LUAÄN VEÀ GIÔÙI ÑÒNH TUEÄ

Dòch

Phaøm taát caû ngöôøi tu haønh ñeàu do hai vieäc: chaùn sanh, töû. Boû cha meï, vôï con, xuaát gia caàu ñaïo, phuïng thôø ñöùc Phaät laøm thaày. Noi theo ñöôøng taét cuûa chö Phaät, chæ coù kinh maø thoâi. Song trong kinh noùi ra, duy giôùi, ñònh, tueä. Luaän Giaûi Thoaùt noùi: “Giôùi, ñònh, tueä goïi laø ñaïo giaûi thoaùt.” Giôùi laø nghóa oai nghi. Ñònh laø nghóa chaúng loaïn. Tueä laø nghóa giaùc tri. Laáy giôùi ñeå tröø aùc caáu. Laáy ñònh ñeå tröø trieàn caáu. Laáy tueä ñeå tröø söû caáu. Cho neân duøng gioáng thieän naøy (giôùi - ñònh - tueä) maø theo ñaïo, goïi laø: sô thieän, trung thieän, haäu thieän. Giôùi laø sô thieän, ñònh laø trung thieän, tueä laø haäu thieän. Giôùi laø sô thieän laø, vì tinh taán trì giôùi thaønh töïu baát thoái neân möøng. Vì möøng neân nhaûy nhoùt, vì nhaûy nhoùt neân cöû ñoäng, vì cöû ñoäng neân vui, vì vui neân taâm khoâng ñònh. Ñònh laø trung thieän laø, do thaân cöû ñoäng neân döøng, do döøng neân taâm truï, do taâm truï neân thaáy bieát nhö thaät, ñaây laø trung thieän. Tueä laø haäu thieän laø, do thaáy bieát nhö thaät neân chaùn gheùt, do chaùn gheùt neân lìa duïc, do lìa duïc neân giaûi thoaùt, goïi laø haäu thieän.

Vì theá duøng giôùi tröø aùc thuù, duøng ñònh tröø duïc giôùi, duøng tueä tröø taát caû coõi. Nöông theo giôùi ñònh tueä naøy maø tu, töùc laø ñöôøng taét cuûa chö Phaät, chaúng phaûi xa vaäy.

Giaûng 

Baøi naøy ñaët naëng veà ngöôøi xuaát gia hôn. Ngaøi noùi raèng: “Phaøm taát caû ngöôøi tu haønh ñeàu do hai vieäc: chaùn sanh, töû.” Hai vieäc noùi chung laø chaùn sanh töû. Taïi sao vaäy? Bôûi vì coù sanh ra thì phaûi coù töû, muoán khoûi töû phaûi laøm sao? - Phaûi khoûi sanh. Vì vaäy phaûi chaùn sanh môùi ñöôïc. Nhöng ngöôøi theá gian laïi chaùn töû, öa sanh. Ngaøy ra ñôøi goïi laø sanh nhaät, môøi baø con aên möøng, theát ñaõi röôïu cheø v.v... Coøn ngaøy töû goïi laø ngaøy gì? - Ngaøy huùy kî laø ngaøy kieâng sôï, nhö vaäy ngöôøi ta hay sôï cheát laïi thích soáng. Thích sanh, maø coù sanh phaûi coù töû. Muoán coù sanh maø sôï töû, khoâng theå ñöôïc. Neân ngöôøi hoïc ñaïo, hieåu ñaïo phaûi chaùn caû hai, chaùn töû maø cuõng chaùn caû sanh. Ñaõ sôï cheát thì ñöøng sanh môùi khoûi cheát, nhöng theá gian chæ chaùn moät thöù laøm sao ñöôïc.

“Boû cha meï vôï con, xuaát gia caàu ñaïo, phuïng thôø ñöùc Phaät laøm thaày.” Ñaây noùi ngöôøi xuaát gia hôi lôùn tuoåi, chôù khoâng phaûi noùi nhöõng ngöôøi coøn nhoû, ngöôøi nhoû chæ boû cha meï thoâi, coøn ngöôøi lôùn phaûi boû caû cha meï vôï con ñeå theo Phaät, phuïng thôø ñöùc Phaät laøm thaày phaûi:

“Noi theo ñöôøng taét cuûa chö Phaät.” Ñöôøng taét ñoù laø gì? “Chæ coù kinh maø thoâi.” Kinh Phaät daïy laø ñöôøng taét cuûa chö Phaät ñaõ ñi. Phaät chæ daïy chuùng ta phaûi noi theo ñoù. Bôûi vaäy noùi raèng kinh laø baûn ñoà do ñöùc Phaät ngaøy xöa ñaõ ñi qua, Ngaøi veõ laïi cho chuùng ta thaáy, bieát vaø noi theo ñeå ñi ñeán choã cuoái cuøng maø Ngaøi ñaõ ñeán. Nhö vaäy kinh laø loái chæ cho chuùng ta tieán theo con ñöôøng cuûa Phaät.

“Song trong kinh noùi ra, duy giôùi, ñònh, tueä. Luaän Giaûi Thoaùt noùi: ‘Giôùi, ñònh, tueä goïi laø ñaïo giaûi thoaùt.’ ” Kinh Phaät noùi raát nhieàu, nhöng chæ coù ba phaàn caên baûn laø giôùi, ñònh, tueä. Ba moân naøy goïi laø tam giaûi thoaùt. Giôùi, ñònh, tueä laø ba con ñöôøng ñöa ñeán giaûi thoaùt. Vì vaäy ngöôøi naøo muoán giaûi thoaùt sanh töû phaûi thöïc haønh giôùi, ñònh, tueä.

“Giôùi laø nghóa oai nghi.” Oai nghi laø hình töôùng. Töø caùch ñi, ñöùng, naèm, ngoài, aên noùi cuûa mình sao cho hôïp vôùi oai nghi. Ngöôøi muoán cho taâm an, tröôùc phaûi coù hình töôùng ñieàm ñaïm trang nghieâm, neáu hình töôùng coøn laêng xaêng thì taâm raát khoù yeân. Cho neân giôùi laø ñeå keàm cheá cho hình töôùng ñöôïc nghieâm chænh. Vì vaäy, giôùi Phaät khoâng cho Tyø-kheo vöøa ñi vöøa nhaûy, khoâng cho ñi ngoù beân naøy lieác beân kia. Ñi phaûi nghieâm trang, ñi töøng böôùc, hoaëc ñi phaûi nhìn ngay ngoù thaúng. Nhöõng cöû chæ ñoù tuy laø hình thöùc nhöng giuùp cho chuùng ta nhieàu ñeå taâm ít loaïn. Theá neân noùi giôùi roài môùi noùi ñeán ñònh.

Ñònh laø gì? “Ñònh laø nghóa chaúng loaïn.” Nghe noùi ñònh chuùng ta cöù töôûng coù caùi gì laï, nhöng thaät ra khi taâm khoâng daáy nieäm, khoâng khôûi nghó ñoù laø ñònh. Quí vò thöû tìm xeùt laïi coù ñöôïc bao nhieâu phuùt  khoâng daáy nghó, hay heát vieäc naøy keùo ñeán vieäc kia, heát chuyeän kia laïi keùo ra chuyeän khaùc, chuyeän cuûa naêm treân naêm döôùi cöù tuoân ra lieân mieân khoâng döøng neân taâm loaïn ñoäng. Khi naøo döøng ñöôïc caùi nghó, taâm yeân laïi laø ñònh. Bôûi vaäy, coù nhieàu vò hoûi toâi: Con tu bieát chöøng naøo ñöôïc ñònh. Caàn hoûi toâi ñieàu ñoù khoâng? Neáu coù traû lôøi, toâi seõ noùi: Chöøng naøo taâm khoâng loaïn laø ñöôïc ñònh, ñoù laø chaân lyù. Vì khoâng ai coù theå traû lôøi thôøi gian chöøng naøo. Nhö vaäy ñònh nghóa Ñònh raát roõ roài.

“Tueä laø nghóa giaùc tri.” Giaùc tri töùc laø hieåu bieát ñuùng nhö thaät. Hieåu bieát ñuùng nhö thaät goïi laø Tueä.

Baây giôø Ngaøi noùi roõ coâng duïng cuûa moãi thöù:

“Laáy giôùi ñeå tröø aùc caáu.” AÙc caáu laø gì? Caáu laø nhô nhôùp. Tam ñoäc goïi laø aùc caáu. Tam ñoäc laø tham, saân, si. Nhôø giöõ giôùi neân bôùt tham, saân, si.

“Laáy ñònh ñeå tröø trieàn caáu”: Trieàn caáu laø thaäp trieàn. Thaäp trieàn laø: 1. Voâ taøm. 2. Voâ quí. 3. Taät. 4. Xan (khan). 5. Hoái. 6. Thuøy mieân. 7. Traïo cöû. 8. Hoân traàm. 9. Saân phaãn. 10. Phuù.

Ñoù laø aâm chöõ Haùn, coøn nghóa:

- Voâ taøm laø khoâng hoå, khoâng bieát xaáu hoå.        

- Voâ quí laø khoâng theïn, töùc laøm ñieàu xaáu maø khoâng theïn.

Voâ taøm voâ quí noùi goïn laø: khoâng hoå khoâng theïn. Ñoù laø hai beänh lôùn, beänh naëng. Ngöôøi naøo laøm nhöõng ñieàu xaáu, ñieàu traùi khoâng bieát hoå theïn goïi laø ngöôøi da chì laïnh khoâng thay ñoåi. Nhöõng ngöôøi ñoù cöù laàm lì tieán tôùi, khoâng bao giôø söûa ñoåi. Cho neân hoå theïn laø phöông tieän toát nhaát ñeå giuùp cho con ngöôøi vöôn leân. Khoâng hoå khoâng theïn laø goác cuûa toäi loãi. Vì vaäy khôûi ñaàu cuûa thaäp trieàn laø voâ taøm voâ quí.

- Taät laø taät ñoá, thaáy ai hôn mình thì böïc boäi kieám chuyeän deøm pha, noùi xaáu. Khoâng thích ai hôn mình, vì mình laø soá moät. Coøn coù ngöôøi naøo baèng mình thì taâm cöù böïc boäi baát an.

- Xan laø keo seûn, xan tham rít raém.

- Hoái laø hoái haän, laø toát, sao ñaây laïi cho laø loãi. Bôûi vì hoái haän coù hai maët, neáu laøm loãi roài hoái haän ñeå xin loãi, saùm hoái thì caùi hoái ñoù toát, noù laøm cho mình söûa boû ñöôïc nhöõng sai laàm, toäi quaáy. Coøn caùi hoái maø nhôù laïi chuyeän cuõ ñaõ xaûy ra, tæ duï ngöôøi ta noùi moät caâu choõi mình, maø luùc ñoù mình traû lôøi khoâng hay, khoâng vöøa yù, ñeán luùc ngoài thieàn cöù nhôù ñi nhôù laïi vieäc ñoù maø hoái haän, roài coá tìm caâu traû lôøi cho hay, khi tìm ra ñöôïc caâu ñaùp laïi muoán xaû thieàn ngay, ñeå traû lôøi laïi cho haû giaän. Nhö vaäy giôø ngoài thieàn thaønh giôø loaïn töôûng vaø caùi hoái ñoù laø hoái loaïn töôûng, laø beänh. Cho neân chuùng ta phaûi hieåu cho roõ, cuõng moät chöõ hoái maø ôû tröôøng hôïp naøy laø toát, tröôøng hôïp kia laø xaáu. Hoái loãi ñeå saùm hoái, xin loãi laø toát. Coøn thaáy mình keùm thua coù nhöõng caùi doát roài hoái töùc vieäc ñoù sao khoâng ñuùng nhö mình muoán, thì caùi hoái ñoù laøm cho taùn loaïn trong taâm, noù laø beänh thuoäc veà trieàn söû.

- Thuøy mieân laø nguû muøi, nguû meâ, cöù naèm xuoáng laø nguû, coù khi ngoài döïa cuõng nguû. Ñoù laø beänh thuøy mieân. Khi ngoài thieàn maø nguû goïi laø ngoài ôû ñaâu? Ngoài ôû nuùi ñen, ngoài trong hang quæ.     

- Traïo cöû töùc laø laêng xaêng. Thí duï nhö ngoài thì chaân nhòp, tay goõ. Thaân khoâng yeân, taâm cuõng khoâng yeân, heát nghó chuyeän naøy ñeán chuyeän khaùc laêng xaêng. Thaân laêng xaêng goïi laø thaân traïo cöû, taâm laêng xaêng goïi laø taâm traïo cöû. Ngöôøi tu coù khi thaân traïo, coù khi taâm traïo.

- Hoân traàm laø nguû guïc.

- Saân phaãn coù choã goïi laø saân haän, dòch laø giaän hôøn. Giaän hôøn ngöôøi naøy, giaän hôøn ngöôøi kia. Khi giaän hôøn ai thì ngoài thieàn coù yeân khoâng? Cöù nhôù chuyeän giaän maõi maø loøng baát an.

- Phuù laø che. Che ñaäy loãi laàm. Laøm quaáy maø khoâng chòu saùm hoái nhaän toäi, cöù che loãi cuûa mình, ñoå thöøa ngöôøi naøy ngöôøi noï. Ñoù laø beänh phuù.  

        Möôøi ñieàu naøy laø thaäp trieàn, laøm sao ñeå tröø noù? - Laáy ñònh ñeå tröø trieàn caáu, töùc laø laáy thieàn ñònh ñeå tröø caùi nhô nhôùp cuûa thaäp trieàn. Trieàn laø troùi buoäc, laøm cho mình toái taêm môø mòt.

“Laáy tueä ñeå tröø söû caáu.” Söû caáu laø caáu nhôùp cuûa thaäp söû. Thaäp söû laø tham, saân, si, maïn, nghi. Naêm caùi naøy goïi laø  nguõ ñoän söû. Coøn naêm caùi sau laø thaân kieán, bieân kieán, taø kieán, kieán thuû kieán vaø giôùi caám thuû kieán goïi laø nguõ lôïi söû. Söû laø sai khieán, laø thuùc ñaåy mình phaûi laøm, phaûi ñi theo con ñöôøng ñoù goïi laø söû. Trong möôøi söû naøy chia laøm naêm caùi ñoän vaø naêm caùi lôïi. Naêm ñoän söû laø naêm söû ngu si, noù raát maïnh, tröø raát khoù. Naêm lôïi söû laø söû khoân ngoan, lanh leï. Söû khoân ngoan tuy thaáy döõ nhöng deã tröø.

- Tham laø tham lam. Nhö chuùng ta coù loøng tham, baát cöù tham caùi gì, noù xuùi giuïc mình chaïy tìm kieám. Thí duï tham aên, muoán ñöôïc moät moùn aên ngon, trong vieän khoâng coù, ngoaøi chôï Ñaø Laït môùi coù, thì phaûi chaïy ra Ñaø Laït mua. Vaäy coù phaûi caùi tham sai khieán khoâng? Nhieàu ngöôøi phaûi khoå vì caùi tham naøy.

- Saân nghóa laø noùng giaän. Thí duï ñang ngoài trong nhaø, nghe ngöôøi ngoaøi ñöôøng keâu teân mình noùi xaáu, mình coù ngoài yeân khoâng hay chaïy ra ñeå caõi laïi? Taát caû söï vieäc ñoù ñeàu sai söû mình tìm kieám.

- Si töùc si meâ môø aùm.

- Maïn töùc ngaõ maïn.

- Nghi laø nghi ngôø, khoâng coù loøng tin cuõng laø beänh lôùn. Thoâng thöôøng trong nhaø thieàn noùi ña nghi thì ña ngoä, nhöng taïi sao ôû ñaây laïi noùi nghi laø beänh? Noùi ña nghi ña ngoä laø trong khi tu mình doàn taâm ñeán choã thanh tònh, neáu coù moät nghi vaán gì chöa giaûi quyeát ñöôïc, vöøa nhôù laïi laø giaûi quyeát ñöôïc ngay. Caùi nghi ñoù laøm cho mình ngoä ñöôïc vaán ñeà chöa hieåu, coøn caùi nghi naøy laø khoâng bieát roõ ñöôïc goác thaät hö. Thí duï khi môùi tu, caùi nghi ñaàu tieân laø nghi Tam Baûo, nghi Phaät, nghi Phaùp, nghi Taêng, maø neáu nghi Phaät, Phaùp, Taêng thì khoâng theå tu. Hoaëc giaû nghi khoâng bieát mình tu noåi khoâng, tu khoâng bieát coù ñöôïc gì khoâng? Ñoù laø nhöõng caùi nghi laøm chöôùng söï tu cuûa mình, neân noù naèm trong nguõ ñoän söû.

- Thaân kieán laø chaáp thaân hoaëc thöôøng coøn, hoaëc ñoaïn dieät.

- Bieân kieán laø chaáp moät beân, hoaëc chaáp coù, hoaëc chaáp khoâng.

- Taø kieán laø nhìn hieåu theo nhöõng ñieàu sai laàm maø cho laø ñuùng.

- Kieán thuû kieán töùc laø chaáp chaët söï hieåu bieát sai laàm cuûa mình.

- Giôùi caám thuû kieán laø laøm theo lôøi raên caám cuûa ngoaïi ñaïo taø giaùo. Coù nhieàu taø thuyeát ñaët ra nhöõng ñieàu raên caám khoâng ñuùng maø mình laïi chaáp vaøo nhöõng ñieàu ñoù.

Möôøi ñieàu treân ñaây goïi laø thaäp söû, laøm meâ hoaëc, sai khieán mình chaïy theo noù. Nhö vaäy nhôø trí tueä tröø ñöôïc noù.

“Cho neân duøng gioáng thieän naøy (giôùi - ñònh - tueä) maø theo ñaïo, goïi laø: sô thieän, trung thieän, haäu thieän. Giôùi laø sô thieän, ñònh laø trung thieän, tueä laø haäu thieän.” Nhö vaäy laø Ngaøi môùi ñöa chuùng ta ñeán choã bieát giôùi - ñònh - tueä laø ba goác laønh ñaàu giöõa vaø cuoái.

“Giôùi laø sô thieän laø, vì tinh taán trì giôùi thaønh töïu baát thoái neân möøng. Vì möøng neân nhaûy nhoùt, vì nhaûy nhoùt neân cöû ñoäng, vì cöû ñoäng neân vui, vì vui neân taâm khoâng ñònh.” Nghóa laø ngöôøi naøo luoân giöõ giôùi ñöôïc thanh tònh thì coù nieäm möøng, vì möøng neân nhaûy nhoùt. Cuõng nhö ñöùa beù khi thaáy ba maù ñi ñaâu xa veà thì möøng neân nhaûy nhoùt tung taêng. Vì theá khi chuùng ta giöõ giôùi thanh tònh thì coù nieäm möøng, vì möøng neân nhaûy nhoùt cöû ñoäng, töùc laø laêng xaêng trong taâm. Vì cöû ñoäng neân vui, vì vui neân taâm khoâng ñònh. Cho neân caùi vui cuûa giöõ giôùi khoâng ñöôïc an ñònh.

“Ñònh laø trung thieän laø, do thaân cöû ñoäng neân döøng, do döøng neân taâm truï, do taâm truï neân thaáy bieát nhö thaät, ñaây laø trung thieän.” Nghóa laø döøng cöû ñoäng cuûa thaân, thaân döøng thì taâm truï, do taâm truï neân thaáy bieát ñuùng nhö thaät khoâng coøn laàm laãn nöõa.

“Tueä laø haäu thieän laø, do thaáy bieát nhö thaät neân chaùn gheùt, do chaùn gheùt neân lìa duïc, do lìa duïc neân giaûi thoaùt, goïi laø haäu thieän.” Nhö toâi thöôøng noùi ngöôøi theá gian thaáy nhöõng gì coù daùng veû beà ngoaøi, roài chaïy theo, töôûng laàm noù ñeïp thaät, xaáu thaät. Ngöôøi tu thaáy roõ thaân naøy laø nhô nhôùp, voâ thöôøng, khoâng coù chuû teå töùc khoâng coù ngaõ, thaáy roõ nhö vaäy khoâng coøn meán thích noù. Vì vaäy neân chaùn gheùt, lìa nguõ duïc, vì lìa nguõ duïc neân giaûi thoaùt, khoâng coøn bò caùc troùi buoäc cuûa theá gian nöõa.

“Vì theá duøng giôùi tröø aùc thuù.” Nhôø giöõ giôùi neân traùnh khoâng sanh caùc coõi aùc nhö ñòa nguïc, ngaï quæ, suùc sanh.

“Duøng ñònh tröø duïc giôùi.” Vì nhôø söùc ñònh neân khoâng bò sanh trong caùc coõi trôøi Duïc giôùi.

“Duøng tueä ñeå tröø taát caû coõi.” Bôûi vì ñònh khoâng sanh trong caùc coõi trôøi Duïc giôùi, nhöng laïi sanh trong caùc coõi trôøi Saéc giôùi, Voâ saéc giôùi, neân phaûi nhôø coù trí tueä ñeå tröø heát caùc coõi, khoâng coøn dính trong tam giôùi. Vì vaäy tueä laø caùi sau cuøng.

“Nöông theo giôùi ñònh tueä naøy maø tu, töùc laø ñöôøng taét cuûa chö Phaät, chaúng phaûi xa vaäy.” Neáu ai tu ñuùng theo Giôùi Ñònh Tueä laø ñi ñöôøng taét cuûa chö Phaät, thì keát quaû thaønh Phaät khoâng phaûi laø chuyeän xa vôøi.

Qua nhöõng baøi toâi giaûng cuûa ngaøi Traàn Thaùi Toâng, quí vò thaáy Ngaøi khoâng nhöõng laø ngöôøi hieåu ñaïo trong phaïm vi cö só maø coøn hieåu saâu xa ñeán nhöõng ngöôøi xuaát gia, tu haønh muoán tieán ñeán giaûi thoaùt phaûi theá naøo. Ngaøi cuõng baøn luaän chæ veõ raát roõ raøng. Nhö vaäy chuùng ta môùi thaáy Ngaøi laø moät con ngöôøi ñang bò troùi buoäc bôûi taát caû taøi saéc danh lôïi, maø Ngaøi ñaõ gôõ thoaùt ra ñöôïc, thaáy roõ höôùng ñi, chæ veõ laïi cho ngöôøi sau, ñoù laø ñieàu thaät ñaùng quí. Bôûi vaäy caøng ñoïc caøng nghe, chuùng ta caøng hoå theïn cho mình. Taïi sao mình coù nhieàu ñieàu kieän deã tu hôn Ngaøi, maø tu coøn lô mô, chöa xöùng ñaùng. Vì vaäy moãi ngöôøi chuùng ta nghe thaáy göông ngöôøi ñi tröôùc thì phaûi noã löïc ñi cho ñuùng, cho baèng chôù ñöøng thua. Ñoù laø ñieàu toâi mong taát caû haõy coá gaéng.

]