät nguyeät?

          Ngöôøi tu haønh giaûi thoaùt

          Moãi baäc coù maáy thöù?

          Ñeä töû coù maáy thöù?          

          Sao laø A-xaø-leâ?

          Phaät laïi coù maáy baäc,       

          Laïi coù maáy baûn sanh?

          Minh xöù laø nguõ minh: 1) Thanh Minh, 2) Coâng xaûo minh, 3) Y phöông minh, 4) Nhaân minh laø khaûo ñính taø chaùnh, 5) Noäi minh noùi raønh reõ veà naêm thöøa. Ba minh tröôùc laø ngoaïi luaän. Hai minh sau thuoäc noäi luaän (noäi ñieån). Giaø-ñaø dòch laø keä. Tröôøng tuïng ñoaûn cuù ñeàu laø kinh noùi. Lyù laø lyù noùi ra. Luaän laø rieâng giaûi thích noäi ñieån vaø ngoaïi ñieån. Ñaây laø hoûi noùi phaùp phaûi coù bao nhieâu thöù. AÊn uoáng, aùi duïc, vua, chö thieân, ñaïi ñòa, tinh tuù, nhaät, nguyeät, toång hoûi veà danh töôùng hai thöù theá gian chuùng sanh vaø theá giôùi. Tu haønh, ñeä töû, Xaø-leâ, Phaät, baûn sanh laø danh töôùng sai bieät cuûa xuaát theá gian. Tu haønh laø thoâng tam thöøa. Ñeä töû laø goàm Boà-taùt vaø Thanh vaên. Xaø-leâ dòch laø quyõ phaïm (maãu möïc). Coù naêm thöù quyõ phaïm. Baûn sanh laø Nhö Lai nhieàu ñôøi tu haønh cho ñeáân thaønh Phaät, nhöõng vieäc hieän sanh.

          Ma vaø caùc ngoaïi ñaïo       

          Kia moãi loaïi maáy thöù?

          Töï taùnh vaø cuøng taâm         

          Moãi caùi bao nhieâu thöù?

          Theá naøo thi thieát löôïng?   

          Cuùi mong Toái thaéng noùi

          Theá naøo khoâng, gioù, maây?

          Theá naøo nieäm thoâng minh?

          Theá naøo laø röøng caây,            

          Theá naøo laø coû raäm?

          Theá naøo voi, ngöïa, nai,     

          Theá naøo laø baét laáy?

          Theá naøo laø thaáp heøn,        

          Nhaân gì maø thaáp heøn,

          Theá naøo nhieáp luïc tieát?     

          Theá naøo nhaát-xieån-ñeà?

          Nam nöõ vaø hoaøng moân      

          Ñaây ñeàu nhaân ñaâu sanh?

          Taùnh cuøng taâm ñeàu chæ cho caên duïc cuûa chuùng sanh. Thi thieát löôïng laø taâm taùnh chöøøng löôïng giaû vì thi thieát. Nieäm thoâng minh laø theá trí bieän thoâng. Nhieáp luïc tieát laø ôû Taây vöùc cho hai thaùng laøm moät tieát, moät naêm phaân laøm saùu tieát. Nhaát-xieån dòch laø tín. Ñeà dòch laø baát cuï. Nghóa laø loøng tin chaúng ñuû. Ñaây cuõng laø hoûi danh töôùng sai bieät cuûa chuùng sanh vaø khí theá gian.

          Theá naøo tu haønh thoái?      

          Theá naøo tu haønh sanh?

          Thieàn sö duøng phaùp gì,    

          Kieán laäp nhöõng ngöôøi naøo?

          Chuùng sanh sanh caùc coõi  

          Töôùng gì vaø loaïi gì?

          Tu haønh coù tieán coù thoái. Sanh töùc laø tieán. Phaùp cuûa thieàn coù ñoán tieäm chaúng ñoàng. Bôûi caên cô ngöôøi lôùn nhoû chaúng phaûi moät. Ñaây laø söï sai bieät cuûa xuaát theá gian. Caùc coõi laø saùu ñaïo vaø boán sanh. Töôùng loaïi laø töôùng loaïi cuûa caùc coõi. Chuùng sanh theá gian huyeãn voïng töï chia nhieàu loái.

          Theá naøo laø taøi phuù,     

          Nhaân gì ñöôïc taøi phuù?

          Theá naøo laø Thích chuûng,      

          Nhaân gì coù Thích chuûng,

          Theá naøo doøng Cam Giaù?         

          Voâ thöôïng toân xin noùi.

          Theá naøo tröôøng khoå tieân,        

          Kia daïy baûo nhöõng gì?

          Nhö Lai taïi vì sao,                   

          Hieän taát caû thôøi, coõi,

          Caùc thöù loaïi danh saéc,  

          Toái thaéng töû vaây quanh?

          Taïi sao chaúng aên thòt,     

          Taïi sao caám aên thòt,

          AÊn thòt bao chuûng loaïi,            

          Nhaân gì neân aên thòt?

          Ñaây vaãn hoûi söï sai bieät cuûa theá vaø xuaát theá gian. Thích chuûng, doøng Cam Giaù, bôûi quaù khöù raát xa, khi aáy coù moät Boà-taùt laøm thaùi töû trong nöôùc, nhöôøng ngoâi cho em ñi tu, theo hoïc vôùi Cuø-ñaøm Baø-la-moân lieàn ñoåi hoï laøm Cuø-ñaøm. Sau trôû veà ngoaøi thaønh ôû tinh xaù taïi vöôøn Cam Giaù, bò naïn giaëc baét laøm thöông toån, maùu chaûy ñaày ñaát. Ñaïi Cuø-ñaøm duøng thieân nhaõn xem thaáy, duøng thaàn tuùc ñeán vöôøn Cam Giaù, laáy maùu ñöïng trong hai caùi bình ñeå beân phaûi beân traùi. Chuùc raèng: Ñaïo só naøy neáu taâm chí thaønh seõ khieán maùu bieán thaønh ngöôøi. Möôøi thaùng sau, hai caùi bình ñöïng maùu moät bieán thaønh ngöôøi nam, moät bieán thaønh nöõ, beøn thaønh doøng Cam Giaù. Veà sau thöù phi vua YÙ Ma sanh boán con ñöôïc chaùnh haäu khen ngôïi. Vua ñuoåi boán con ra khoûi nöôùc ôû treân nuùi Tuyeát trong röøng Tröïc thoï. Meï boán vò aáy tìm ñeán, vì moãi ngöôøi laäp gia ñình cho ñeàu ñöôïc xong xuoâi. Vua nghe tin naøy raát vui veû, noùi raèng: Ñaây thaät laø Thích töû, kheùo töï laäp töï toàn, nhaân ñoù goïi laø Thích. Thích dòch laø naêng, nghóa laø coù taøi naêng. Ngöôøi con thöù tö  teân Trang Nghieâm töùc laø toå tieân vua Baïch Tònh. Taát caû thôøi coõi laø taát caû thôøi, taát caû coõi, tuøy loaïi khaép hieän.

          Theá naøo hình nhaät nguyeät, 

          Tu-di vaø Lieân Hoa,

          Coõi Sö töû thaéng töôùng,     

          Theá giôùi nghieâng, ñöùng, uùp,

          Nhö löôùi trôøi Ñeá Thích,    

          Hoaëc thaûy ñeàu traân baûo,

          Nhö ñaøn, troáng löng eo,     

          Daùng tôï caùc loaïi hoa,

          Hoaëc lìa saùng nhaät nguyeät.

           Nhö theá thaûy voâ löôïng?

          Tu-di laø nuùi Dieäu cao, truøm boán thieân haï laøm moät theá giôùi. Lieân hoa laø theá giôùi Lieân hoa taïng. Sö töû laø theá giôùi ñeïp nhaát trong caùc theá giôùi. Theá giôùi coù caùi nghieâng, coù caùi uùp, goàm caùc theá giôùi ñeïp vaø xaáu nhö  löôùi trôøi Ñeá Thích. Vì löôùi trôøi Ñeá Thích coù moät ngaøn haït chaâu, moãi haït chaâu chieáu saùng xen nhau, yù noùi voâ taän. Nhaät nguyeät, caây ñaøn, troáng löng eo, hoa traùi ñeàu laø dieãn taû hình töôùng cuûa theá giôùi. Traân baûo laø coù theá giôùi do traân baûo laøm thaønh. Lìa saùng nhaät nguyeät laø theá giôùi Voâ Caáu Quang Minh, chaúng nhôø aùnh saùng nhaät, nguyeät.

          Theá naøo laø hoùa Phaät?  

          Theá naøo baùo sanh Phaät?

          Theá naøo nhö nhö Phaät?

          Theá naøo trí tueä Phaät?

          Taïi sao ôû Duïc giôùi ,                  

          Chaúng thaønh Ñaúng Chaùnh  Giaùc?

          Vì sao Saéc cöùu kính,            

          Lìa duïc ñöôïc boà-ñeà?

          Thieän theä vaøo Nieát-baøn     

          Ai ngöôøi giöõ chaùnh phaùp?

          Thaày trôøi truï bao laâu?       

          Chaùnh phaùp truï chöøng naøo?

          Taát-ñaøn cuøng vôùi kieán       

          Moãi loaïi bao nhieâu thöù?

          Phaàn Tyø-ni Tyø-kheo          

          Theá naøo nhaân duyeân gì?

          Caùc Toái thaéng töû kia         

          Duyeân Giaùc vaø Thanh vaên

          Nhaân gì traêm bieán dòch?    

          Theá naøo traêm voâ thoï?

          Hoaù Phaät laø hoùa thaân traêm ngaøn muoân öùc, ñaây laø tuøy loaïi hoùa hieän. Ñaïi hoùa laø thaân ngaøn tröôïng Loâ-xaù-na vì haøng Boà-taùt thaäp ñòa maø hieän, cuõng goïi laø tha baùo thaân. Nhö nhö, trí tueä ñeàu chæ cho phaùp thaân. Nhö nhö laø baûn giaùc, trí tueä laø thuûy giaùc. Ñaây laø töï baùo,vì thuûy giaùc baûn giaùc hieäp moät, lyù vaø trí caû hai ñeàu dung thoâng. Loâ-xaù-na treân coõi trôøi Saéc cöùu kính ñöôïc ñaïo boà-ñeà, chôù khoâng ôû Duïc giôùi. Ñoù laø vì thò hieän lìa duïc ñöôïc thanh tònh. Ai ngöôøi giöõ chaùnh phaùp laø nhöõng caên duïc naøo môùi kham truyeàn giöõ chaùnh phaùp. Chö Phaät ôû ñôøi, chaùnh phaùp ôû ñôøi moãi phaàn ñeàu coù nhaân duyeân gaàn xa vaø töï tha. Taát laø khaép. Ñaøn laø thí. Kieán laø chæ caên cô bò giaùo hoùa. Nghóa laø Nhö Lai ñem giaùo phaùp khaép thí cho caùc caên cô chuùng sanh kia, coäng laïi coù boán thöù:

          Theá giôùi taát-ñaøn laø ñöôïc lôïi ích hoan hyû.

          Ñoái trò taát-ñaøn laø ñöôïc lôïi ích dieät aùc.

          3- Vò nhaân taát-ñaøn laø ñöôïc lôïi ích sanh caùc phaùp laønh.

          4-  Ñeä nhaát nghóa taát-ñaøn laø ñöôïc lôïi ích ngoä lyù.

          Tyø-ni dòch laø luaät, Tyø-kheo laø ngöôøi trì luaät. Nhaân duyeân laø nhaân duyeân kieát giôùi. Traêm bieán dòch, traêm voâ thoï, ñaây laø noùi söï sai bieät cuûa Boà-taùt, Duyeân giaùc vaø Thanh vaên. Bieán dòch laø bieán dòch sanh töû, vì chöa ñeán quaû vò Phaät vaãn coøn ôû phöông tieän ñoåi thaân thoâ thaønh thaân dieäu. Voâ thoï laø Voâ dö Nieát-baøn, ngöôøi haøng Tam thöøa ñeàu chöùng.

          Theá naøo laø theá tuïc thoâng?   

          Theá naøo xuaát theá gian?

          Theá naøo laø thaát ñòa?    

          Cuùi mong vì dieãn noùi.

          Taêng giaø coù maáy loaïi?

          Theá naøo laø hoaïi taêng?

          Theá naøo luaän y phöông,        

          AÁy laïi nhaân duyeân gì? 

          Baäc Boà-taùt Nguõ ñòa vaøo theá tuïc lôïi sanh goïi laø theá gian thoâng. Ñeán haøng Thaát ñòa nhaân sanh ñeàu heát môùi goïi laø xuaát theá. Taêng coù Ñaïi thöøa vaø Nhò thöøa. Hoaïi taêng laø phaù luaät phaù kieán vaäy. Phaät duï löông y, ñeå noùi Nhö Lai tuøy duyeân hoùa hieän, hôïp beänh cho thuoác, nhö löông y theá gian.

          Côù gì ñaïi Maâu-ni         

          Noùi leân nhö theá naøy:

          Ca-dieáp, Caâu-löu-toân  

          Caâu-na-haøm laø ta?

          Côù sao noùi ñoaïn thöôøng       

          Vaø cuøng ngaõ voâ ngaõ?

          Sao khoâng taát caû thôøi           

          Dieãn noùi nghóa chaân thaät

          Maø laïi vì chuùng sanh   

          Phaân bieät noùi taâm löôïng?

          Nhaân ñaâu röøng nam nöõ

          Ha-leâ, A-ma-laëc,

          Keâ-la vaø Thieát Vi,                 

          Kim Cang thaûy caùc nuùi

          Voâ löôïng baûo trang nghieâm

          Tieân Ñaït-baø ñaày daãy?

          Ca-dieáp, Caâu-löu-toân, Caâu-na-haøm laø ta, nghóa laø xöa nay töï tha khoâng coù töôùng moät hai, ñoù laø lôøi noùi chaân thaät. Maø laïi noùi thöôøng noùi ñoaïn, noùi ngaõ noùi voâ ngaõ, roäng vì chuùng sanh phaân bieät noùi taâm löôïng, ñeàu vì caên coù ñaïi tieåu, phaùp coù taø chaùnh. Ñoaïn, thöôøng, ngaõ ñeàu chæ cho ngoaïi ñaïo. Voâ ngaõ chæ cho Nhò thöøa. Röøng nam nöõ töùc laø röøng Thi-ñaø, röøng naøy caây sanh traùi daùng gioáng nhö nam nöõ. Ha-leâ, A-ma-laëc laø teân hai thöù traùi caây. Ñaây töùc laø caây traùi hieän tieàn. Suy ra ñeán caùc nuùi Keâ-la, Thieát Vi, Kim Cang coù voâ löôïng trang nghieâm, taát caû tieân thaàn ñeàu ñaày daãy trong aáy. Toät trong choã thaáy nghe vaø ngoaøi choã thaáy nghe do nhaân gì maø coù, troïn goïi laø gì? Choã naøy khoâng theå duøng taâm yù maø hieåu ñöôïc. Môùi bieát moät traêm leû taùm caâu cuøng toät theá gian vaø xuaát theá. Song chaúng ngoaøi naêm phaùp, ba töï taùnh, taùm thöùc vaø hai voâ ngaõ. Boãng nhieân goõ thaúng cöûa chaân. Baát chôït chæ ñieåm tuïc ñeá döôøng nhö khoâng thöù lôùp, ñeàu töï taâm hieän ra. Caûnh giôùi nhö huyeãn baát tö nghì khoâng coù caïn saâu thì ñaâu phaân khoù deã, chæ chöùng môùi bieát.

]