LUAÄN GÖÔNG TUEÄ GIAÙO

Dòch 

Tueä sanh töø söùc ñònh. Neáu taâm ñònh thì göông tueä sanh, neáu taâm loaïn thì göông tueä dieät. Cuõng nhö chieác göông baèng ñoàng tröôùc phaûi nhôø maøi giuõa, sau môùi trong saïch soi saùng. Neáu chaúng maøi giuõa thì tyø veát buïi nhô phuû toái. Ñaõ bò buïi nhô phuû thì aùnh saùng laøm sao maø sanh? Cho neân trí tueä do ñònh hieän, ñònh tueä nöông nhau khoâng theå thieáu moät.

Neáu möôïn danh toïa thieàn, taâm chöa ñöôïc ñònh maø göông tueä sanh thì khoâng bao giôø coù. Tuy coù taùnh tueä maø khoâng taäp toïa thieàn, töï cho ñaõ coù tueä thì caàn toïa thieàn laøm gì? Ngöôøi nhö theá, tuy coù tueä maø khoâng göông theå. Neáu khi thieàn ñònh, taâm chöa ñöôïc ñònh maø muoán caàu tueä, ví nhö soùng gioù chöa döøng maø mong thaáy boùng maët traêng. Neáu taâm ñaõ ñònh laïi sanh taø giaûi, caàu mong ñöôïc tueä, cuõng nhö soùng gioù ñaõ laëng, boùng traêng loùng trong maø laïi laáy tay vôùt trong nöôùc muoán ñöôïc boùng maët traêng, khi naøo ñöôïc thaáy.

Toå sö noùi: “Tòch maø thöôøng chieáu, chieáu maø thöôøng tòch.” Laïi noùi: “Tòch tòch tænh tænh phaûi, tòch tòch voâ kyù sai. Tænh tænh tòch tòch phaûi, tænh tænh loaïn töôûng sai.” (Trong chaùnh vaên “Tòch tòch tænh tænh thò voâ kyù, tænh tænh tòch tòch thò loaïn töôûng”. Nguyeân baûn cuûa Thieàn sö Huyeàn Giaùc “Tòch tòch tænh tænh thò, tòch tòch hoân traàm phi. Tænh tænh tòch tòch thò, tænh tænh loaïn töôûng phi”. Coù leõ ôû ñaây in soùt maáy chöõ.) Tænh tænh tòch tòch, tòch tòch tænh tænh laø thuoác, voâ kyù loaïn töôûng laø beänh. Neáu thaân coù beänh phaûi nhôø thuoác ñoái trò, thaân ñaõ bình ñònh coøn gì phaûi trò. Neáu ñöôïc nhö theá thì ñònh tueä thaønh töïu.

Giaûng

“Tueä sanh töø söùc ñònh... ñònh tueä nöông nhau khoâng theå thieáu moät.” Ñaây laø ñoaïn ñaàu ngaøi Traàn Thaùi Toâng noùi veà göông trí tueä. Trí tueä töø ñaâu maø coù, töùc laø trí tueä töø söùc ñònh, do ñònh maø coù tueä. Neáu khoâng coù giôùi thì khoù ñöôïc ñònh, neáu khoâng coù ñònh, khoâng theå phaùt tueä. Theá neân giôùi ñònh tueä coù söï lieân quan maät thieát, neáu thieáu moät chuùng ta khoù thöïc hieän ñöôïc trí tueä cao sieâu.

 “Neáu taâm ñònh thì göông tueä sanh, neáu taâm loaïn thì göông tueä dieät.” ÔÛ ñaây Ngaøi ví duï tueä nhö caùi göông. Göông saùng laø nhôø ñaâu, töùc nhôø trong saïch neân göông saùng. Neáu göông bò buïi phuû, hay bò nhöõng veát haèn treân maët göông, chuùng ta seõ khoâng thaáy göông saùng ñöôïc. Ví duï taâm chuùng ta loaïn töôûng nhieàu, ñoù laø nhöõng buïi laøm nhô göông trí tueä cuûa mình. Vì vaäy ñònh laø phöông tieän ñeå göông trí tueä saùng. Muoán ñöôïc saùng suoát, tröôùc heát taâm phaûi an ñònh, töø taâm an ñònh môùi phaùt ra trí tueä. Neáu taâm khoâng an ñònh maø muoán ñöôïc trí tueä khoâng bao giôø coù. Theá neân, chuùng ta phaûi ngoài thieàn nhieàu laø phöông tieän ñeå taâm an ñònh, töø taâm an ñònh chuùng ta môùi coù trí tueä saùng suoát thaáy ñöôïc leõ thaät ôû nôi mình vaø ôû ngoaïi caûnh. Vì vaäy, trí tueä khoâng phaûi töï coù maø nhôø taâm an ñònh môùi phaùt ra.

“Cuõng nhö chieác göông baèng ñoàng tröôùc phaûi nhôø maøi giuõa, sau môùi trong saïch soi saùng. Neáu chaúng maøi giuõa thì buïi nhô phuû kín.” Ñaây noùi göông baèng ñoàng chôù khoâng phaûi göông pha leâ. Göông baèng ñoàng coù khi chuùng ta thaáy noù saùng, coù luùc thaáy toái. Vì sao? Göông saùng laø nhôø coù maøi giuõa, do maøi giuõa cho heát tyø veát ñeå göông ñöôïc phaúng, coù phaúng göông môùi saùng, nhöng neáu khoâng giöõ ñeå buïi baëm phuû laáp thì göông vaãn toái nhö thöôøng.Vì vaäy tröôùc coù coâng phu maøi giuõa, keá phaûi giöõ gìn göông môùi trong, göông trong thì ñöôïc saùng. Göông trí tueä cuûa chuùng ta cuõng vaäy, tröôùc phaûi coá gaéng deïp boû voâ minh phieàn naõo, roài gìn giöõ  khoâng cho loaïn töôûng. Hoäi ñuû hai ñieàu naøy thì trí tueä chuùng ta seõ ñöôïc saùng. Ñoù laø yù nghóa duï trí tueä nhö göông.

“Ñaõ bò buïi nhô phuû thì aùnh saùng laøm sao maø sanh? Cho neân trí tueä do ñònh hieän, ñònh tueä nöông nhau khoâng theå thieáu moät.” Nghóa laø göông bò buïi nhô phuû kín thì laøm sao coù aùnh saùng. Cuõng vaäy, neáu taâm loaïn töôûng thì trí tueä khoâng theå sanh. Trí tueä sanh laø do coù söùc an ñònh. Nhöng ôû ñaây noùi theo loái nhìn cuûa Nhò thöøa, luoân luoân ñaët tröôùc coù giôùi, sau coù ñònh, roài môùi coù tueä. Neáu nhìn theo tinh thaàn cuûa Luïc Toå thì ñònh tueä bình ñaúng. Ñònh vaø tueä khoâng taùch rôøi nhau, coù ñònh töùc coù tueä, coù tueä töùc coù ñònh. Taïi sao vaäy? Vì ñoái vôùi Thieàn toâng chuùng ta khoâng phaûi ñôïi taâm an ñònh vieân maõn môùi phaùt ra trí tueä. Neáu vaäy thì ñònh tröôùc tueä sau, maø Thieàn toâng noùi ñònh vaø tueä ñoàng thôøi, trong ñònh coù tueä, trong tueä coù ñònh, hai caùi khoâng taùch rôøi nhau ñöôïc. Do ñaâu ñeå chöùng nghieäm ñieàu naøy. Thí duï haèng ngaøy chuùng ta ngoài thieàn thaáy voïng khoâng theo. Voïng daáy laø ñoäng, mình bieát noù, noù laëng xuoáng, thì caùi bieát voïng laø tueä, voïng laëng laø ñònh. Doù ñoù khoâng phaûi ñôïi khi taâm an ñònh hoaøn toaøn chuùng ta môùi coù tueä, maø chính khi noù ñang daáy ñoäng chuùng ta vaãn coù trí tueä thaáy bieát, khoâng theo thì ñöôïc an. Hieåu nhö vaäy môùi bieát tinh thaàn Thieàn toâng maø Luïc Toå ñaõ noùi laø Ñònh Tueä bình ñaúng. Neáu voïng daáy leân chuùng ta thaáy thì caùi thaáy voïng ñeå khoâng theo ñoù laø tueä. Nhöng khi voïng laëng heát khoâng coøn nöõa thì luùc ñoù tueä ñang ôû ñaâu? - Tueä ôû choã bieát voïng ñang yeân. Nhö baây giôø khoâng coù voïng thì ai bieát khoâng voïng? Khi voïng daáy leân noù bieát, khi khoâng voïng noù cuõng bieát, thì caùi bieát tröôùc laø tueä, caùi bieát sau cuõng laø tueä. Hieåu cho thaät kyõ môùi roõ ñöôïc yù nghóa tu thieàn. Neáu khoâng hieåu cöù coá gaéng keàm cho noù yeân, khi noù yeân laïi hoaûng hoát leân töôûng mình ñaâu maát roài. Khi coù voïng töôûng mình coøn thaáy, baây giôø voïng laëng heát sao khoâng thaáy gì. Nhö vaäy töôûng laø maát saïch khoâng coøn taâm tri giaùc, nhöng khoâng ngôø khi voïng yeân roài, thì thaáy roõ voïng yeân, maø thaáy roõ voïng yeân laø caùi gì thaáy? - Ñoù laø trí tueä thaáy.

Theá neân toâi thöôøng hay daãn caâu chuyeän cuûa vò Toå thöù möôøi taùm ôû AÁn Ñoä laø Toå Giaø-da-xaù-ña. Moät hoâm, Ngaøi ñi hoùa ñaïo ngang qua moät vuøng noï, coù ngöôøi Baø-la-moân teân Cöu-ma-ña-la (sau naøy laø vò Toå thöù möôøi chín) thaáy Ngaøi beøn ñeán hoûi: “Ngaøi tu theo ñaïo naøo maø coù ñöùc haïnh ñaùng kính nhö theá?” Ngaøi noùi: “Toâi tu theo ñaïo Phaät.” Ngöôøi Baø-la-moân nghe Ngaøi noùi tu theo Phaät, oâng hoaûng sôï, chaïy veà nhaø ñoùng kín cöûa laïi. Toå bieát ngöôøi naøy coù duyeân, veà sau seõ laøm ñöôïc Phaät söï lôùn, neân Toå theo tôùi nhaø. Ñeán nôi, thaáy cöûa ñoùng kín, Toå böôùc laïi goõ cöûa, goõ maõi oâng vaãn laøm thinh. Sau cuøng, ôû beân trong oâng noùi voïng ra: “Trong nhaø khoâng coù ngöôøi.” Toå lieàn hoûi: “Khoâng coù ngöôøi, vaäy ai traû lôøi ñoù?” Nghe Toå noùi nhö vaäy, oâng môùi giöït mình môû cöûa ra ñoùn Toå. Caâu chuyeän naøy nghe qua nhö chuyeän ñuøa, nhöng coù moät yù nghóa thaâm traàm maø chuùng ta khoâng bieát. Thöôøng chuùng ta cöù nghó khi voïng töôûng laêng xaêng nghó vieäc naøy ñeán vieäc khaùc, luùc ñoù noùi taâm mình ñang nghó, ñang suy tính, nhöng coù moät phuùt giaây naøo taâm laëng xuoáng khoâng nghó suy nöõa, laïi hoaûng hoát töôûng nhö maát mình, mình khoâng coøn nöõa. Cuõng gioáng nhö ngöôøi Baø-la-moân kia ñoùng cöûa, khi nghe tieáng goõ cöûa laïi traû lôøi khoâng coù ngöôøi ôû nhaø. Vaäy caâu noùi “khoâng coù ngöôøi ôû nhaø” ñoù coù taùnh caùch ra sao? Quaû laø doát! Nghóa laø oâng ñaõ leân tieáng maø noùi khoâng coù ngöôøi thì chæ coù ngöôøi ngu doát môùi nhö vaäy. Nhöng thaät tình chuùng ta cuõng gioáng nhö oâng Baø-la-moân kia. Khi taâm laêng xaêng thì cho laø coù taâm, ñeán luùc taâm yeân laëng noùi toâi khoâng coù taâm nöõa, maát toâi roài. Vaäy ai bieát taâm yeân laëng, ai bieát maát toâi? Ñaõ bieát noùi “maát toâi” laø coù ngöôøi bieát noùi, maø coù bieát noùi töùc coù mình chôù coù maát ñaâu? Neáu maát toâi thì khoâng coù caùi bieát, coøn bieát maát toâi laø coù mình roõ raøng. Ñoù laø vieäc raát teá nhò maø ngöôøi tu coù khi khoâng hieåu, töø choã khoâng hieåu maø tu ít laâu roài hoaûng sôï mình tu sai, sôï rôi vaøo khoâng. Bôûi vì khi khoâng coù voïng töôûng laïi töôûng laø khoâng ngô, nhöng khoâng ngôø khoâng voïng töôûng maø coù “caùi bieát khoâng voïng töôûng”. Bieát khoâng voïng töôûng thì laøm sao noùi “khoâng” ñöôïc? Ñoù laø yù nghóa trong nhaø thieàn thöôøng noùi Ñònh Tueä khoâng rôøi nhau. Toùm laïi, khi ñònh coøn coù caùi bieát mình an ñònh ñoù laø tueä, neáu khoâng coù caùi bieát, laøm sao bieát luùc ñoù taâm an ñònh. Choã naøy quí vò caàn phaûi thaáy roõ ñeå khoûi laàm laãn. Vì vaäy ñònh vaø tueä khoâng theå thieáu trong luùc chuùng ta tu thieàn.

“Neáu möôïn danh toïa thieàn, taâm chöa ñöôïc ñònh maø göông tueä sanh thì khoâng bao giôø coù.” Caâu: “möôïn danh toïa thieàn”, nguyeân chöõ Haùn laø “giaû danh toaï thieàn”. ÔÛ ñaây Ngaøi muoán noùi cho chuùng ta hieåu roõ chöõ “TUEÄ”. Nhö trong kinh thöôøng noùi moãi chuùng sanh ñeàu coù taùnh giaùc, hay ñeàu coù Phaät taùnh, töùc laø coù trí tueä saün nôi chuùng ta, tuy coù trí tueä saün nhöng neáu taâm chöa an ñònh thì trí tueä khoâng phaùt sanh ñöôïc. Ñaây toâi phaân tích cho quí vò hieåu roõ nghóa hai chöõ trí tueä sanh vaø trí tueä saün. Trí tueä saün laø trí tueä thaàm bieát, luùc naøo cuõng haèng höõu nôi chuùng ta, trí tueä ñoù goïi laø taùnh tueä. Tuy coù taùnh tueä nhöng neáu khoâng nhôø toïa thieàn ñeå taâm an ñònh thì taùnh tueä khoâng phaùt khôûi maïnh neân khoâng sanh tueä. Nhö vaäy laø coù taùnh tueä maø khoâng coù dieäu duïng, khoâng coù hieän töôùng cuûa trí tueä. Ngöôøi tu thieàn seõ thaáy roõ ñieàu naøy. Vì vaäy chuùng ta thöôøng nghe noùi tu thieàn seõ coù giaùc ngoä, vieäc naøy khoâng gì laï. Vì trong khi tu, nhöõng gì chuùng ta hoïc hoaëc ñoïc trong kinh chöa hieåu, loøng coøn baên khoaên, thaéc maéc, oâm aáp nghi ngôø, baát chôït moät hoâm naøo ñoù ngoài thieàn taâm ñöôïc yeân, boãng döng saùng ra, thoâng suoát ñöôïc laø do trí tueä phaùt khôûi hay trí tueä sanh. Trí tueä phaùt sanh naøy do taâm yeân saùng, phaùt ra dieäu duïng laøm chuùng ta hieåu bieát cuï theå nhöõng vaán ñeà chöa hieåu. Do ñoù trí tueä sanh laø caùi dieäu duïng hay caùi hieän töôùng cuûa trí tueä saün hay taùnh tueä. Cho neân noùi:

“Tuy coù taùnh tueä maø khoâng taäp toïa thieàn, töï cho ñaõ coù tueä thì caàn toïa thieàn laøm gì? Ngöôøi nhö theá, tuy coù tueä maø khoâng göông theå.” Nghóa laø tuy coù trí tueä saün maø göông theå cuûa trí tueä khoâng hieän.  Nhö caùi göông bò buïi baëm phuû, neân tuy coù göông maø khoâng coù aùnh saùng cuûa göông, phaûi nhôø lau buïi aùnh saùng môùi phaùt. Ñaây laø tröôøng hôïp chæ ngöôøi töï yû mình coù taùnh tueä khoâng caàn toïa thieàn thì tueä khoâng phaùt sanh.

“Neáu khi thieàn ñònh, taâm chöa ñöôïc ñònh maø muoán caàu tueä, ví nhö soùng gioù chöa döøng maø mong thaáy boùng maët traêng.” Thí duï nhö ñeâm raèm, chuùng ta ôû gaàn bôø hoà hoaëc gaàn doøng soâng, khi coù gioù maïnh soùng to, duø coù traêng nhöng nhìn xuoáng soâng, hoà chuùng ta coù thaáy ñöôïc boùng maët traêng khoâng? Vì coù soùng maët nöôùc khoâng yeân, neân nhìn khoâng thaáy ñöôïc boùng maët traêng. Cuõng nhö tröôøng hôïp treân, tuy bieát mình coù tueä saün töùc laø coù taùnh tueä, nhöng vaãn phaûi ngoài thieàn cho taâm ñöôïc ñònh thì trí tueä môùi phaùt sanh. Nhö khi soùng gioù laëng thì ñeâm raèm nhìn xuoáng maët hoà, maët soâng, chuùng ta seõ thaáy maët traêng hieän ñaày ñuû.

“Neáu taâm ñaõ ñònh laïi sanh taø giaûi, caàu mong ñöôïc tueä, cuõng nhö soùng gioù ñaõ laëng, boùng traêng loùng trong maø laïi laáy tay vôùt trong nöôùc muoán ñöôïc boùng maët traêng, khi naøo ñöôïc thaáy.” Ñaây laø tröôøng hôïp taâm ñöôïc ñònh laïi khôûi taø giaûi. Taø giaûi laø hieåu khoâng ñuùng chaân lyù hay hieåu thieân leäch moät beân. Neáu khôûi hieåu thieân leäch thì caùi ñònh bò xao xuyeán. Thí duï: Chuùng ta nghe trong kinh Phaät daïy, nhöõng ngöôøi tu chöùng A-la-haùn coù luïc thaàn thoâng trong ñoù coù tuùc maïng thoâng laø bieát ñöôïc quaù khöù vò lai, nhôù ñöôïc voâ soá ñôøi tröôùc vaø bieát nhöõng ñôøi sau. Vì vaäy khi ngoài thieàn taâm vöøa ñöôïc yeân, chuùng ta lieàn khôûi nghó muoán ñöôïc thaàn thoâng ñeå bieát quaù khöù vò lai cuûa mình cuûa ngöôøi, hoaëc khôûi nieäm xuaát hoàn ñeå ñi du lòch choã naøy choã kia. Khi khôûi nieäm taâm lieàn xao xuyeán khoâng coøn yeân nöõa. Gioáng nhö ñeâm raèm ôû döôùi doøng soâng hay döôùi maët hoà khoâng coù soùng, nhìn xuoáng thaáy boùng maët traêng voäi ñöa tay vôùt boùng, ñaõ khoâng naém baét ñöôïc, laïi laøm xaùo ñoäng maët hoà vaø maát boùng maët traêng. Vì vaäy khi taâm ñöôïc ñònh cöù ñeå ñònh, trí saùng cöù ñeå saùng, taâm caøng ñònh trí caøng saùng. Ñeán khi naøo taát caû phieàn naõo laäu taän saïch roài thì töï saùng, bieát ñöôïc quaù khöù vò lai, neáu khôûi nieäm muoán bieát laø laïc, laø sai. Ñoù laø ñeå noùi ngöôøi tu thieàn maø sanh taø giaûi thì töø ñoù trí tueä maát luoân khoâng coøn hieän nöõa. Vì vaäy coù nhieàu ngöôøi raát thích tu thieàn, nhöng trong khi tu laïi khôûi nhöõng nieäm sai laàm neân bò daãn ñi laïc höôùng, roài töø ñoù maát heát trí tueä chaân thaät, laø do khoâng hieåu ñöôïc goác cuûa söï tu.

“Toå sö noùi: ‘Tòch maø thöôøng chieáu, chieáu maø thöôøng tòch.’ Laïi noùi: ‘Tòch tòch tænh tænh phaûi, tòch tòch voâ kyù sai. Tænh tænh tòch tòch phaûi, tænh tænh loaïn töôûng sai.’ Tænh tænh tòch tòch, tòch tòch tænh tænh laø thuoác, voâ kyù loaïn töôûng laø beänh. Neáu thaân coù beänh phaûi nhôø thuoác ñoái trò, thaân ñaõ bình ñònh coøn gì phaûi trò. Neáu ñöôïc nhö theá thì ñònh tueä thaønh töïu.” Ñaây laø Ngaøi daãn lôøi cuûa ngaøi Vónh Gia Huyeàn Giaùc trong boä Vónh Gia Taäp, ñeå laøm tieâu chuaån cho ngöôøi tu thieàn ñuùng vaø sai. Ñaàu tieân noùi: “Tòch maø thöôøng chieáu, chieáu maø thöôøng tòch.” Tòch laø laëng, chieáu laø soi saùng. Laëng maø thöôøng soi saùng, soi saùng maø thöôøng laëng leõ. Ñoù laø troïng taâm cuûa tu thieàn. Baây giôø daãn caâu noùi roõ raøng veà ñuùng vaø sai cuûa ngöôøi tu thieàn laø: “Tòch tòch tænh tænh phaûi.” Töùc laëng laëng maø tænh tænh, ñoù laø ngoài thieàn ñuùng. Khi ngoài thieàn taâm yeân maø luoân luoân tænh saùng laø ñuùng. Ngöôïc laïi: “Tòch tòch voâ kyù sai.” Voâ kyù töùc khoâng nhôù khoâng bieát. Laëng laëng maø khoâng bieát gì ñoù laø sai. Ñaây laø caây thöôùc ñeå ño ngöôøi tu thieàn ñuùng vaø sai. Neáu ngoài thieàn ñöôïc yeân tónh, taâm khoâng daáy ñoäng maø vaãn tænh saùng, ñoù laø tòch tòch tænh tænh, laø ñuùng. Neáu ngoài yeân tónh maø khoâng bieát mình ñang laøm gì, ñoù laø voâ kyù, laø sai. Ñuùng hay sai chæ do leäch moät chuùt ñoù. Neáu tòch maø tænh laø ñuùng, tòch maø queân heát laø sai. Ngöôïc laïi: “Tænh tænh tòch tòch phaûi, tænh tænh loaïn töôûng sai.” Ngoài thieàn maø luoân luoân tænh saùng, coù gioù thoåi, coù tieáng ñoäng ñeàu nghe, ai ñi qua tröôùc maët cuõng thaáy v.v... Tænh nhö vaäy maø taâm vaãn laëng leõ laø ñuùng. Neáu tænh maø cöù nghó chuyeän naøy chuyeän kia luoân, laø sai. Ñaây laø tænh tænh maø loaïn töôûng thì sai. Nhö vaäy chuùng ta haõy kieåm tra laïi mình sai ôû choã naøo, chaéc haàu heát laø tænh tænh maø loaïn töôûng. Ñoù laø chöa ñuùng tinh thaàn thieàn. Chuùng ta phaûi naém vöõng ñöôïc ñieàu naøy, ñeå khi tu töï bieát luùc naøo ñuùng, luùc naøo sai. Neáu khoâng bieát nhieàu khi cöù ngoài ñeå maëc noù ra sao thì ra laø khoâng ñöôïc, laø ñöa ñeán sai laàm. Vì vaäy ngöôøi tu thieàn caàn phaûi hoïc hieåu cho caån thaän, khoâng neân ñeå sai leäch, vì neáu mình tu ñaõ leäch roài höôùng daãn ngöôøi khaùc cuõng seõ leäch theo luoân. Theá neân trong kinh thöôøng noùi thaày muø daãn moät ñaùm muø, ngöôøi ñi tröôùc muø, nhöõng ngöôøi ñi theo cuõng muø luoân, roát cuoäc rôi xuoáng hoá khoâng ai cöùu ñöôïc. Bôûi vaäy muoán höôùng daãn ngöôøi ñi, tröôùc chuùng ta phaûi saùng, neáu coøn muø thì khoâng neân laøm. Nhöng nhieàu ngöôøi coù thieän chí toái ña, tuy mình coøn muø maø cuõng muoán daãn ngöôøi ñi, cho neân khoâng sao traùnh khoûi rôi vaøo nhöõng teä naïn. Vì vaäy chuùng ta phaûi hieåu cho thaät kyõ ñieàu naøy.

Ñaây toâi chænh laïi caâu naøy theo trong quyeån cuûa ngaøi Traàn Thaùi Toâng, khoâng bieát do ngöôøi xöa hay ngöôøi sau naøy vieát sai. Nguyeân vaên chöõ Haùn cuûa ngaøi Huyeàn Giaùc laø: “Tòch tòch tænh tænh thò, tòch tòch hoân traàm phi. Tænh tænh tòch tòch thò, tænh tænh loaïn töôûng phi.” ÔÛ ñaây trong chaùnh vaên laïi noùi: “Tòch tòch tænh tænh thò voâ kyù, tænh tænh tòch tòch thò loaïn töôûng.” Hai caâu naøy toâi cho laø loän, vì trong khi saép baûn in coù theå sai, chôù nguyeân baûn chöõ Haùn laø “Tòch tòch tænh tænh thò, tòch tòch hoân traàm phi. Tænh tænh tòch tòch thò, tænh tænh loaïn töôûng phi.” Nhöõng caâu naøy toâi ñaõ ñoïc kyõ trong Vónh Gia Taäp, neân ñaây toâi chænh laïi cho quí vò so saùnh ñeå khoûi hieåu laàm beân chöõ Haùn.

Keát luaän baøi Luaän Göông Tueä Giaùo chuû yeáu ngaøi Traàn Thaùi Toâng muoán khuyeán khích taát caû chuùng ta tu phaûi nhôø thieàn ñònh ñeå phaùt sanh trí tueä. Maëc duø trong kinh Phaät daïy moãi ngöôøi chuùng ta ñeàu coù taùnh giaùc, töùc laø taùnh tueä ñaõ saün, nhöng noù baøng baïc ôû con ngöôøi chuùng ta. Vì vaäy phaûi nhôø toïa thieàn ñuùng caùch, ñuùng phaùp thì taùnh giaùc môùi phaùt khôûi dieäu duïng ñeå thaáy bieát thaân vaø caûnh ñuùng nhö thaät ñöôïc. Neáu khoâng toaï thieàn, chuùng ta khoù coù ñöôïc dieäu duïng cuûa taùnh giaùc, nghóa laø trí tueä khoâng phaùt. Nhö vaäy ngöôøi tu thieàn phaûi traùnh hai beänh:

1. Töï yû coù taùnh giaùc roài cöù ñi ngao du nôi naøy choán noï maõi maø khoâng caàn toïa thieàn, vì nghó noù ñaõ coù saün caàn gì phaûi toïa thieàn cho maát thôøi giôø. Ñoù laø beänh. Tuy coù taùnh giaùc hay ñaõ nhaän ra mình coù taùnh giaùc, nhöng chöa coù dieäu duïng, nhôø taâm an ñònh môùi phaùt khôûi dieäu duïng. Muoán taâm an ñònh phaûi nhôø toïa thieàn. Vaäy neân taùnh giaùc tuy coù nhöng neáu khoâng toïa thieàn thì cuõng khoâng phaùt khôûi.

2. Tuy toïa thieàn taâm ñöôïc an ñònh laïi sanh taø giaûi, khi khôûi nieäm taø, taâm ñònh lieàn maát laïi rôi vaøo loaïn töôûng. Cuõng gioáng nhö ngöôøi thaáy boùng maët traêng döôùi hoà, voäi ñöa tay vôùt, daàu coù vôùt suoát ngaøy cuõng khoâng naém ñöôïc boùng maët traêng.

Phaàn cuoái laø nöông theo yù Toå daïy duøng laøm thöôùc ñeå ño ngöôøi tu thieàn bieát ñuùng hay sai. Neáu toïa thieàn taâm yeân laëng maø vaãn saùng suoát thaáy nghe khoâng laàm, goïi laø tòch tòch tænh tænh laø ñuùng vôùi ngöôøi tu thieàn. Neáu khi toïa thieàn taâm yeân moät luùc roài queân heát khoâng bieát gì nöõa, ñoù laø tòch tòch maø voâ kyù. Ñaây laø beänh. Vì voâ kyù seõ ñi ñeán hoân traàm. Nhö vaäy voâ kyù vaø hoân traàm gaàn keà vôùi nhau. Cho neân noùi ngoài thieàn maø nhaém maét che troøng laø ôû trong hang quæ. Vì khi mình môø môø mòt mòt roài khoâng bieát gì heát, ñoù laø sai laàm. Khi ngoài thieàn raát tænh saùng maø khoâng coù voïng töôûng goïi laø tænh tænh tòch tòch. Chöõ Tòch nghóa laø Ñònh, chöõ Tænh nghóa laø Tueä. Nhö vaäy ñònh vaø tueä khoâng rôøi nhau. Trí tueä haèng saùng maø taâm vaãn an ñònh ñoù laø ñuùng. Neáu tænh maø loaïn töôûng laø sai. Chuùng ta haõy laáy ñaây laøm caây thöôùc ño ñeå bieát mình ngoài thieàn ñuùng hay sai. Vì coù ngöôøi tu maø khoâng ñöôïc gaàn thaày höôùng daãn, neân tu maø khoâng bieát ñuùng hay sai, coù laïc hay khoâng laïc. Vì theá ñeå nhaéc cho quí vò hieåu roõ, trong khi tu chuùng ta coù theå nöông nhöõng baøi naøy töï laøm thöôùc ño ñeå bieát mình tu ñuùng hay sai khoâng caàn phaûi hoûi ai nöõa caû. 

]