II - PHAÀN CHAÙNH TOÂNG.

          D- Chæ töï giaùc nhaát thöøa soi saùng caùc ñòa, kheùo ñoaïn caùc laäu, vieân maõn thaân phaät, chaúng rôi vaøo coù  khoâng.

            1- CHÆ TÖÏ GIAÙC NHAÁT THÖØA.

            - CHÆ TÖÏ GIAÙC THAÙNH TRÍ.

            Ñaïi Boà-taùt Ñaïi Hueä laïi baïch Phaät: Theá Toân! Cuùi mong vì noùi töôùng töï giaùc thaùnh trí vaø nhaát thöøa. Neáu töôùng töï giaùc thaùnh trí vaø nhaát thöøa, con vaø caùc Boà-taùt khaùc raønh töôùng töï giaùc thaùnh trí vaø nhaát thöøa thì chaúng do nôi khaùc thoâng ñaït Phaät phaùp. Phaät baûo Ñaïi Hueä: Laéng nghe, laéng nghe! Kheùo suy nghó ñoù, seõ vì oâng noùi. Ñaïi Hueä baïch Phaät: Xin vaâng thoï giaùo. Phaät baûo Ñaïi Hueä: Thaùnh tröôùc bieát roõ trao truyeàn cho nhau, “voïng töôûng laø khoâng taùnh”, ñaïi Boà-taùt rieâng ôû choã vaéng veû töï giaùc quaùn saùt, chaúng do nôi khaùc lìa kieán chaáp voïng töôûng, tieán thaúng leân treân vaøo Nhö Lai ñòa, aáy goïi laø töôùng töï giaùc thaùnh trí. 

            Ñaây ñaùp töï giaùc thaùnh trí maø noùi thaùnh tröôùc bieát roõ trao truyeàn cho nhau “voïng töôûng laø khoâng taùnh”! Cho neân bieát, taát caû phaøm phu khoâng theå roõ  thaáu  ñöôïc giaùc taùnh ñeàu bò voïng töôûng keàm giöõ, laàn löôït phaù tröø thì töôûng teá laïi sanh. Neáu bieát khoâng taùnh thì töùc voïng lieàn chaân, choã giaùc töôûng heát, chaúng do nôi khaùc maø ngoä, neân noùi töï giaùc. Ngaøi Vónh Minh Giaùc noùi: “Ñoàng moät khoâng taùnh neân ñöôïc hieän thaønh, taùnh voïng voán roãng chuùng sanh nguyeân laø Phaät, chaân taùnh ñaõ ñöôïc, ñaâu phaûi nay môùi thaønh”. Ñaây laø nhaèm vaøo caên baûn trí  vaäy.

            - CHÆ NHAÁT THÖØA.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo laø töôùng nhaát thöøa? Nghóa laø giaùc ngoä ñaïo nhaát thöøa neân ta noùi nhaát thöøa. Theá naøo laø giaùc ngoä ñaïo nhaát thöøa? Nghóa laø choã naêng nhieáp sôû nhieáp voïng töôûng nhö thaät, chaúng sanh voïng töôûng, aáy goïi laø giaùc nhaát thöøa. Ñaïi Hueä! Ngöôøi giaùc ngoä nhaát thöøa, chaúng phaûi choã caùc haøng ngoaïi ñaïo, Thanh vaên, Duyeân giaùc, Phaïm thieân vöông v.v… coù theå ñöôïc, chæ tröø Nhö Lai, do ñoù neân goïi laø nhaát thöøa.

            Choã naêng nhieáp sôû nhieáp voïng töôûng nhö thaät chaúng sanh voïng töôûng laø, caûnh giôùi voïng töôûng cuûa chuùng sanh hieän tieàn töùc laø tröôøng ñaïi tòch dieät cuûa chö Phaät Nhö Lai, chaân tuïc khoâng hai, bình ñaúng moät phaùp giôùi khoâng coù sai bieät. Kinh Toái Thaéng Vöông noùi: “Ngöôøi tu haïnh boà-ñeà ñoái vôùi caûnh chö thaùnh, theå chaúng phaûi moät khaùc, chaúng boû nôi tuïc, chaúng lìa nôi chaân, y nôi phaùp giôùi. Phaùp giôùi laø, taát caû chuùng sanh laø chaân khoâng thöôøng truï, töï töôùng töï taùnh baûn teá nhö thaät, chaúng sanh chaúng dieät, khoâng coù giaùc tri. Ñaây laø choã ñi cuûa Nhö Lai, chaúng phaûi choã hieåu cuûa phaøm, chaúng phaûi choã bieát cuûa thaùnh”. Cho neân noùi: “Chaúng phaûi choã caùc haøng ngoaïi ñaïo, Thanh vaên, Duyeân giaùc, Phaïm thieân vöông… coù theå ñöôïc”. Neân noùi: “Cöùu kính giaùc” vaäy.

            - CHÆ TAM THÖØA TUØY CÔ.

          Ñaïi Hueä laïi baïch Phaät: Theá Toân! Côù sao noùi tam thöøa maø chaúng noùi nhaát thöøa? Phaät baûo Ñaïi Hueä: Chaúng töï vaøo phaùp Nieát-baøn, neân chaúng noùi nhaát thöøa vôùi taát caû Thanh vaên Duyeân giaùc. Bôûi taát caû Thanh vaên Duyeân giaùc, Nhö Lai ñieàu phuïc trao cho phöông tieän tòch tónh maø ñöôïc giaûi thoaùt, chaúng phaûi töï söùc mình, theá neân chaúng noùi nhaát thöøa. Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Vì phieàn naõo chöôùng, nghieäp, taäp khí chaúng ñoaïn neân khoâng noùi nhaát thöøa vôùi taát caû Thanh vaên, Duyeân giaùc. Vì chaúng giaùc phaùp voâ ngaõ, chaúng lìa phaàn ñoaïn töû neân noùi tam thöøa.

            Nhö Lai chaúng vì Thanh vaên Duyeân giaùc noùi phaùp nhaát thöøa. Bôûi vì Thanh vaên Duyeân giaùc khoâng theå lìa ngoân thuyeát vaø sôû thuyeát ñöôïc töï giaùc thaùnh trí, chaúng ñöôïc phaùp töï vaøo Nieát-baøn. Töï vaøo Nieát-baøn laø töï taùnh Nieát-baøn. Saün coù töï taùnh voán töï vaéng laëng chaúng chòu sanh töû. ÔÛ trong sanh töû maø chaúng bò phaùp sanh töû chen vaøo, thöôøng töï vaéng laëng, ngay ñoù laø nhö nhö. Taùnh nhö nhö maø khoâng theå töï giaùc caàn nhôø duyeân khôûi. Gaëp duyeân theá gian lieàn khôûi phaân bieät, baùm laáy thanh saéc taïo nhaân trong tam giôùi, chuoác quaû luaân hoài. Gaëp duyeân xuaát theá lieàn khôûi chaùn lìa, baùm chaët vaøo thieàn ñònh, taïo nhaân töù ñeá möôøi hai nhaân duyeân, thaønh quaû giaûi thoaùt.Song töï taùnh nhö nhö chaúng phaûi luaân hoài, chaúng lìa luaân hoài, chaúng phaûi giaûi thoaùt, chaúng lìa giaûi thoaùt, chaúng phaûi hai beân naøy, cuõng chaúng lìa hai beân. Nhö Lai thöông xoùt caùc phaøm phu ñaém meâ theá gian, cho theá gian laø thöôøng neân vì hoï noùi voâ thöôøng, cho theá gian laø laïc neân vì hoï noùi khoå, cho theá gian laø tònh neân vì hoï noùi baát tònh, cho theá gian laø ngaõ neân vì hoï noùi voâ ngaõ. Nhò thöøa laáy ñaây ñeå ñieàu phuïc, ñöôïc ñaïo giaûi thoaùt maø chaúng phaûi töï taùnh giaûi thoaùt. Veà phaàn khôûi phieàn naõo ñaõ ñoaïn, coøn taäp phieàn naõo chaúng ñoaïn, ñöôïc nhaân voâ ngaõ, chaúng giaùc ngoä phaùp voâ ngaõ. Taäp phieàn naõo khôûi töø voâ minh baát giaùc nghieäp ñoäng, chaúng phaûi ngöôøi giaùc töï taùnh thì khoâng theå xa lìa. Nghieäp taäp chaúng ñoaïn thì chæ laø baát tri baát giaùc maø thoâi. Theá Toân thöôøng noùi: “Thanh vaên Duyeân giaùc coøn khoâng thaáy chaân taùnh voâ ngaõ, huoáng laø chaân taùnh höõu ngaõ”. Ñoàng moät chaân taùnh do voâ ngaõ ñöôïc vaøo, chaúng phaûi giaùc töï taùnh, cho neân noùi “chaúng thaáy”. Chuùng sanh phaân bieät ta ngöôøi laø loãi cuûa baát giaùc, khoâng duøng töùc vaø lìa, neân noùi “choã naêng nhieáp sôû nhieáp voïng töôûng nhö thaät” thaät khoù maø gaùnh vaùc. Vöøa sanh phaân bieät lieàn rôi vaøo sôû tri. Caâu “chaúng lìa phaàn ñoaïn töû” theo baûn dòch ñôøi Nguïy thì “chöa ñöôïc baát khaû tö nghì bieán  dòch sanh”. Veà phaàn ñoaïn nhò thöøa ñaõ lìa, coøn bieán dòch nhò thöøa chöa ñoaïn. Maø noùi baát khaû tö nghì bieán dòch sanh, chính chæ tuøy loaïi ñoái hieän thì nhò thöøa khoâng coù phaàn.

            - CHÆ NHAÁT THÖØA BÌNH ÑAÚNG.

            Ñaïi Hueä! Nhöõng ngöôøi kia ñoái taát caû khôûi phieàn naõo, loãi taäp khí ñaõ ñoaïn vaø giaùc phaùp voâ ngaõ. Kia ñoái taát caû khôûi phieàn naõo, loãi taäp khí ñoaïn, ñaém vò tam-muoäi  laïc  chaúng phaûi taùnh, giaùc ñöôïc voâ laäu giôùi. Giaùc roài, laïi nhaäp xuaát theá gian thöôïng thöôïng voâ laäu giôùi, ñaày ñuû caùc thöù coâng ñöùc seõ ñöôïc phaùp thaân Nhö Lai baát khaû tö nghì töï taïi.

            Kinh Phaät Ñaûnh noùi: “Giaùc chaúng phaûi sôû minh, nhaân minh maø laäp giaùc, sôû ñaõ voïng laäp thì sanh voïng naêng cuûa oâng”. Sôû laø chæ cho töôùng phaàn. Kinh Phaät Ñaûnh noùi sôû tröôùc caùi naêng thì bieát toät goác phaùp ngaõ, taäp khí raát laø teá nhò vaø kín ñaùo, choã naøy Boà-taùt ñeán Dieäu giaùc môùi heát. Khôûi phieàn naõo laø nhaân ngaõ. Nhò thöøa tuy ñoaïn khôûi phieàn naõo, maø loãi kieán phaàn taäp khí chöa queân. Ñaây ñoàng noùi ñoaïn laø, chính khi thôøi tieát ñaõ ñeán, boãng nhieân giaùc ngoä, choã taäp khí ñoaïn thìø phaùp voâ ngaõ töï nhieân saùng toû. Ñaém vò tam-muoäi, ñaây laø taäp khí phaùp ngaõ. Kia ñoái vôùi choã chaúng phaûi chuyeån maø sanh töôûng chuyeån, nhö ngöôøi say kia thaáy maët traêng maët trôøi thaät khoâng phaûi xoay voøng, maø sanh töôûng xoay voøng. Cho neân duøng caùi töôûng voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ, ñaém vò tam-muoäi, ñoái vôùi caùi löu chuyeån kia ñöôïc theá gian giaûi thoaùt, vaøo voâ laäu giôùi. Nôi ñaây neáu giaùc ngoä thì ñaém vò tam-muoäi cuõng chaúng coù taùnh nhaát ñònh, taäp khí lieàn ñoaïn, taát caû kieán chaáp döùt, lieàn laø xuaát theá voâ laäu, taùnh baûn giaùc lieàn hieän, phaùp thaân roõ raøng, chaúng phaûi baûo rieâng coù xuaát theá voâ laäu giôùi.

            - TUÏNG CHUNG.

            Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy noùi keä raèng:

            Chö thieân vaø Phaïm thöøa    

            Thanh vaên Duyeân giaùc thöøa

            Chö Phaät Nhö Lai thöøa       

            Ta noùi caùc thöøa naøy

            Cho ñeán coù taâm chuyeån    

            Caùc thöøa phi cöùu kính.

            Neáu taâm kia dieät heát          

            Khoâng thöøa vaø ngöôøi thöøa

            Khoâng coù thöøa döïng laäp   

            Ta noùi laø nhaát thöøa.

            Chính Nhö Lai thöøa maø coù taâm phaân bieät coøn chaúng phaûi cöùu kính. Cho neân sôû tri ngu ñeán Thaäp nhaát ñòa vaãn coøn vi teá chöa heát. Ñöôïc heát caùi naøy roài chaân nhö töï taùnh môùi laø hieän tieàn, khoâng coù thöøa cuøng vôùi ngöôøi thöøa (côõi), vöôït ngoaøi soá löôïng khoâng theå döïng laäp, neân noùi nhaát thöøa. Phaät baûo ngaøi Xaù-lôïi-phaát raèng: “Nhö Lai taát caû ñeàu bieát thaáy giaùc, cuõng chaúng töï bieát ta bieát thaáy giaùc. Neáu cho Nhö Lai khôûi töôùng bieát thaáy giaùc, aáy laø chaúng phaûi Phaät Theá Toân, goïi laø phaøm phu”. Cho neân bieát, ñaïo nhaát thöøa baët töôùng lìa taùnh, rieâng moät khoâng coù baïn beø, thoaùt ba thöù duyeân, taäp khí, chæ moät dieäu vieân giaùc, laïi khoâng coù gì khaùc. Kinh Vieân Giaùc noùi: “Taâm dieäu vieân giaùc cuûa taát caû Nhö Lai voán khoâng coù Boà-ñeà cuøng vôùi Nieát-baøn, cuõng khoâng coù thaønh Phaät cuøng chaúng thaønh Phaät, khoâng voïng luaân hoài vaø phi luaân hoài”. Choã naøy neáu khoâng phaûi ngöôøi ñaït töï taùnh taát caû phaùp chaân nhö bình ñaúng thì khoâng theå thaáy.

            Vì daãn ñaïo chuùng sanh      

            Phaân bieät noùi caùc thöøa

            Giaûi thoaùt coù ba thöù                       

            Cuøng vôùi phaùp  voâ ngaõ.

            Phieàn naõo trí tueä thaûy        

            Giaûi thoaùt thì xa lìa

            Nhö caây noåi trong bieån     

            Thöôøng theo soùng gioù dôøi.

            Thanh vaên ngu cuõng vaäy   

            Töôùng gioù thoåi troâi giaït

            Kia khôûi phieàn naõo dieät    

            Coøn taäp phieàn naõo ngu.

            Ñaém vò tam-muoäi laïc         

            An truï voâ laäu giôùi

            Khoâng tieán ñeán cöùu kính

            Cuõng laïi chaúng thoái luøi.

            Ñöôïc caùc thaân tam-muoäi   

            Cho ñeán kieáp chaúng giaùc

            Thí nhö ngöôøi meâ say        

            Röôïu heát sau môùi tænh

            Kia giaùc phaùp cuõng vaäy    

            Ñöôïc thaân Phaät voâ thöôïng.

            Ba thöù giaûi thoaùt töùc laø quaû chöùng cuûa tam thöøa. Nhaân phaùp voâ ngaõ, phieàn naõo sôû tri ñeàu vì daãn ñaïo haøng nhò thöøa maø noùi. Ngöôøi ñöôïc nhaát thöøa giaûi thoaùt ñeàu xa lìa nhöõng thöù naøy, neân noùi “khoâng thöøa vaø ngöôøi thöøa”. Nhò thöøa ñoaïn khôûi phieàn naõo, maø coøn ngu taäp phieàn naõo, thöôøng bò khoâng tòch chuyeån, nhö caây noåi kia bò gioù thoåi troâi giaït. Thaáy taát caû phaùp trong ngoaøi  ñeàu  theo sôû tri chuyeån, ñaém vò tam-muoäi an truï ngoaïi giôùi, lieàn döùt nhaân sanh, cho neân cuõng chaúng thoái luøi. Say caùi tam-muoäi naøy nhieàu kieáp khoâng giaùc, neáu giaùc töùc laø voâ thöôïng, neân noùi “töï taùnh chaân nhö chaúng phaûi caùc thöù giaûi thoaùt, cuõng chaúng phaûi lìa giaûi thoaùt”.

            2- CHÆ THAÙNH TRÍ CHIEÁU MINH CAÙC ÑÒA.

            -BAØY BA THÖÙ YÙ SANH THAÂN.

            Khi aáy, Theá Toân baûo ñaïi Boà-taùt Ñaïi Hueä raèng: Nay ta seõ noùi phaân bieät töôùng chung cuûa yù sanh thaân. Laéng nghe, laéng nghe! Kheùo suy nghó ñoù. Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân, laønh thay! Xin vaâng thoï giaùo. Phaät baûo Ñaïi Hueä: Coù ba thöù yù sanh thaân. Theá naøo laø ba? Laø: Tam-muoäi laïc chaùnh thoï yù sanh thaân, giaùc phaùp töï taùnh taùnh yù sanh thaân, chuûng loaïi caâu sanh voâ haønh taùc yù sanh thaân. Ngöôøi tu haønh roõ bieát töôùng sô ñòa tieán leân caùc ñòa ñöôïc ba thöù thaân.

            Ba thöù thaân töø Sô ñòa ñeán Phaät ñòa laø phaân bieät sôû chöùng. Tam-muoäi laïc chaùnh thoï laø töø Sô ñòa ñeán Thaát ñòa. Giaùc phaùp töï taùnh taùnh laø töø Baùt ñòa ñeán Thaäp ñòa. Chuûng loaïi caâu sanh voâ haønh taùc laø roát sau cuûa Kim Cang ñòa chöùng ñöôïc phaùp thaân, nhö haït chaâu ma-ni tuøy loaïi ñoái hieän. Ba thaân naøy coù theå phoái hôïp vôùi ba phaùp quaùn. Tam-muoäi chaùnh thoï thuoäc veà chæ. Giaùc phaùp töï taùnh taùnh thuoäc veà quaùn. Chuûng loaïi laø chuûng loaïi thaùnh, taát caû Phaät töï taùnh aûnh hieän khoâng theå nghó baøn thuoäc veà trung ñaïo thieàn-na. Giaùc töï taâm hieän laø, tam quaùn ñoàng thôøi ñaày ñuû. Ba ñöùc töï taùnh naøy töùc moät maø ba, töùc ba maø moät, chaúng ñoàng vôùi quyeàn thöøa thuûy giaùo moät vò chaúng bieát moät vò. Song tuøy ñòa saâu caïn chaúng ngaïi moãi vò coù thaân chöùng neân noùi vieân dung (ñoán chöùng) chaúng ngaïi haønh boá (tieäm chöùng).

             - CHÆ THAÂN TÖÔÙNG THAÁT ÑÒA TRÔÛ LEÂN.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo laø tam-muoäi laïc chaùnh thoï yù sanh thaân? Nghóa laø ñeä tam ñòa, ñeä töù ñòa, ñeä nguõ ñòa, vì tam-muoäi laïc chaùnh thoï, caùc thöù töï taâm vaéng laëng, an truï nôi taâm haûi, töôùng thöùc noåi soùng chaúng sanh. Bieát caûnh giôùi töï taâm hieän taùnh (phaùp) laø phi taùnh (khoâng phaùp), aáy goïi laø tam-muoäi laïc chaùnh thoï yù  sanh  thaân.

            Töø Sô ñòa ñeán Töù ñòa ñoaïn kieán hoaëc heát, töø Nguõ ñòa ñeán Thaát ñòa ñoaïn tö hoaëc heát. Ñaïi thöøa giaùc töï taâm hieän ñaõ ñoaïn hai hoaëc tuy chaúng ñoàng nhò thöøa thaáy coù thaät phaùp, say ñaém tam-muoäi, ñoái trò sanh töû. Song töø soùng thöùc chuyeån bieán, giaùc töï taâm hieän thaûy khoâng thaät coù, töï taâm vaéng laëng boãng nhieân hieän tieàn, ñaõ coù tam-muoäi ñeàu töø lieãu nhaân. Neân noùi an truï taâm haûi, khoâng coù thoï laïc.

            - CHÆ THAÂN TÖÔÙNG BAÙT ÑÒA.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo laø giaùc phaùp töï taùnh taùnh yù sanh thaân? Nghóa laø ñeä baùt ñòa quaùn saùt giaùc lieãu caùc phaùp thaûy nhö huyeãn ñeàu khoâng thaät coù, thaân taâm chuyeån bieán ñöôïc nhö huyeãn tam-muoäi vaø caùc moân tam-muoäi khaùc. Voâ löôïng töôùng, löïc, töï taïi, minh nhö hoa ñeïp trang nghieâm choùng ñöôïc nhö yù. Ví nhö huyeãn, moäng, traêng ñaùy nöôùc, boùng trong göông chaúng phaûi naêng taïo chaúng phaûi sôû taïo. Nhö naêng taïo sôû taïo taát caû saéc caùc thöù chi phaàn ñaày ñuû trang nghieâm, tuøy vaøo taát caû coõi Phaät coù ñaïi chuùng. Vì thoâng ñaït phaùp töï taùnh, aáy goïi laø giaùc phaùp töï taùnh, taùnh yù sanh thaân.

            Ñeä baùt ñòa thaáy phaùp voâ ngaõ, giaùc töï taâm hieän taát caû caûnh giôùi thaûy nhö moäng huyeãn. Lieàn duøng töï giaùc chieáu lieãu thaân taâm chuyeån bieán, thuaän taùnh khôûi duïng, nhaäp nhö huyeãn tam-muoäi vaø voâ löôïng tam-muoäi löïc, thoâng, hieän taát caû thaân nhö traêng ñaùy nöôùc, boùng trong göông nhö yù töï taïi khaép caùc coõi Phaät. Hieåu saâu phaùp taùnh chaúng phaûi coù chaúng phaûi khoâng, chaúng do taïo taùc, töï nhieân ñaày ñuû trang nghieâm.

            - CHÆ PHAÄT ÑÒA THAÂÂÂN TÖÔÙNG KHOÂNG HAØNH TAÙC VAØ BAØI TUÏNG.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo laø chuûng loaïi caâu sanh voâ haønh taùc yù sanh thaân? Nghóa laø giaùc taát caû Phaät phaùp duyeân töï ñöôïc töôùng laïc, aáy goïi laø chuûng loaïi caâu sanh voâ haønh taùc yù sanh thaân. Ñaïi Hueä! Ñoái vôùi töôùng ba thaân kia quaùn saùt giaùc lieãu neân phaûi tu hoïc.

            Giaùc taát caû Phaät phaùp duyeân töï ñöôïc töôùng laïc laø, chöùng ñöôïc töï taùnh phaùp thaân taát caû Nhö Lai ñaõ chöùng. Nhö haït chaâu ma-ni tuøy naêm saéc hieän. Töï taùnh phaùp thaân cuûa Nhö Lai cuõng laïi nhö theá, tuøy taâm chuùng sanh ñoái dieän lieàn hieän. Nhö Lai khoâng coù taâm nieäm. Ñaây laø do bi nguyeän nhieàu kieáp laøm thaønh, cuõng laø töï taùnh phaùp töôùng lyù öng nhö theá, chæ moät mình Phaät môùi hay vieân chöùng.

            Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy neân noùi keä raèng:

            Thöøa ta phi Ñaïi thöøa          

            Phi thuyeát cuõng phi töï

            Phi ñeá phi giaûi thoaùt                       

            Phi caûnh giôùi coù khoâng.

            Song thöøa Ñaïi thöøa naøy     

            Ñöôïc chaùnh quaùn töï taïi

            Caùc thöù yù sanh thaân           

            Hoa trang nghieâm töï taïi. 

            Baøi keä hieån baøy Nhö Lai töï giaùc thaùnh trí lìa caùc töôùng thöøa, chaúng phaûi lôøi noùi ñeán, chaúng phaûi taát caû ñeá, chaúng phaûi taát caû giaûi thoaùt, cuõng chaúng phaûi caûnh giôùi khoâng thaät coù. Ñaây chính hieån baøy ñeä nhaáât nghóa töï chöùng töï bieát cuûa phaùp moân Ñaïi thöøa. Vaøo phaùp moân naøy töï nhieân ñöôïc ba thöù thaân trang nghieâm töï taïi, chaúng caàn duïng coâng.

            3- CHÆ PHÖÔNG TIEÄN KHEÙO VAØO NAÊM HAÏNH.

            - NHAÂN ÑAÏI HUEÄ HOÛI LIEÄT BAØY HAÏNH NGUÕ VOÂ GIAÙN.

            Ñaïi Boà-taùt Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân! Nhö Theá Toân noùi “Neáu ngöôøi nam keû nöõ haønh nghieäp nguõ voâ giaùn chaúng vaøo ñòa nguïc voâ giaùn”. Theá Toân! Theá naøo ngöôøi nam keû nöõ haønh nghieäp nguõ voâ giaùn maø chaúng vaøo ñòa nguïc voâ giaùn? Phaät baûo Ñaïi Hueä: Laéng nghe, laéng nghe! Kheùo suy nghó ñoù, seõ vì oâng noùi. Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân, laønh thay! Xin vaâng thoï giaùo. Phaät baûo: Ñaïi Hueä! Theá naøo laø nghieäp voâ giaùn? Nghóa laø gieát cha, gieát meï, haïi A-la-haùn, phaù hoøa hôïp taêng, aùc taâm laøm thaân Phaät ra maùu.

            Gieát cha, gieát meï, haïi A-la-haùn, phaù hoøa hôïp taêng, laøm thaân Phaät ra maùu, naêm nghieäp voâ giaùn naøy quyeát ñònh maéc quaû baùo trong ñòa nguïc voâ giaùn. Song Phaät cuõng coù khi noùi: cuõng coù ngöôøi haønh nghieäp nguõ voâ giaùn maø khoâng maéc quaû baùo trong ñòa nguïc voâ giaùn, cho neân ôû vaên sau phaùt minh.

            - CHÆ HAI CAÊN BAÛN ÑOAÏN.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo laø meï chuùng sanh? Nghóa laø aùi laïi thoï sanh, cuøng vôùi tham vaø hyû chung, nhö duyeân nôi meï maø sanh thaønh. Voâ minh laø cha sanh vaøo xoùm laøng luïc nhaäp thaäp nhò xöù. Ñoaïn hai thöù caên baûn naøy goïi laø gieát cha meï.

            AÙi laø phaàn aùi trong möôøi hai nhaân duyeân, vì noù hay nhuaän sanh, cho neân noùi “laïi thoï sanh cuøng vôùi tham vaø hyû chung” coù nghóa döôõng duïc, neân noùi “nhö duyeân nôi meï maø sanh thaønh”. Phaàn voâ minh thì hay phaùt nghieäp neân goïi noù laø cha. Meï tham aùi hieäp vôùi cha voâ minh töùc laø vaøo xoùm laøng luïc nhaäp vaø thaäp nhò xöù, thaønh thaân ñôøi sau. Hai caùi naøy laø nhaân sanh töû neân noùi caên baûn. Ñoaïn hai caùi caên baûn naøy goïi laø gieát cha meï.

            - CHÆ CAÙC PHAÙP CÖÙU KÍNH ÑOAÏN.

            Caùc söû kia chaúng hieän nhö chuoät ñoäc phaùt caùc phaùp, cöùu kính ñoaïn noù, goïi laø haïi La-haùn.

            La-haùn ñoaïn möôøi chaùnh söû, chöa ñoaïn taäp khí. Noùi nhö chuoät ñoäc phaùt laø, nhö con chuoät ñoäc caén ngöôøi veát thöông tuy ñaõ laønh, maø gaëp saám chôùp laïi phaùt sanh. Duï La-haùn ñoaïn ñöôïc noäi saéc maø chöa ñoaïn ngoaïi saéc, cho neân gaëp duyeân lieàn dao ñoäng. Chöùng töï giaùc trí thì taäp khí choùng tröø, taát caû phaùp ñaõ coù nhö chuoät ñoäc phaùt sanh thaûy ñeàu haèng ñoaïn, goïi laø haïi La-haùn.

             - CHÆ CAÙC AÁM CÖÙU KÍNH ÑOAÏN.

            Theá naøo phaù hoøa hôïp taêng? Nghóa laø caùc aám töôùng khaùc hoøa hôïp chöùa nhoùm, cöùu kính ñoaïn noù, goïi laø phaù Taêng.

            Saéc thoï töôûng haønh thöùc laø töôùng khaùc cuûa caùc aám. Naêm aám hoøa hôïp chöùa nhoùm sanh töû neân goïi laø taäp. Neáu hay ñoaïn noù thì goïi laø phaù taêng. Vì taêng laø nghóa hoøa hôïp.

            - CHÆ BAÛY THÖÙ THÖÙC ÑOAÏN.

            Ñaïi Hueä! Do baát giaùc ngoaïi caûnh töï töôùng coäng töôùng töø töï taâm hieän löôïng neân baûy thöùc thaân sanh. Duøng ba thöù giaûi thoaùt voâ laäu aùc töôûng, cöùu kính ñoaïn baûy thöù thöùc Phaät kia, goïi laø aùc taâm laøm thaân Phaät ra maùu. Neáu ngöôøi nam keû nöõ haønh vieäc voâ giaùn naøy goïi laø nguõ voâ giaùn, cuõng goïi laø voâ giaùn ñaúng.

            Taùm thöùc coù hai nghóa giaùc vaø baát giaùc. Neáu baát giaùc ngoaïi caûnh töï töôùng coäng töôùng ñeàu töï taâm hieän thì, giaùc laø ngaõ töôùng cuûa baûy thöùc. Do kieán phaàn voïng giaùc cuûa thöùc thöù taùm, thöùc thöù baûy lieàn chaáp laøm ngaõ. Ñaây goïi laø baûy thöùc thaân. Baûn nhaø Ñöôøng dòch laø taùm thöùc vaãn ñoàng vôùi yù chæ naøy. Neáu giaùc töï taâm hieän ra lieàn hay duøng voâ taùc, voâ töôùng, voâ nguyeän an truï baát giaùc trong bieån taâm tòch tònh. Neân noùi “duøng ba thöù giaûi thoaùt voâ laäu aùc töôûng ñoaïn thaân giaùc kia”. Hieäp naêm haïnh naøy thì chöùng ñöôïc thaät phaùp chaùnh chaân, neân noùi “voâ giaùn ñaúng”.

             - CHÆ NGOAÏI NGUÕ VOÂ GIAÙN HAÏNH CUØNG TUÏNG.

            Laïi nöõa, Ñaïi Hueä! Coù ngoaïi nguõ voâ giaùn, nay seõ dieãn noùi, oâng vaø caùc ñaïi Boà-taùt khaùc nghe nghóa naøy roài, ôû ñôøi vò lai chaúng rôi vaøo ngu si. Theá naøo laø nguõ voâ giaùn? Nghóa laø tröôùc ñaõ noùi voâ giaùn, neáu ngöôøi haønh ñöôïc phaùp naøy ñoái ba moân giaûi thoaùt moãi moãi chaúng ñöôïc phaùp voâ giaùn ñaúng. Tröø ngöôøi naøy ra, coøn caùc vò hoùa thaàn löïc hieän voâ giaùn ñaúng, nhö laø Thanh vaên hoùa thaàn löïc, Boà-taùt hoùa thaàn löïc, Nhö Lai hoùa thaàn löïc, vì ngöôøi khaùc taïo toäi voâ giaùn ñeå tröø nghi vaø hoái quaù. Vì khuyeán phaùt neân duøng thaàn löïc bieán hoùa hieän voâ giaùn ñaúng. Khoâng coù moät beà laøm vieäc voâ giaùn maø chaúng maéc voâ giaùn ñaúng. Tröø ngöôøi giaùc töï taâm hieän löôïng lìa thaân (ngöôøi) taøi (caûnh) voïng töôûng, lìa ngaõ vaø ngaõ sôû nhieáp thoï; hoaëc khi gaëp thieän tri thöùc giaûi thoaùt voïng töôûng töông tuïc trong caùc coõi.

            Ñoái naêm thöù voâ giaùn tröôùc, neân noùi ngoaïi voâ giaùn. Coøn ba haïng duøng thaàn löïc bieán hoùa laø vì ngöôøi taïo toäi voâ giaùn tröø nghi vaø khieán hoái quaù. Nhö trong luaät ñaõ phaïm thaûy ñeàu thuoäc quyeàn thò hieän. Nhö Ñieàu Ñaït ôû trong ñòa nguïc nhö thoï vui treân coõi trôøi Tam thieàân, chôït ñöôïc Theá Toân thoï kyù. Chöa coù moät beà taïo nghieäp voâ giaùn maø khoâng maéc quaû baùo voâ giaùn. Tröø giaùc töï taâm hieän laø, tröø ngöôøi naøy hieän ñôøi giaùc töï taâm hieän, choùng lìa taát caû voïng töôûng naêng sôû cuûa thaân caên vaø khí giôùi, thì nghieäp taùnh khoâng ôû trong ngoaøi vaø giöõa. Nhö töï taâm chaúng ôû trong ngoaøi giöõa, nghieäp taùnh cuõng theá. Neáu chaúng ñöôïc vaäy thì, gaëp thieän tri thöùc daïy khieán tröø dieät lieàn ñöôïc giaûi thoaùt caùc thuù. Nhö vua A-xaø-theá lieàn ôû tröôùc Phaät ñöôïc loøng tin khoâng caên, phaù hoaïi taâm aùc, chaúng phaûi baûo ñôïi ñeán ñôøi khaùc. Neáu thaân naøy maát roài thì nhaân quaû khoù troán.

            Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy neân noùi keä:

            Tham aùi goïi laø meï              

            Voâ minh töùc laø cha

            Giaùc caûnh thöùc laø Phaät      

            Caùc söû laø La-haùn

            AÁm hoïp goïi laø Taêng                       

            Voâ giaùn thöù lôùp ñoaïn

            Goïi laø nguõ voâ giaùn             

            Chaúng vaøo nguïc voâ giaùn.

            Giaùc laø Phaät taùnh, song ôû trong chuùng sanh meâ lieãu bieät caûnh töùc laø voïng giaùc, aáy laø neân ñoaïn, cuõng goïi laø laøm thaân Phaät ra maùu. La-haùn caùc söû chaúng hieän, maø noùi caùc söû laø La-haùn, vì vaên goïn vaäy.

            4- CHÆ VIEÂN MAÕN PHAÄT GIAÙC.

            - CHÆ  PHAÄT GIAÙC.

            Boà-taùt Ñaïi Hueä laïi baïch Phaät: Theá Toân ! Cuùi xin vì noùi tri giaùc cuûa Phaät. Theá Toân ! Nhöõng gì laø tri giaùc cuûa Phaät? Phaät baûo Ñaïi Hueä: Giaùc nhaân phaùp voâ ngaõ, roõ bieát hai chöôùng, lìa hai thöù töû, ñoaïn hai thöù phieàn naõo, aáy goïi laø tri giaùc Phaät. Thanh vaên, Duyeân giaùc ñöôïc phaùp naøy cuõng goïi laø Phaät. Do nhaân duyeân aáy neân ta noùi nhaát thöøa.

            Khi  aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy neân noùi keä:

            Kheùo bieát hai voâ ngaõ         

            Hai chöôùng phieàn naõo ñoaïn

            Haèng lìa hai thöù töû  

            AÁy goïi tri giaùc Phaät.

            Tam thöøa ñoàng moät taùnh tri giaùc maø chaúng ñoàng tri giaùc. Bôûi tri giaùc sai bieät neân choã chöùng cuõng sai bieät. Nhö Lai laø nhö taùnh kia maø giaùc neân khoâng coù giaùc khaùc, nhö taùnh kia maø bieát neân khoâng coù bieát khaùc. Nhö taùnh kia maø giaùc thì khoâng coù baát giaùc. Khoâng coù giaùc khaùc thì khoâng voïng giaùc. Khoâng baát giaùc khoâng voïng giaùc, aáy goïi laø chaân nhö töï taùnh thanh tònh khoâng che ñaäy. Giaùc coù ngöôøi, giaùc coù phaùp, ñeàu do baát giaùc töï taùnh maø khôûi voïng giaùc. Giaùc coù töï tha, aáy laø nhaân töôùng. Giaùc coù töï taùnh tha taùnh, aáy laø phaùp töôùng. Nhö taùnh kia maø giaùc khoâng coù giaùc khaùc thì, nhaân ngaõ phaùp ngaõ lieàn ñoù tan bieán. Hai chöôùng laø, hoaëc chöôùng vaø trí chöôùng. Hoaëc laø kieán hoaëc vaø tö hoaëc. Trí laø, sôû tri. Khi hai hoaëc khoâng maø trí naêng khoâng vaø lyù sôû khoâng maûy may chöa saïch thì chöôùng naøy chöa queân. Ñeán Thaäp nhaát ñòa vaãn coù hai phaàn sôû tri ngu raát vi teá, nhö caùch taám luïa moûûng, chæ Phaät môùi hay xong. Toùm laïi, nhö taùnh kia maø giaùc khoâng coù giaùc khaùc thì moät luùc choùng xong.

            Hai thöù töû laø, phaøm phu phaàn ñoaïn sanh töû (cheát töøng phaàn), nhò thöøa bieán dòch sanh töû (cheát theo dôøi ñoåi). Bieán dòch laø, nhaân dôøi quaû ñoåi, lìa phaàn ñoaïn sanh töû trong tam giôùi, vaãn coøn coõi phöông tieän v.v... bieán dòch sanh töû. Töù truï phieàn naõo caûm phaàn ñoaïn sanh töû, voâ minh phieàn naõo caûm bieán dòch sanh töû. Hai thöù töû naøy ñaõ lìa thì hai thöù phieàn naõo cuõng ñoaïn.

            Töù  truï  hoaëc  laø, kieán  hoaëc  trong tam  giôùi  laø moät truï. Taát caû kieán hoaëc truï ñòa, töùc laø kieán hoaëc phaân bieät trong tam giôùi. Do yù caên ñoái vôùi phaùp traàn khôûi phaân bieät, daáy caùc taø kieán truï tröôùc tam giôùi. Tö hoaëc trong tam giôùi phaân laøm ba truï. 1) Duïc aùi truï ñòa hoaëc, do naêm caên ñoái caûnh naêm traàn khôûi taâm tham aùi, maø truï tröôùc nôi duïc giôùi. 2) Saéc aùi truï ñòa hoaëc, töùc laø tö hoaëc trong saéc giôùi. Do chaúng roõ hoaëc naøy neân truï tröôùc thieàn ñònh saéc giôùi khoâng theå boû lìa. 3) Höõu aùi truï ñòa hoaëc, töùc laø tö hoaëc voâ saéc giôùi. Do chaúng roõ hoaëc naøy neân truï tröôùc thieàn ñònh voâ saéc giôùi khoâng theå boû lìa.

            Voâ minh phieàn naõo laø, chæ caên baûn voâ minh. Nghóa laø meâ Nhö Lai taïng baát giaùc phaùt nghieäp. Phieàn naõo naøy nhò thöøa khoâng bieát. Chính Ñaïi thöøa Boà-taùt ñoaïn hoaëc chöa heát, vaãn ôû nôi coõi Thaät baùo, chæ Phaät môùi xong. Nhöng, nhö taùnh kia maø giaùc khoâng coù giaùc khaùc, thì moät luùc choùng xong. Cho neân noùi “Thanh vaên, Duyeân giaùc ñöôïc phaùp naøy cuõng goïi laø Phaät. Do nhaân duyeân aáy ta noùi nhaát thöøa”. Theá neân bieát, nhaát thöøa töùc laø taùnh tri giaùc. Taùnh cuûa tri giaùc thì khoâng khaùc, maø tri giaùc cuûa taùnh thì chaúng ñoàng. Do caùi chaúng ñoàng naøy neân choã chöùng coù khaùc. Haøng nhò thöøa khoâng giaùc töï taùnh, voïng coù sôû giaùc, aáy laø khaùc. Song voïng giaùc voán doái, chaân taùnh thöôøng truï. Giaùc caùi voïng töùc laø chaân, bieát chaân thì voïng dieät, cuõng cöùu kính khoâng hai.

            - CHÆ NHÖ LAI TÖÏ, NGÖÕ, THAÂN, PHAÙP BOÁN THÖÙ ÑOÀNG.

            Khi aáy, Boà-taùt Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân! Côù sao Theá Toân ôû trong ñaïi chuùng xöôùng lôøi theá naøy: “Ta laø taát caû Phaät thôøi quaù khöù vaø caùc thöù thoï sanh. Ta khi aáy laøm Chuyeån luaân thaùnh vöông Maïn-ñaø, voi lôùn saùu ngaø vaø chim anh voõ, Thích Ñeà Hoaøn Nhaân (Trôøi Ñeá Thích), tieân nhaân Thieän Nhaõn v.v... kinh noùi traêm ngaøn ñôøi nhö theá”.

            Ñaây laø nghi thuûy giaùc baûn giaùc ñaõ coù sai thuø thì phaùp, baùo, hoùa thaân ñaâu khoâng ñoàng khaùc, neân coù lôøi hoûi naøy. Chaúng bieát do baûn giaùc coù thuûy giaùc, thuûy nhö baûn kia. Phaùp thaân sanh baùo thaân hoùa thaân, baùo hoùa nhö phaùp thaân. Chæ moät ñaïo bình ñaúng tröôùc sau khoâng hai. Hoa Nghieâm luaän noùi: “Voâ bieân coõi nöôùc, töï tha chaúng caùch maûy loâng, möôøi ñôøi xöa nay tröôùc sau chaúng lìa nieäm hieän taïi”. Ngöôøi ñöôïc töï giaùc thaùnh trí töï nhieân chaúng nghi xöa chaúng nghi nay, chaúng nghi ngöôøi chaúng nghi ta, chaúng nghi nhaân chaúng nghi quaû, chaúng nghi caên thaân chaúng nghi khí giôùi, chaúng nghi höõu tình chaúng nghi voâ tình, chaúng nghi moät chaúng nghi khaùc, chaúng nghi hieän thaønh chaúng nghi taùc khôûi, taát caû chaúng nghi neân môùi chöùng bieát.

            Phaät baûo Ñaïi Hueä: Do töù ñaúng neân Nhö Lai öùng cuùng ñaúng chaùnh giaùc ôû trong ñaïi chuùng xöôùng lôøi theá naøy: “Ta khi aáy laøm Phaät Caâu-löu-toân, Caâu-na-haøm Maâu-ni, Ca-dieáp”. Theá naøo laø töù ñaúng? Nghóa laø töï ñoàng, ngöõ ñoàng, phaùp ñoàng, thaân ñoàng, aáy goïi laø töù ñaúng. Do boán  thöù  ñoàng neân Nhö  Lai  öùng cuùng  ñaúng chaùnh giaùc ôû trong chuùng xöôùng noùi nhö theá.

            Do töù ñaúng neân Nhö Lai ôû trong ñaïi chuùng xöôùng noùi Ca-dieáp, Caâu-löu-toân, Caâu-na-haøm laø ta. Ñaây laø Nhö Lai ñaùp vaø laãn hieån caû quyeàn vaø thaät. Ngöôøi chöùng töï giaùc thaùnh trí töï bieát töï chöùng khoâng theå noùi baøy. Quyeàn ñeå chæ baøy neân noùi quyeàn, cuõng coù theå töùc nôi ñaây thaàm hoäi neân noùi thaät. Ñoù laø noùi laãn hieån quyeàn thaät vaäy.

            Theá naøo laø töï ñaúng? Hoaëc chöõ xöng ta laø Phaät, chöõ kia cuõng xöng taát caû Phaät, chöõ aáy töï taùnh khoâng coù sai bieät, aáy goïi laø töï ñaúng.

Theá naøo laø ngöõ ñaúng? Nghóa laø ta coù saùu möôi boán thöù phaïn aâm neân töôùng ngoân ngöõ sanh. Chö Nhö Lai öùng cuùng ñaúng chaùnh giaùc kia cuõng coù saùu möôi boán  thöù phaïn aâm neân töôùng ngoân ngöõ sanh nhö theá, khoâng theâm khoâng bôùt, khoâng coù sai bieät, taùnh tieáng phaïn aâm nhö Ca-laêng-taàn-giaø.

            Töï ñaúng laø, töï laø danh töï. Ba ñôøi Nhö Lai ñeàu teân laø Phaät. Töï taùnh chöõ laø chöõ Phaät ñeå hieån baøy nghóa töï taùnh giaùc, cuõng khoâng coù sai bieät.

            Ngöõ ñaúng laø, coå chuù raèng: Tieáng Taây Vöùc coù taùm chuyeån: 1) Theå, 2) Nghieäp, 3) Cuï, 4) Vi, 5) Tuøng, 6) Thuoäc, 7) Ö, 8) Hoâ. Nhö Lai nôi taùm chuyeån naøy moãi caùi ñuû taùm ñöùc: 1) Ñieàu hoøa, 2) Nhu nhuyeán, 3) Roõ chaéc thaät, 4) Deã hieåu, 5) Khoâng laàm laãn, 6) Khoâng tieáng gioïng maùi nhoû, 7) Tieáng to lôùn, 8) Tieáng saâu xa. Taùm laàn taùm laø saùu möôi boán töôùng. Song trong kinh Baát Tö Nghì Bí Maät Ñaïi thöøa cuõng noùi: “Phaät baûo Boà-taùt Tòch Hueä: Nhö Lai chaúng phaûi nôi moâi, raêng, löôõi, coå hoïng vaø nôi cöûa maët maø phaùt ra caùc aâm thanh. Neân bieát aâm thanh cuûa Nhö Lai töø hö khoâng maø ra, ñaày ñuû saùu möôi boán töôùng thuø dieäu: 1) Troâi chaûy, 2) Nhu nhuyeán, 3) Vui loøng, 4) Ñaùng meán, 5) Thanh tònh, 6) Lìa caáu, 7) Trong saùng, 8) Ngoït ngaøo, 9) Öa nghe, 10) Khoâng keùm, 11) Troøn ñuû, 12) Ñieàu thuaän, 13) Khoâng rít, 14) Khoâng aùc, 15) Meàm dòu, 16) Vöøa tai, 17) Thích thaân, 18) Taâm sanh beùn maïnh, 19) Taâm möøng, 20) Vui thích, 21) Khoâng nhieät naõo, 22) Nhö giaùo lònh, 23) Kheùo hieåu bieát, 24) Raønh roõ, 25) Kheùo meán, 26) Khieán sanh vui möøng, 27) Khieán ngöôøi nhö lôøi daïy vaâng laøm, 28) Khieán ngöôøi kheùo hieåu bieát, 29) Ñuùng lyù, 30) Lôïi ích, 31) Lìa loãi truøng laäp, 32) Nhö tieáng sö töû, 33) Nhö tieáng roàng, 34) Nhö tieáng saám seùt, 35) Nhö Long vöông, 36) Nhö tieáng ca hay cuûa Khaån-na-la, 37) Nhö tieáng chim Ca-laêng-taàn-giaø, 38) Nhö Phaïm vöông, 39) Nhö tieáng chim Coäng Maïng, 40) Nhö tieáng hay ñeïp cuûa Ñeá Thích, 41) Nhö ñaùnh troáng, 42) Chaúng cao, 43) Chaúng thaáp, 44) Tuøy vaøo, 45) Khoâng khuyeát giaûm, 46) Khoâng phaù hoaïi, 47) Khoâng oâ nhieãm, 48) Khoâng mong caàu, 49) Ñaày ñuû, 50) Trang nghieâm, 51) Hieån baøy, 52) Vieân maõn taát caû aâm, 53) Caùc caên thích vui, 54) Khoâng cheâ bai, 55) Khoâng khinh chuyeån, 56) Khoâng dao ñoäng, 57) Tuøy vaøo taát caû chuùng hoäi, 58) Caùc töôùng ñaày ñuû, 59) Khieán chuùng sanh taâm yù vui möøng, 60) Noùi taâm haïnh chuùng sanh, 61) Vaøo taâm yù chuùng sanh, 62) Tuøy chuùng sanh tin hieåu, 63) Ngöôøi nghe khoâng phaàn löôïng, 64) Chuùng sanh khoâng theå suy nghó xöùng löôïng”. Hieäp vôùi choã naøy ñeå tham quaùn thì toät aâm thanh vi dieäu thuø ñaëc. Cho neân ba ñôøi Nhö Lai ngöõ ñoàng. Ca-laêng-taàn-giaø laø teân chim, tieáng noù hôn tieáng caùc thöù chim, duøng noù ñeå laøm thí duï.

            Theá naøo laø thaân ñaúng? Nghóa laø ta cuøng phaùp thaân vaø saéc thaân töôùng toát cuûa chö Phaät khoâng sai bieät. Tröø vì ñieàu phuïc chuùng sanh sai bieät ôû caùc thuù kia neân thò hieän caùc thöù saéc thaân sai bieät, aáy goïi laø thaân ñaúng.

            Theá naøo laø phaùp ñaúng? Nghóa laø ta cuøng chö Phaät kia ñöôïc phaùp ba möôi baûy phaàn boà-ñeà, trí löôïc noùi Phaät phaùp khoâng coù chöôùng ngaïi, aáy goïi laø töù ñaúng. Theá neân Nhö Lai öùng cuùng ñaúng chaùnh giaùc ôû trong ñaïi chuùng xöôùng lôøi nhö theá.

            Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy neân noùi keä:

            Ca-dieáp, Caâu-löu-toân                

            Caâu-na-haøm laø ta

            Do boán thöù bình ñaúng              

            Ta vì phaät töû noùi.

            Phaùp thaân Nhö Lai coù hai thöù: 1) Lyù phaùp, nghóa laø taùnh tònh theå saùng xöa nay lìa nieäm ñoàng vôùi hö khoâng giôùi, khoâng ñaâu chaúng khaép chuùng sanh cuøng Phaät ñeàu ñoàng. 2) Trí phaùp, nghóa laø trí thuûy giaùc cöùu kính, kheá hôïp vôùi lyù baûn giaùc thanh tònh, lyù trí dung nhau, saéc vaø taâm khoâng  hai. Do trí hieän ra neân goïi laø  trí  phaùp.

            Saéc thaân töùc laø baùo thaân, cuõng coù hai thöù: 1) Töï thoï duïng thaân cuõng goïi laø vieân maõn baùo thaân. Nghóa laø töï mình tu nhaân maø caûm ñöôïc, xöùng taùnh thoï duïng caùc thöù phaùp laïc, töï taïi khoâng ngaïi. Thaân vaø coõi chaúng lìa nhau neân cuõng goïi laø töï thoï duïng ñoä, cuõng goïi laø thaät baùo trang nghieâm ñoä. Chö Phaät traûi qua voâ soá kieáp tu taäp voâ löôïng thieän caên maø caûm neân, khaép giaùp caû phaùp giôùi laø töï thoï duïng. Caùc vò ñaïi Boà-taùt chæ ñöôïc nghe teân maø khoâng theå thaáy ñöôïc. 2) Tha thoï duïng thaân, nghóa laø do caên cô keû khaùc caûm neân maø thaáy. Chö Phaät vì khieán chuùng Boà-taùt thoï ñaïi phaùp laïc, tieán tu thaéng haïnh neân tuøy nghi maø hieän, coõi cuõng nhö theá, khieán  hoï thoï duïng. Caùc thöù sai bieät saéc thaân töùc laø hoùa thaân, cuõng coù ba thöù: 1) Ñaïi hoùa nghóa laø Loâ-xaù-na ngaøn tröôïng gia bò cho phuø hôïp vôùi Ñaïi thöøa Boà-taùt. Hoaëc hieän taùm möôi boán ngaøn töôùng toát, hoaëc hieän vi traàn soá töôùng toát, ñaày khaép hö khoâng. 2) Tieåu hoùa, nghóa laø thaân vaøng tröôïng saùu, ba möôi hai töôùng toát, phuø hôïp caên cô tieåu thöøa, ngöôøi, trôøi v.v... 3) Tuøy loaïi hoùa, nghóa laø nhö Chuyeån luaân thaùnh vöông Ñaûnh Sanh, Thích Ñeà Hoaøn Thieân Ñeá, Thieän Nhaõn, voi lôùn, anh voõ, vöôïn nai v.v... tuøy loaïi maø vaøo. Baùo Hoaù thaân naøy ñeàu nhieáp thuoäc saéc thaân, töø trí phaùp maø ñöôïc. Neáu meâ lyù phaùp töùc laø voïng giaùc, theo nhaân duyeân voïng giaùc maø coù möôøi hai loaïi thaân trong tam giôùi. Ngoä lyù phaùp thì chuyeån voïng giaùc laøm thuûy giaùc. Do thuûy hôïp baûn thaønh caên baûn trí. Do söùc caên baûn voâ taùc trí caûm phaùt bi nguyeän, taát caû baùo thaân, hoùa thaân laàn löôït thaønh töïu. Ñaây laø ba ñôøi chö Phaät khoâng coù hai, khoâng coù khaùc. Ba möôi baûy phaùp boà-ñeà phaàn laø, töù nieäm xöù (thaân, thoï, taâm, phaùp), töù chaùnh caàn (ñaõ sanh ñieàu aùc khieán haèng döùt, chöa sanh aùc khieán chaúng sanh, chöa sanh thieän khieán sanh, ñaõ sanh thieän khieán taêng tröôûng), töù nhö yù tuùc (duïc nhö yù tuùc, tinh taán nhö yù tuùc, nieäm nhö yù tuùc, tö duy nhö yù tuùc), nguõ caên (tín caên, taán caên, nieäm caên, ñònh caên, tueä caên), nguõ löïc (tín löïc, taán löïc, nieäm löïc, ñònh löïc, tueä löïc), thaát giaùc chi (traïch giaùc, tinh taán giaùc, hyû giaùc, tröø giaùc, xaû giaùc, ñònh giaùc, nieäm giaùc), baùt chaùnh ñaïo (chaùnh kieán, chaùnh tö duy, chaùnh ngöõ, chaùnh nghieäp, chaùnh maïng, chaùnh tinh taán, chaùnh nieäm, chaùnh ñònh). Coäng laïi thaønh ba möôi baûy phaåm. Ñaây laø ba möôi baûy phaùp trôï boà ñeà cuûa Ñaïi thöøa, nhieáp voâ löôïng a-taêng-kyø phaùp trôï boà-ñeà, noù laø lieãu nhaân khoâng phaûi taùc nhaân. Kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn noùi: “Ñaïi Nieát-baøn khoâng phaûi töø taùc nhaân maø coù, chæ töø lieãu nhaân”. Lieãu nhaân laø noùi ba möôi baûy phaùp trôï ñaïo. Ba ñôøi chö Phaät duøng lieãu nhaân naøy thaønh töïu ñeä nhaát nghóa töï giaùc thaùnh thuù, töï ñoä vaø giaùo tha, bình ñaúng khoâng sai bieät. Hieäp boán thöù bình ñaúng naøy cho neân Nhö Lai ôû trong ñaïi chuùng xöôùng lôøi raèng “Ca-dieáp, Caâu-löu-toân, Caâu-na-haøm laø ta”. YÙ chæ bí maät ngoõ haàu nhôø ñaây thaàm hoäi. Boû qua choã naøy veà sau khoâng theå noùi baøy, chæ chöùng töông öng. Ñaâu phaûi choã troïn suy nghó tính toaùn maø hay löôøng ñöôïc.

            - CHÆ PHAÄT GIAÙC TÖÏ CHÖÙNG, KHOÂNG THEÅ NOÙI BAØY.

            Ñaïi Hueä laïi baïch Phaät: Nhö Theá Toân ñaõ noùi “Ta töø ñeâm aáy ñöôïc toái chaùnh giaùc, cho ñeán ñeâm aáy vaøo Nieát-baøn, ôû trong khoaûng giöõa kia cho ñeán khoâng noùi moät chöõ, cuõng chaúng ñaõ noùi seõ noùi, chaúng noùi aáy laø Phaät noùi”. Theá Toân! Nhö Lai öùng cuùng ñaúng chaùnh giaùc nhaân ñaâu noùi raèng “Chaúng noùi aáy laø Phaät noùi”. Phaät baûo Ñaïi Hueä: Ta nhaân hai phaùp neân noùi nhö theá. Theá naøo laø hai phaùp? Nghóa laø duyeân phaùp töï ñaéc vaø phaùp boån truï, aáy goïi laø hai phaùp. Nhaân hai phaùp naøy neân ta noùi nhö theá.

            Nhö Lai töø khi thaønh Phaät cho ñeán nhaäp Nieát-baøn, ôû trong khoaûng giöõa ñoù khoâng noùi moät chöõ laø, chæ cho ngöôøi lìa naêng thuyeát vaø sôû thuyeát ñöôïc ñeä nhaát nghóa töï giaùc thaùnh thuù. Tröôùc noùi töù ñaúng, ôû ñaây noùi baát thuyeát. Töù ñaúng vaãn laø lôøi noùi xöùng taùnh chaúng phaûi caûnh giôùi töï chöùng. Ñeán choã töï chöùng môùi bieát lôøi noùi khoâng theå hieån baøy neân noùi “chaúng noùi”. Duyeân töï ñöôïc töùc chæ cho trí phaùp. Boån truï laø lyù phaùp. Veà lyù phaùp thì coù Phaät hay khoâng Phaät, phaùp taùnh cuõng nhö vaäy. Trí phaùp thì ngaøn Phaät muoân Phaät cuõng ñoàng moät trí chöùng, ñeàu khoâng phaûi caûnh giôùi ngoân thuyeát voïng töôûng giaùc.

            Theá naøo laø phaùp duyeân töï ñaéc? Neáu choã ñöôïc cuûa Nhö Lai kia thì ta cuõng ñöôïc nhö theá, khoâng theâm khoâng bôùt. Caûnh giôùi duyeân töï ñaéc phaùp cöùu kính lìa ngoân thuyeát voïng töôûng, lìa vaên töï hai ñöôøng.

            Khoâng theâm khoâng bôùt caûnh giôùi cöùu kính laø, chöùng caên baûn trí naøy nhö taùnh kia vaäy, khoâng theå theâm bôùt. Choã sôû haønh cöùu kính thaùnh laïc lìa töôùng ngoân thuyeát, lìa töôùng phaân bieät, lìa naêng thuyeân vaø sôû thuyeân, taát caû töôùng caûnh giôùi. Vaên töï hai ñöôøng laø hay noùi vaø bò noùi.

            Theá naøo laø phaùp boån truï? Nghóa laø ñaïo baäc thaùnh tröôùc nhö taùnh vaøng baïc v.v... phaùp giôùi thöôøng truï. Hoaëc Nhö Lai ra ñôøi, hoaëc chaúng ra ñôøi phaùp giôùi thöôøng truï, nhö ñöôøng ñeán thaønh kia. Thí nhö coù ngöôøi ñi trong ñoàng vaéng thaáy con ñöôøng baèng phaúng ñi ñeán coå thaønh, lieàn theo ñoù vaøo thaønh ñöôïc caùi vui nhö yù. Ñaïi Hueä! YÙ oâng nghó sao? Ngöôøi kia laøm ra con ñöôøng aáy vaø laøm ra caùc thöù vui trong thaønh chaêng? Ñaùp: “Chaúng phaûi vaäy”. Phaät baûo Ñaïi Hueä: Ta vaø taát caû chö Phaät thôøi quaù khöù phaùp giôùi thöôøng truï cuõng laïi nhö theá. Theá neân noùi raèng: “Ta töø ñeâm aáy ñöôïc toái chaùnh giaùc, cho ñeán ñeâm aáy vaøo Nieát-baøn, ôû trong khoaûng giöõa kia khoâng noùi moät chöõ, cuõng chaúng ñaõ noùi, seõ noùi”.

            Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy neân noùi keä:

            Ta ñeâm aáy thaønh ñaïo           

            Ñeán ñeâm aáy Nieát-baøn

            ÔÛ trong khoaûng giöõa naøy    

            Ta troïn khoâng coù noùi

            Duyeân töï ñaéc phaùp, truï       

            Neân ta noùi theá aáy

            Phaät kia cuøng vôùi ta                          

            Thaûy khoâng coù sai bieät. 

            Lyù phaùp boån truï ñoàng vôùi phaùp giôùi. Nhö vaøng baïc v.v... tuy coøn ôû trong moû maø taùnh vaøng chaúng ñoåi. Nhö ñöôøng veà coå thaønh vaø caùc thöù vui, chaúng phaûi do ngaøy nay taïo. Cho neân bieát töï taùnh baûn giaùc thaùnh phaøm ñoàng ñuû. Y baát giaùc maø thaønh tam giôùi, y trí phaùp thì troøn ñuû ba thaân, chaúng phaûi coù chaúng phaûi khoâng, nhö huyeãn nhö soùng naéng, chæ ngöôøi chöùng môùi töông öng. Ba ñôøi chö Phaät ñoàng caùi bí maät naøy, troïn khoâng coù choã noùi.

            - CHÆ CAÛNH GIÔÙI PHAÄT GIAÙC XA LÌA HAI BEÂN. 

            + CHÆ THEÁ GIAN CHAÁP COÙ KHOÂNG.

            Boà-taùt Ñaïi Hueä laïi thænh Phaät: Cuùi xin vì noùi taát caû phaùp töôùng coù vaø khoâng coù, khieán con vaø caùc vò ñaïi Boà-taùt, lìa töôùng coù vaø khoâng coù, choùng ñöôïc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Phaät baûo Ñaïi Hueä: Laéng nghe, laéng nghe! Kheùo suy nghó ñoù, seõ vì oâng noùi. Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân, laønh thay! Xin vaâng thoï giaùo. Phaät baûo Ñaïi Hueä: Theá gian naøy y coù hai  thöù, nghóa laø y coù vaø y khoâng, rôi  vaøo taùnh (coù) vaø phi taùnh (khoâng), muoán thaáy chaúng lìa, lìa töôùng.

            Hai thöù chaáp coù khoâng naøy ñeàu chæ chaùnh phaùp rôi vaøo kieán chaáp cuûa ngoaïi ñaïo. Song nghieâng naëng beân chaáp khoâng, nghóa laø nöông gheù beân thaùnh giaùo ñeå phaù hoaïi chaùnh phaùp, ñaâu coù gì hôn chaáp naøy. Phaät laàn löôït phaùt minh ñeå soi saùng cho ñôøi sau, khieán ngöôøi tu haønh bieát phaùp ñeå choïn löïa. Y coù laø, nhaân phaùp saéc, taâm v.v... hieän coù tröôùc maét, chaáp caùc phaùp coù töï taùnh (coù thaät), khôûi töôûng xa lìa. Y khoâng laø, nhaân phaùp saéc, taâm v.v... voâ thöôøng bieán dieät, chaáp caùc phaùp phi taùnh (khoâng coù), khôûi töôûng vaéng laëng. Ñaây ñeàu chaúng lìa, lìa töôùng.

            + CHÆ RA NHAÂN TÖÔÙNG HAI THÖÙ CHAÁP COÙ KHOÂNG.

            Ñaïi Hueä! Theá naøo theá gian y coù? Nghóa laø theá gian coù nhaân duyeân sanh, chaúng phaûi chaúng coù, töø coù maø sanh chaúng phaûi khoâng coù maø sanh. Ñaïi Hueä! Kia noùi nhö theá, laø noùi theá gian khoâng nhaân. Ñaïi Hueä! Theá naøo theá gian y khoâng? Nghóa laø nhaän tham, saân, si ñaõ coù, veà sau voïng töôûng chaáp tröôùc tham, saân, si taùnh (coù), phi taùnh (chaúng coù). Ñaïi Hueä! Neáu chaúng nhaän coù taùnh aáy, vì taùnh töôùng vaéng laëng. Baûo laø chö Nhö Lai, Thanh vaên, Duyeân giaùc chaúng nhaän taùnh tham, saân, si laø coù hay laø khoâng.

            Caùc phaùp theá gian töø nhaân duyeân sanh, beøn coù choã giaûi lìa uaån, rieâng coù keû hieåu boû voïng caàu chaân. Ñaây do chaúng bieát töï taâm hieän ra, voïng thaáy nhaân duyeân lieàn cho laø voâ nhaân. Ñaây chaáp coù aáy, nhaân lôøi thaùnh noùi voïng chaáp thaät phaùp. Troïn khoâng baèng caùi haïi lôùn laø chaáp khoâng. Nhö Lai noùi tham saân si khoâng taùnh (coù) aáy, do taâm tham, saân, si ñeàu nhaân nôi baát giaùc, ban ñaàu khoâng coù taùnh nhaát ñònh. Chính vì chæ baøy cho ngöôøi lieàn ñoù roãng rang meâ voïng choùng döùt, laø lyù do chaúng nhaän coù khoâng. Ngoaïi ñaïo kia nhaän tham, saân, si taùnh (coù), trong hieän taïi coù, veà sau voïng töôûng chaáp tröôùc tham, saân, si taùnh (coù) voán chaúng phaûi coù taùnh (coù). Xeùt voïng chaáp kia cho laø khoâng coù taùnh (coù) luoáng thaáy taùnh töôùng vaéng laëng, beøn gaù vaøo thaùnh giaùo, baûo laø chö Nhö Lai, Thanh vaên, Duyeân giaùc chaúng nhaän coù khoâng. Khoâng bieát raèng taát caû taùnh töôùng goác tuy vaéng laëng, song taâm nhaän coù hieän taïi löu chuyeån. Ñaây laø voïng töôûng chaáp, chaúng phaûi töï giaùc trí. Töï giaùc trí laø, giaùc caûnh giôùi hieän ra, do meâ töï taâm voïng coù hieän ra, voïng hieän chaúng phaûi coù, nhaân meâ maø coù. Giaùc meâ thì meâ dieät, giaùc chaúng sanh meâ. Taâm caûnh trong ngoaøi moät luùc thanh tònh. Kinh Laêng Nghieâm noùi: “Töï taâm thuû töï taâm, chaúng phaûi huyeãn thaønh phaùp huyeãn, chaúng thuû khoâng phi huyeãn, phi huyeãn coøn chaúng sanh, phaùp huyeãn töø ñaâu laäp”. Ñaây laø hieån baøy chæ thuù bí maät, ba ñôøi Nhö Lai ñoàng moät taâm yeáu. Ngaøn ñôøi ghi cheùp neâu cao, chính khieán ngöôøi töï phuï taâm toâng (Thieàn toâng) voïng baøn voâ ngaïi, sao khoâng nhaän laáy choã naøy nghieàn ngaãm kyõ löôõng seõ sanh raát hoå theïn.

            + BAØI XÍCH CHAÁP KHOÂNG HAY PHAÙ HOAÏI CHAÙNH PHAÙP.

            Ñaïi Hueä! Trong ñaây nhöõng gì laø hoaïi? Ñaïi Hueä baïch Phaät: Theá Toân! Neáu kia nhaän tham saân si taùnh (coù) roài sau laïi khoâng nhaän. Phaät baûo Ñaïi Hueä: OÂng hieåu nhö theá, laønh thay, laønh thay! Ñaïi Hueä! Chaúng nhöõng tham saân si taùnh (coù), phi taùnh (khoâng) laø hoaïi, maø ñoái vôùi Thanh vaên, Duyeân giaùc vaø Phaät cuõng laø hoaïi. Vì côù sao? Vì trong ngoaøi khoâng theå ñöôïc, vì  phieàn naõo taùnh khaùc vaø chaúng khaùc. Ñaïi Hueä! Tham saân si hoaëc trong hoaëc ngoaøi khoâng theå ñöôïc, tham saân si taùnh vì khoâng thaân, vì khoâng thuû. Chaúng phaûi Phaät, Thanh vaên, Duyeân giaùc laø hoaïi, Phaät, Thanh vaên, Duyeân giaùc vì töï taùnh giaûi thoaùt, vì phöôïc cuøng nhaân phöôïc phi taùnh (khoâng coù). Ñaïi Hueä! Neáu coù ngöôøi phöôïc thì neân coù phöôïc laø nhaân phöôïc. Ñaïi Hueä! Nhö theá noùi hoaïi aáy goïi laø khoâng coù töôùng.

            Laïi baøy roõ veà chaáp khoâng. Töï gaù vaøo chaùnh phaùp, nghóa laø Nhö Lai cuõng noùi tham saân si taùnh  laø khoâng theå ñöôïc, khieán chuùng sanh voâ trí nghi cheâ chaùnh phaùp cho ñoù laø hoaïi. Ñaâu bieát tham saân si trong ngoaøi khoâng theå ñöôïc, bôûi tham saân si voán khoâng töï taùnh, nhaân meâ voïng hieän. Cho neân noùi “khoâng thaân”. Giaùc meâ thì meâ dieät, giaùc chaúng sanh meâ, aáy laø khoâng thuû. Chaúng phaûi Nhö Lai, Thanh vaên, Duyeân giaùc ñoàng vôùi thuyeát hoaïi kia. Nhö Lai thaáy roõ töï taùnh neân voïng töôûng chaúng sanh, ñaõ khoâng taâm naêng phöôïc cuõng khoâng caûnh sôû phöôïc, naêng sôû ñeàu deïp môùi laø giaûi thoaùt. Neáu coù caûnh sôû phöôïc, aét coù taâm naêng phöôïc, neân noùi “nhaân phöôïc”. Nhaân phöôïc chöa ñoaïn maø voïng chaáp laø khoâng. Noùi laø hoaïi, töùc ñaây chaáp khoâng coù töôùng vaäy.

            Ñaïi Hueä! Vì nhaân ñoù neân ta noùi thaø chaáp nhaân kieán baèng nuùi Tu-di, chaúng khôûi chaáp khoâng thaät coù taêng thöôïng maïn khoâng. Ñaïi Hueä! Khoâng thaät coù taêng thöôïng maïn, aáy goïi laø hoaïi, rôi vaøo kieán chaáp töï töôùng coäng töôùng mong moûi, chaúng bieát töï taâm hieän löôïng. Thaáy ngoaïi taùnh voâ thöôøng saùt-na laàn löôït hoaïi, aám giôùi nhaäp töông tuïc löu chuù bieán dieät, lìa töôùng vaên töï voïng töôûng, aáy goïi laø hoaïi.

            Nhaân kieán laø chaáp coù. Thaø chaáp aáy, nghóa laø ngöôøi kia maéc keït ôû trôøi ngöôøi; chaúng baèng chaáp khoâng maø dieät maát nhaân quaû, löøa doái chaùnh phaùp, löu ñoäc voâ cuøng. Rôi vaøo töï töôùng coäng töôùng mong moûi laø, taát caû saéc taâm caùc phaùp ñaõ coù töï töôùng coäng töôùng caûnh giôùi voïng töôûng, hieän rôi trong aáy khôûi töôûng öa thích, chaúng lìa nhaân phöôïc. Neân noùi: Chaúng ñaït taâm löôïng luoáng thaáy ngoaïi phaùp voâ thöôøng, aám giôùi bieán dieät cho laø khoâng, khoâng thaät coù, maø khoâng bieát kia chuoác öông hoïa meânh moâng. Lìa vaên töï töôùng voïng töôûng aáy, bôûi vì giaùc töï taâm hieän löôïng thì ñöôøng ngoân ngöõ döùt, choã taâm haønh dieät, ñaây laø lìa töôùng vaên töï. Bôûi kia töï ñaït thaúng nguoàn taâm. Keû chaúng bieát töï taâm hieän löôïng möôïn mieäng noùi xa lìa vaên töï vaãn traùi lôøi daïy cuûa thaùnh, buoâng lung hoang ñöôøng. Ñaây chính laø phaù hoaïi hoà taâm chaïy theo voïng töôûng, vöøa laø hoaïi mình, hoaïi ngöôøi, dieät chuûng toäc Phaät.

            + TOÅNG TUÏNG.

            Khi aáy, Theá Toân muoán truøng tuyeân laïi nghóa naøy neân noùi keä:

            Coù khoâng laø hai beân                      

            Cho ñeán caûnh giôùi taâm

            Tröø saïch caûnh giôùi kia       

            Taâm bình ñaúng tòch dieät.

            Khoâng thuû caûnh giôùi taùnh 

            Dieät chaúng phaûi khoâng coù

            Coù vieäc thaûy nhö nhö        

            Nhö caûnh giôùi hieàn thaùnh.

            Khoâng chuûng maø coù sanh 

            Sanh roài maø laïi dieät

            Nhaân duyeân coù chaúng coù  

            Chaúng truï giaùo phaùp ta.

            Phi ngoaïi ñaïo phi Phaät       

            Phi ngaõ cuõng phi khaùc

            Nhaân duyeân chung hoïp khôûi 

            Laøm sao maø ñöôïc khoâng?

            Gì hoïp nhaân duyeân coù       

            Maø laïi noùi raèng khoâng?

            Taø kieán luaän sanh phaùp     

            Voïng töôûng chaáp coù khoâng.

            Neáu bieát khoâng choã sanh  

            Cuõng laïi khoâng choã dieät

            Quaùn ñaây thaûy khoâng tòch

            Coù khoâng hai ñeàu lìa.

            Lìa hai beân coù khoâng, giaùc töï taâm löôïng, bình ñaúng tòch dieät, khoâng chaáp caûnh giôùi chính laø chaân nhö baûn höõu, laø sôû haønh cuûa thaùnh hieàn, chaúng phaûi dieät khoâng coøn gì caû. Hai baøi keä treân ñaây noùi taâm bình ñaúng xa lìa caûnh giôùi coù khoâng. Moät baøi keä döôùi noùi khoâng chuûng maø sanh laø chaáp coù, sanh roài laïi dieät laø chaáp khoâng. Bôûi nhaân duyeân coù khoâng naøy ñoàng vôùi ngoaïi ñaïo. Nghóa laø chaúng phaûi giaùo phaùp cuûa Nhö Lai. Ba baøi keä döôùi roát noùi nhaân duyeân hoïp sanh. Nghóa laø y Phaùp taùnh thì khoâng Phaät, khoâng chuùng sanh, khoâng ngoaïi ñaïo, khoâng nhaân ngaõ. Do nhaân duyeân hoïp khôûi môùi coù sai bieät. Kinh Phaùp Hoa noùi: “Löôõng Tuùc Toân voâ thöôïng, bieát phaùp thöôøng khoâng taùnh, Phaät chuûng töø duyeân khôûi”. Vaãn coù taäp nhaân maø laïi noùi khoâng töùc laø rôi vaøo ngoaïi ñaïo taø kieán. Ñaây laø do khoâng bieát löu chuù sanh nhaân neân voïng chaáp coù khoâng. Neáu bieát taâm voán khoâng sanh, nhaân meâ döôøng nhö coù, ngoä voán khoâng sanh thì cuõng khoâng dieät, xöa nay laø khoâng tòch, taùnh töôùng nhaát nhö chaúng chaáp taùnh sanh, coù khoâng ñeàu  laø hyù luaän.

]