NIEÂM TUÏNG KEÄ

(tt)

Giaûng: (tt)

15. Cöû:Nam Tuyeàn noùi: Taâm chaúng phaûi Phaät, trí chaúng phaûi ñaïo.

Nieâm: Uoáng caïn huyeàn vi lyù, ñöôøng veà döôùi traêng ñi.

Tuïng: Muoân tieáng truøng laëng, sao Ñaåu dôøi,

            Baàu trôøi trong suoát gôïn maây vôi.

            Nöông töïa gaäy leâ leân gaùc ngaém,

            Yeân yeân laëng laëng thaät thaûnh thôi.

Ngaøi Nam Tuyeàn noùi: “Taâm chaúng phaûi Phaät, trí chaúng phaûi ñaïo.”(vì coù choã noùi: töùc taâm töùc Phaät) Neáu coøn thaáy taâm, Phaät, trí, ñaïo laø thaät laø coøn trong ñoái ñaõi. Muoán döùt baët caùc ñoái ñaõi neân Ngaøi noùi: Taâm chaúng phaûi Phaät, trí chaúng phaûi ñaïo. Thöôøng khi chuùng ta noùi ñaïo laø trí tueä Baùt-nhaõ, nhöng ôû ñaây Ngaøi noùi trí cuõng khoâng phaûi ñaïo.

Nieâm: “Uoáng caïn huyeàn vi lyù, ñöôøng veà döôùi traêng ñi.” Lyù huyeàn vi laø Töùc taâm töùc Phaät, lyù naøy phaûi cho caïn ñi, nghóa laø neáu döùt heát nhöõng nghóa lyù nhieäm maàu, taâm mình trôû veà caùi chaân thaät, luùc aáy chuùng ta seõ ñi döôùi traêng saùng trôû veà queâ höông. Nhö vaäy ngöôøi khoân ngoan trong nhaø ñaïo khaùc vôùi ngöôøi khoân ôû theá gian. ÔÛ theá gian ai lyù luaän gioûi, bieän luaän taøi, cho laø ngöôøi khoân. Coøn trong ñaïo phaûi baët nhöõng lyù luaän, khi aáy moät mình ñi döôùi aùnh traêng saùng trôû veà queâ höông, hình aûnh naøy thaät ñeïp.

Tuïng:

            Muoân tieáng truøng laëng, sao Ñaåu dôøi,

            Baàu trôøi trong suoát gôïn maây vôi.

Canh naêm trôøi gaàn saùng, tieáng coân truøng laëng im, chæ moät baàu trôøi trong vaét khoâng moät gôïn maây.

            Nöông töïa gaäy leâ leân gaùc ngaém,

            Yeân yeân laëng laëng thaät thaûnh thôi.

Nöông gaäy baèng goã leâ, böôùc leân laàu ngaém nhìn baàu trôøi trong. Nhöõng taâm xao xuyeán loaïn ñoäng ñuoåi theo lyù naøy yù kia ñaõ döøng baët, chæ coøn moät taâm thanh tònh, khi aáy chuùng ta nhìn thaáy caû moät baàu trôøi yeân laëng thaûnh thôi, khoâng coøn gì vöôùng baän trong loøng. Ñoù laø chæ choã “Taâm chaúng phaûi Phaät, trí chaúng phaûi ñaïo” vaäy.

16. Cöû: Sau khi Laâm Teá khai hoùa chæ duøng gaäy heùt daïy ñoà chuùng. Vöøa thaáy Taêng vaøo cöûa lieàn heùt.

Nieâm: Muøng naêm thaùng naêm giôø ngoï vieát,

            Mieäng ñoû löôõi ñoäc taän tieâu tröø.

Tuïng: Vaøo nhaø lieàn heùt muoán laøm chi?

            Daãn ñöôïc chaùu con tænh giaác meâ.

            Chaúng phaûi saám xuaân vang moät tieáng,

            Laøm sao voû haït ñöôïc naåy maàm.

Ñaây laø caùch daïy ñoà chuùng cuûa Toå Laâm Teá. Vöøa thaáy Taêng vaøo cöûa, chöa caàn hoûi han gì, Ngaøi lieàn heùt moät tieáng.

Nieâm:

            Muøng naêm thaùng naêm giôø ngoï vieát,

            Mieäng ñoû löôõi ñoäc taän tieâu tröø.

Theo tuïc leä oâng baø ngaøy xöa, vaøo ngaøy muøng naêm thaùng naêm ñuùng giôø ngoï, vieát laù buøa baùt quaùi treo tröôùc cöûa nhaø, thì taát caû tai naïn ñeàu qua heát. Nhö vaäy ñeå noùi moät tieáng heùt cuûa ngaøi Laâm Teá gioáng nhö laù buøa vieát vaøo tröa ngaøy muøng naêm thaùng naêm, tieâu tröø ñöôïc taát caû tai naïn.

Tuïng:

            Vaøo nhaø lieàn heùt muoán laøm chi?

            Daãn ñöôïc chaùu con tænh giaác meâ.

Taêng vöøa böôùc vaøo nhaø tham vaán lieàn bò heùt. Tieáng heùt ñoù laø muoán daãn con chaùu tænh ñöôïc giaác meâ. Taïi sao? Vì lôøi noùi duø hay kheùo ñeán ñaâu cuõng gôïi cho ngöôøi suy gaãm, coøn suy gaãm laø chìm trong meâ. Moät tieáng heùt laøm giöït mình khoâng coøn gì suy nghó, chính laø ñeå ñaùnh thöùc giaác meâ cho con chaùu.

            Chaúng phaûi saám xuaân vang moät tieáng,

            Laøm sao voû haït ñöôïc naåy maàm.

Ñaây laø khen ngôïi tieáng heùt cuûa ngaøi Laâm Teá vang leân nhö tieáng saám cuoái xuaân, nhôø ñoù nhöõng haït gioáng döôùi loøng ñaát töø töø naåy maàm. Cuõng vaäy nhôø tieáng heùt maø haït gioáng boà-ñeà deã naåy maàm nôi loøng ngöôøi.

17. Cöû: Nam Tuyeàn noùi: Taâm bình thöôøng laø ñaïo.

Nieâm: Laïnh noùi laø laïnh, noùng noùi laø noùng.

Tuïng: Rìu buùa khoâng caàn, ngoïc traéng tinh,

            Ñaâu do maøi giuõa ñeå caàu taân.

            Ñöôøng veà chaúng böôùc nhaø vaãn tôùi,

            Trao keû treøo non buoâng thoõng tay.

Trieäu Chaâu ñeán hoûi Thieàn sö Nam Tuyeàn: Theá naøo laø ñaïo? Ngaøi ñaùp: “Taâm bình thöôøng laø ñaïo.”

Taâm bình thöôøng laø taâm gì? Coù phaûi laø chuùng ta ngoài suy nghó tröa nay naáu moùn aên gì, chieàu nay laøm vieäc gì, khoâng tính chuyeän treân trôøi treân maây, vaäy coù phaûi taâm bình thöôøng chöa? - Chöa phaûi. Taâm bình thöôøng khoâng phaûi laø nghó theo chuyeän thoâng thöôøng ôû theá gian.

Nieâm: “Laïnh noùi laø laïnh, noùng noùi laø noùng.” Noùi bao nhieâu ñoù laø ñuû, noù theá naøo noùi theá aáy, khoâng noùi theâm ñieàu gì, ñoù laø taâm bình thöôøng.

Coøn noùi laïnh khoù chòu quaù hay noùng böïc boäi quaù, khoâng phaûi laø bình thöôøng, vì coù phieàn naõo gaù vaøo trong ñoù. Tæ duï hoâm naøo trôøi laïnh, noùi böõa nay trôøi laïnh laø ñuû, neáu noùi theâm: böõa nay laïnh muoán run, thì ñaõ qua nghóa khaùc, vì coù gaù caùi ta trong ñoù, khoâng coøn laø söï thaät cuûa caùi laïnh nöõa. Noùng cuõng vaäy, neáu noùi hoâm nay trôøi noùng laø ñuû, khoâng noùi theâm noùng chòu khoâng noåi, muoán nhöùc ñaàu, ñoù laø qua yù khaùc roài. Nghóa laø laïnh noùng ôû ngoaøi ñaõ ñoàng hoùa vôùi caùi ta, neân chuùng ta böïc boäi khoâng thích. Coøn neáu laïnh noùng nhö theá naøo noùi nhö theá aáy thì khoâng coù gì böïc boäi khoù chòu. Theá neân lôøi nieâm raát laø hay: Taâm bình thöôøng laø laïnh noùi laïnh, noùng noùi noùng, ñoù laø ñuû roài.

Haèng ngaøy taâm chuùng ta coù bình thöôøng khoâng? Chuùng ta laøm vieäc gì cuõng muoán nhö yù, cuõng theo sôû thích cuûa mình. Thí duï gaàn nhaát nhö trong chuøa nuoâi maáy con choù, toái ñeán coù troäm vaøo maø choù khoâng suûa. Saùng laïi choù bò ñaùnh vì toäi khoâng giöõ chuøa. Vì sao chuùng ta khoâng töï traùch mình, caùc con choù ñaâu coù bieát gì. Chuùng ta nuoâi choù thì nuoâi, coøn suûa hay khoâng laø chuyeän cuûa noù. Theá neân taát caû nhöõng gì chung quanh, chuùng ta ñeàu baét leä thuoäc vaøo caùi ta, vaø nhìn muoân vaät baèng baûn ngaõ phoùng ñaïi ra, neân khoâng thaáy ñöôïc leõ thaät. Ngöôøi tu baét buoäc phaûi thaáy ñöôïc leõ thaät, phaøm laøm vieäc gì, nhìn vaät gì cuõng qua leõ thaät, khoâng qua baûn ngaõ. Vì baûn ngaõ neân chuùng ta luoân luoân coù nieäm thöông nieäm gheùt, neáu thaáy ngöôøi naøo khoâng hôïp vôùi baûn ngaõ cuûa mình thì noùi ngöôøi aáy deã gheùt, neáu hôïp vôùi baûn ngaõ cuûa mình thì baûo deã thöông. Vaäy baûn ngaõ laø do huaân taäp, huaân taäp caùi gì thì noù theo caùi aáy. Thí duï nhö chuùng ta huaân taäp theo caùi nhìn cuûa Ñoâng phöông thì thaáy ngöôøi naøo coù veû Ñoâng phöông mình öa, huaân taäp theo Taây phöông thì thaáy veû gì hôïp vôùi Taây phöông mình thích. Nhö vaäy öa thích theo huaân taäp ñaâu phaûi laø thaät, theá maø suoát ngaøy chuùng ta soáng theo huaân taäp, bò noù chi phoái neân chuùng ta phieàn naõo khoå ñau maõi. Chuùng ta tu laø phaûi thaáy nhö thaät, toâi ñaõ giaûng chöõ nhö thò, töùc laø phaùp cuûa Phaät laø nhö theá, khoâng coù caùi khaùc, coù khaùc laø taïi chuùng ta toâ ñieåm theâm. Theá neân laïnh noùi laïnh, noùng noùi noùng.

Tuïng:

            Rìu buùa khoâng caàn, ngoïc traéng tinh,

            Ñaâu do maøi giuõa ñeå caàu taân.

Noùi taâm bình thöôøng laø ñaïo, nghóa laø ñaïo ñaõ saün trong taâm bình thöôøng, gioáng nhö hoøn ngoïc traéng tinh ñaõ saün nôi mình, ñaâu caàn buùa rìu ñeõo ñuïc môùi traéng, cuõng khoâng do maøi giuõa thaønh môùi, vì noù ñaõ saün ñeïp roài. Khoâng caàn phaûi ñuïc ñeõo maøi giuõa, maø tu laø phaûi maøi giuõa, ñeõo ñuïc, nhö theá coù maâu thuaãn hay khoâng? Tæ duï töôïng Phaät goã phaûi töø khuùc goã traàm ñuïc ñeõo môùi thaønh, neáu ñeå khuùc goã y nguyeân treân baøn thì ñaâu coù ai quì laïy. Tu laø phaûi maøi giuõa, tuy ai cuõng saün taâm bình thöôøng, nhöng chuùng ta quen taäp theo thoùi baát bình thöôøng, gioáng nhö moät ngöôøi tröôùc kia tænh taùo sau sanh ra cuoàng loaïn thì phaûi chaïy chöõa thuoác men, ñeå trôû laïi bình thöôøng. Cuõng nhö vaäy, sôû dó chuùng ta phaûi tu laø ñeå ñöa taâm mình trôû laïi bình thöôøng, vì hieän giôø chuùng ta ít nhieàu gì cuõng ñang laø nhöõng keû baát bình thöôøng, caàn phaûi nhôø thuoác chöõa trò môùi laønh beänh.

Taâm bình thöôøng laø caùi saün coù, khoâng theâm caùi gì môùi, chæ heát beänh trôû veà tình traïng bình thöôøng cuõ. Neân noùi choã naøy khoâng phaûi trau doài, maøi giuõa maø töï noù laø ngoïc traéng roài.

            Ñöôøng veà chaúng böôùc nhaø vaãn tôùi,

            Trao keû treøn non buoâng thoõng tay.

Khoâng caàn böôùc ñi maø vaãn tôùi nhaø. Coù khi Phaät vaø chö Toå noùi: Ñöôøng luaân hoài xa xoâi dieäu vôïi, muoán trôû veà thaät laø khoù. Nhöng coù choã laïi noùi: Döôùi goùt chaân oâng, chôù khoâng ñaâu xa. Tuy khoâng phaûi xa maø thaät ra cuõng khoâng phaûi gaàn. Neáu boû queân loái veà nhaø chaïy lang thang maõi, duø cho nhaø ôû gaàn cuõng thaønh xa. Neáu bieát quay trôû veà thì tuy noùi xa, thaät ra ôû ngay tröôùc maët, töùc laø raát gaàn. Theá neân khoâng caàn böôùc ñi ñaâu, thay vì phoùng ra chæ quay trôû laïi, ñoù laø trôû veà; töø chuyeân moân goïi laø hoài ñaàu thò ngaïn, töùc laø xoay ñaàu trôû laïi laø bôø naøy, laø nhaø cöûa cuûa mình, ñôn giaûn laøm sao! Nhö vaäy gaàn xa laø do thoùi quen, quen phoùng ra thì thaáy xa, bieát xoay trôû laïi laø bôø, chôù khoâng coù gì.

“Trao keû treøo non buoâng thoõng tay”, khoâng caàn böôùc maø vaãn tôùi nhaø, laø chæ coù ngöôøi treøo non maø buoâng thoõng tay töï taïi. Neáu phaûi vòn töø cuïc ñaù, baùm töøng reã caây ñeå boø leân thì chaéc veà nhaø phaûi hôi laâu. Buoâng thoõng tay maø treøo non ñöôïc thì nhaø ôû moät beân chôù khoâng ñaâu xa, caùch nhìn naøy thaät laø hay, thaät laø cuï theå.

18. Cöû: Trieäu Chaâu noùi: Moïi ngöôøi bò möôøi hai thôøi sai khieán, Laõo taêng sai khieán ñöôïc möôøi hai thôøi.

Nieâm: Caäy theá doái ngöôøi, khoâng nôi caên cöù.

Tuïng: Laõo naøy hay khieån möôøi hai thôøi,

            Roàng döõ coïp hung thaûy ñöôïc thuaàn.

            Caàn phöông chæ saét thaønh vaøng thaät,

            Chaúng ñeå cho ngöôøi coù vieäc nghe.

Nhaân coù vò Taêng hoûi: Trong möôøi hai giôø duïng taâm nhö theá naøo? YÙ muoán hoûi trong möôøi hai giôø mình phaûi tu nhö theá naøo cho ñuùng vôùi tinh thaàn ñaïo. Ngaøi Trieäu Chaâu traû lôøi: “Moïi ngöôøi bò möôøi hai thôøi sai khieán, Laõo taêng sai khieán ñöôïc möôøi hai thôøi.” Nhö hieän giôø chuùng ta coù bò möôøi hai thôøi sai khieán khoâng, hay laø sai khieán ñöôïc möôøi hai thôøi? Nhìn chöøng ñoàng hoà coi maáy giôø, cho ñeán luùc ngoài thieàn cuõng nhìn ñoàng hoà, nhö vaäy töø saùng ñeán tröa, töø tröa ñeán chieàu, chuùng ta bò ñoàng hoà sai khieán, töùc laø bò möôøi hai thôøi sai khieán, coøn ngaøi Trieäu Chaâu sai khieán ñöôïc möôøi hai thôøi.

Nieâm: “Caäy theá doái ngöôøi, khoâng nôi caên cöù.” YÙ muoán noùi ngaøi Trieäu Chaâu yû mình laø ngöôøi gioûi neân doái ngöôøi khoâng nôi caên cöù. Nieâm nhö vaäy coù ñuùng khoâng? Möôøi hai thôøi chæ laø giaû ñònh cuûa con ngöôøi chôù khoâng coù thaät, laøm sao sai khieán noù ñöôïc?

Tuïng:

            Laõo naøy hay khieån möôøi hai thôøi,

            Roàng döõ coïp hung thaûy ñöôïc thuaàn.

Sai khieán ñöôïc möôøi hai thôøi nghóa laø ngöôøi ñôøi chaïy theo thôøi gian töøng giôø töøng phuùt, coøn Ngaøi khoâng dính maéc gì vôùi thôøi gian. Neáu suoát ngaøy khoâng baän bòu vôùi thôøi gian töùc laø khoâng troâng ñôïi khoâng mong chôø duø cho roàng döõ coïp hung cuõng ñöôïc thuaàn thuïc. Coøn chuùng ta ñang troâng ñôïi mong chôø neân khieån khoâng noåi roàng döõ coïp hung. Saùng mong tröa, tröa ñôïi chieàu, taâm mong chôø laø hö doái laøm cho mình meät moûi. Ngöôøi khoâng bò thôøi gian chi phoái laø ngöôøi khoâng coøn taâm mong chôø, ñoù töùc laø taâm chaân thaät thì roàng döõ coïp hung trong taâm khoâng coøn hung haêng nöõa.

            Caàn phöông chæ saét thaønh vaøng thaät,

            Chaúng ñeå cho ngöôøi coù vieäc nghe.

Muoán ñöôïc dieäu thuaät chæ saét bieán thaønh vaøng thì khoâng cho ngöôøi coù vieäc nghe, töùc laø ai coøn höõu söï thì ñöøng mong ñöôïc caùi ñoù. Dieäu thuaät naøy chæ coù ôû con ngöôøi voâ söï. Chuùng ta chaúng nhöõng höõu söï maø coøn ña söï nöõa, neân khoâng ñöôïc nghe thuaät kyø dieäu ñoù. Taïi sao ña söï? Vieäc trong nhaø mình, trong baûn thaân mình nhôù nghe cuõng ñaõ nhieàu roài, maø chuyeän haøng xoùm ñaâu ñaâu cuõng muoán nghe, laïi keå chuyeän naêm treân naêm döôùi cho ngöôøi khaùc, nhö vaäy coù phaûi laø ña söï khoâng? Vì theá neân caû ngaøy taâm loaïn töôûng ñieân ñaûo khoâng phuùt naøo yeân. Caâu keát luaän chæ cho chuùng ta thaáy muoán söû duïng ñöôïc möôøi hai giôø chæ coù ngöôøi voâ söï, neáu coøn ña söï thì khoâng bao giôø söû duïng ñöôïc.

19. Cöû: Taêng hoûi Laâm Teá: Theá naøo laø voâ vò chaân nhaân? Laâm Teá ñaùp: Cuïc cöùt khoâ.

Nieâm: Baén seû maát chaâu, neùm chuoät nhô ñoà.

Tuïng: Voâ vò chaân nhaân cuïc cöùt khoâ,

            Do ngöôøi Thích töû maát gia phong.              

            Nhìn xuoáng xem xem, bieát chaúng bieát,

            Con traâu vaøo bieån daáu veát khoâng.

Ngaøi Laâm Teá noùi: Taát caû chuùng ta ñeàu coù voâ vò chaân nhaân ra vaøo ôû ngay nôi maët chôù khoâng ñaâu xa. Voâ vò chaân nhaân töùc laø con ngöôøi chaân thaät khoâng coù ngoâi vò, khoâng coù choã nôi. Caâu toâi ñaõ giaûng: trong ngoâi Phaät phaùp môøi khoâng ôû, ñoù laø chæ ngöôøi chaân thaät khoâng ngoâi vò.

Nhaân coù Taêng hoûi: “Theá naøo laø voâ vò chaân nhaân? Ngaøi Laâm Teá ñaùp: Cuïc cöùt khoâ.” Ngaøi ñaùp nghe thoâ tuïc quaù, sao laïi ñöôïc khen hay? Noùi caâu ñoù chuùng ta khoâng coøn gì ñeå suy nghó. Ngay ñoù taâm mình ñaõ laëng maø mình ñaâu coù bieát. Cöù nhôù sao thoâ quaù, ñoù laø khôûi voïng töôûng ñieân ñaûo, neáu khoâng suy nghó laø voâ vò chaân nhaân. Thaønh ra traû lôøi maø khoâng traû lôøi gì caû. Hoûi moät ñaøng: Theá naøo laø voâ vò chaân nhaân? Laïi ñaùp moät ngaû: Cuïc cöùt khoâ. Nghe caâu ñaùp, ngöôøi hoûi döùt heát taâm suy gaãm nghó tính, khoâng coøn gì so saùnh. Caâu ñaùp ñoù laø caâu soáng (hoïat ngöõ), caâu ñaëc bieät trong nhaø Thieàn.

Nieâm: “Baén seû maát chaâu, neùm chuoät nhô ñoà.” Nghóa laø vì chuyeän nhoû nhö baén chim seû maø maát haït chaâu, muoán ñuoåi chuoät laøm nhô ñoà quí. Ñoù laø noùi caâu ñaùp hôi thoâ tuïc moät chuùt.

Tuïng:

            Voâ vò chaân nhaân cuïc cöùt khoâ,

            Do ngöôøi Thích töû maát gia phong.

Hoûi voâ vò chaân nhaân, laïi ñaùp cuïc cöùt khoâ laø vì ngöôøi Thích töû khoâng bieát voâ vò chaân nhaân laø gì, neân buoäc loøng Ngaøi phaûi ñaùp nhö vaäy ñeå hoï giöït mình thöùc tænh.

            Nhìn xuoáng xem xem bieát chaúng bieát,

            Con traâu vaøo bieån daáu veát khoâng.

Ngay nôi ñoù mình nhìn thaúng xem thöû coù bieát hay khoâng. Neáu xem roài môùi thaáy chính caâu traû lôøi chæ cho mình caùi chaân thaät roõ raøng, maø khoâng coù gì ñeå suy gaãm, caùc voïng töôûng meâ laàm ñeàu döùt baët, gioáng nhö con traâu nhaûy uøm xuoáng bieån khoâng coøn moät chuùt daáu veát. Traùi laïi neáu giaûi thích voâ vò chaân nhaân laø moät con ngöôøi chaân thaät khoâng ngoâi vò, saïch heát nhöõng phieàn naõo voïng töôûng v.v... laøm ngöôøi nghe suy gaãm ñuû ñieàu, nhö theá laø daãn hoï ñi trong meâ laàm loaïn töôûng.

20. Cöû: Trieäu Chaâu noùi: Khaùm phaù baø giaø ôû Nguõ Ñaøi sôn xong.

Nieâm: Nguõ nghòch nghe saám, chaúng cho bòt tai.

Tuïng: Khaûy moùng Ñaøi Sôn heát noùi ngoa,

            Chaúng phieàn böôùc tôùi ñöôïc veà nhaø.

            Can qua chaúng ñoäng loøng ngöôøi phuïc,

            Göôm beùn ñaâu caàn ra hoäp ngaø.

Nguyeân caâu chuyeän nhö sau: Coù baø giaø ôû gaàn ñöôøng ñi Nguõ Ñaøi Sôn, moät vò Taêng tìm ñöôøng leân nuùi maø nghi khoâng bieát coù ñuùng khoâng, gaëp baø giaø môùi hoûi: Ñöôøng Nguõ Ñaøi Sôn ñi loái naøo? Baø ñaùp: Ñi thaúng. Taêng vöøa ñi, baø noùi: Kheùo, oâng thaày naøy laïi ñi theá aáy. Vò Taêng nghe, khoâng hieåu baø muoán noùi gì, môùi veà thöa laïi ngaøi Trieäu Chaâu. Ngaøi baûo: Ñeå toâi leân khaùm phaù baø giaø. Ngaøi ñeán gaëp baø cuõng hoûi: Ñöôøng naøo ñi Nguõ Ñaøi Sôn? Baø noùi: Ñi thaúng. Ngaøi baét ñaàu ñi, baø giaø cuõng noùi: Kheùo, oâng thaày naøy laïi ñi theá aáy. Khi trôû veà, Ngaøi tuyeân boá giöõa chuùng: Toâi ñaõ khaùm phaù baø giaø ôû Nguõ Ñaøi Sôn roài. Vaäy Ngaøi khaùm phaù caùch naøo? Ñoù laø nghi vaán maø laâu nay chuùng ta ñaët ra.

Nieâm: “Nguõ nghòch nghe saám, chaúng cho bòt tai.” Ñaây laø yù gì? Trong kinh noùi: Ngöôøi phaïm toäi nguõ nghòch phaûi ñoïa ñòa nguïc. Cuõng coù ngöôøi noùi: Ngöôøi phaïm toäi nguõ nghòch coù theå bò trôøi ñaùnh, vì vaäy hoï raát sôï saám. Toäi nguõ nghòch laø: gieát cha, gieát meï, gieát A-la-haùn, phaù hoøa hôïp taêng, laøm thaân Phaät ra maùu. Neáu phaïm toäi nguõ nghòch, maø saám noå khoâng cho bòt tai, töùc laø khoâng cho sôï. YÙ noùi oâng Taêng tìm ñöôøng leân Nguõ Ñaøi Sôn, oâng nghi khoâng bieát coù ñuùng ñöôøng khoâng, neân hoûi baø giaø. Nghe baø baûo: ñi thaúng, thì oâng tin oâng ñi. Nhöng baø noùi: Laïi ñi theá aáy. Nhö vaäy laøm cho ngöôøi ñaõ nghi laïi theâm nghi. Vì coù nghi môùi hoûi, hoûi roài laïi theâm nghi, gioáng nhö ngöôøi phaïm toäi nguõ nghòch raát sôï saám, ñoù laø caùi nghi tröôùc. Nhöng khi nghe saám noå, khoâng cho bòt tai, laïi caøng sôï theâm, töùc laø caøng theâm nghi. Ñoù laø thuaät kheùo cuûa baø giaø.

Baøi tuïng noùi leân yù cuûa baø vaø cuûa ngaøi Trieäu Chaâu:

            Khaûy moùng Ñaøi Sôn heát noùi ngoa,

            Chaúng phieàn böôùc tôùi ñöôïc veà nhaø.

Chæ trong khaûy moùng tay thì baø giaø ôû Nguõ Ñaøi Sôn heát noùi ngoa, töùc laø heát noùi gaït ñeå ngöôøi ta nghi nöõa. Vì ngaøi Trieäu Chaâu noùi ñaõ khaùm phaù baø giaø roài, khoâng caàn suy nghó tìm kieám cuõng veà tôùi taän nôi.

            Can qua chaúng ñoäng loøng ngöôøi phuïc,

            Göôm beùn ñaâu caàn ra hoäp ngaø.

Theá neân khoâng caàn phaûi coù chieán tröôøng maø ñaõ chinh phuïc ñöôïc ngöôøi. Coù göôm beùn nhöng khoâng caàn môû hoäp ñem ra duøng, maø loøng ngöôøi ñaõ qui phuïc.

Tuy ngaøi Trieäu Chaâu noùi khaùm phaù baø giaø, nhöng söï thaät Ngaøi chæ hoûi, baø traû lôøi maø noùi ñaõ khaùm phaù roài laø ñeå cho ngöôøi yeân loøng khoâng coøn thaéc maéc. Ñoù laø chæ baø giaø khoâng phaûi ngöôøi taàm thöôøng, baø chæ cho mình ñi thaúng. Nhöng chuùng ta cöù töôûng ñi thaúng laø tôùi Nguõ Ñaøi Sôn, khoâng ngôø baø muoán chæ thaúng caùi mình saün coù, vò Taêng khoâng bieát vieäc naøy neân caém ñaàu ñi thaúng leân Nguõ Ñaøi Sôn. Theá neân baø giaø noùi laïi: Kheùo, oâng thaày laïi ñi theá aáy. Ñoù laø loái noùi ngoa, khoâng phaûi noùi thaät. Nhöng khi ngaøi Trieäu Chaâu ñeán thì lôøi noùi ngoa heát, ngay ñoù lieàn thaáy ñöôïc nhaø. Nhö theá khoâng caàn lyù luaän, khoâng caàn tranh ñaáu maø ñaõ haøng phuïc ñöôïc ngöôøi, cuõng nhö göôm beùn khoâng caàn ra khoûi hoäp ngaø maø giaëc giaõ ñeàu qui haøng. Ñoù laø thuaät kheùo cuûa ngaøi Trieäu Chaâu.

Nhö theá chuùng ta môùi thaáy nhöõng baø giaø baùn baùnh ôû doïc ñöôøng khi xöa raát laø kyø ñaëc, laøm caùc vò Taêng phaûi meät ñaàu. Coù nhieàu baø giaø troâng raát xoaøng xónh maø vaãn bieát ñaïo chôù khoâng phaûi thöôøng. Khoâng phaûi chæ coù ngöôøi xuaát gia hoïc ñaïo laâu naêm môùi hay, ñöøng töôûng laàm nhö vaäy. Duø ôû giai caáp naøo hình thöùc naøo, ngöôøi kheùo nhaän kheùo thaáy kheùo bieát ñöôøng veà ñeàu laø hay caû.

Ngaøi Traàn Thaùi Toâng quaû laø moät nhaø vua kyø ñaëc, ña ñoan vieäc nhaø vieäc nöôùc maø hieåu ñaïo hieåu thieàn thaät cao sieâu. Coøn chuùng ta hieän nay raûnh rang traêm beà maø thaáy ñaïo caïn côït ôû ngoaøi da, nghó coù hoå theïn khoâng? Caøng hoå theïn chuùng ta caøng phaûi noi göông Ngaøi coá gaéng noã löïc tu haønh, ñöøng ñeå thua keùm quaù xa.

21. Cöû: Trieäu Chaâu noùi: Phaät vaøng khoâng ñoä ñöôïc loø ñuùc, Phaät goã khoâng ñoä ñöôïc löûa, Phaät ñaát khoâng ñoä ñöôïc nöôùc, Phaät thaät ngoài trong nhaø.

Nieâm: Nuùi laø nuùi nöôùc laø nöôùc, Phaät ôû choã naøo?

Tuïng: Treân ñoà Voõng Xuyeân xeáp thaønh hình,

            Ngaøy tröôùc Vöông Duy ñöôïc noåi danh.

            Uoång phí möïc son nôi khoù veõ,

            Trong khoâng traêng saùng cuøng gioù laønh.

Ngaøi “Trieäu Chaâu noùi: Phaät vaøng khoâng ñoä ñöôïc loø ñuùc, Phaät goã khoâng ñoä ñöôïc löûa, Phaät ñaát khoâng ñoä ñöôïc nöôùc, Phaät thaät ngoài trong nhaø.” Caâu naøy raát deã hieåu. Ñeán chuøa thaáy Phaät vaøng chuùng ta lieàn quì laïy nhöng Phaät vaøng ñeå vaøo loø ñuùc thì chaûy neân khoâng ñoä ñöôïc loø ñuùc, traùi laïi loø ñuùc ñoä ñöôïc Phaät vaøng! Phaät goã thænh vaøo löûa cuõng chaùy neân khoâng ñoä ñöôïc löûa maø löûa ñoä Phaät goã. Phaät ñaát gaëp nöôùc cuõng raõ neân khoâng ñoä ñöôïc nöôùc. Nay coù Phaät xi maêng cuõng khoâng ñoä ñöôïc buùa! Nhö vaäy nhöõng vò Phaät ñoù ñeàu khoâng coù khaû naêng ñoä, chæ coù Phaät thaät ngoài trong nhaø, chuùng ta laïi queân. Ngaøi Trieäu Chaâu noùi traéng ra khoâng moät chuùt giaáu gieám ñeå caûnh tænh nhöõng ngöôøi tu chæ naëng hình thöùc beân ngoaøi, thaáy Phaät beân ngoaøi thì tha thieát ñaûnh leã caàu khaån, khoâng ñoaùi ñeán Phaät cuûa mình ñang ngoài ôû trong. Phaät beân ngoaøi chæ laø Phaät vaøng, Phaät goã, Phaät ñaát, coøn Phaät beân trong môùi laø Phaät thaät. Chuùng ta tha thieát leã baùi cuùng döôøng Phaät beân ngoaøi, coù ñöôïc phöôùc chæ laø phöôùc sanh dieät, phöôùc thaät laø trôû veà Phaät thaät cuûa mình. Phaät laø giaùc. Phaät vaøng, Phaät goã khoâng coù giaùc, chæ Phaät cuûa töï taâm môùi giaùc, nhöng theá gian khoâng bieát, chæ bieát nhöõng Phaät beân ngoaøi, vaäy laø nhôù beân ngoaøi maø queân mình.

   Nieâm: “Nuùi laø nuùi, nöôùc laø nöôùc, Phaät ôû choã naøo” maø noùi Phaät ngoài ôû trong? Phaät ñoù ñoái vôùi caûnh nuùi laø nuùi, nöôùc laø nöôùc, theo toâng Laâm Teá laø Voâ vò chaân nhaân, ngöôøi khoâng coù ngoâi vò, neáu noùi ngoài ôû trong laø hôi keït. Theá neân ngaøi Traàn Thaùi Toâng hoûi Phaät ôû choã naøo, yù noùi Phaät thaät khoâng coù choã nôi, noùi coù choã laø ñaõ sai roài.

Tuïng:

            Treân ñoà Voõng Xuyeân xeáp thaønh hình,

            Ngaøy tröôùc Vöông Duy ñöôïc noåi danh.

            Uoång phí möïc son nôi khoù veõ,     

            Trong khoâng traêng saùng cuøng gioù laønh.

Voõng Xuyeân laø phong caûnh ñeïp ôû huyeän Lam Ñieàn tænh Thieåm Taây.

Vöông Duy laø moät hoïa só noåi tieáng ñôøi Ñöôøng, oâng veõ caûnh Voõng Xuyeân, ñem tröng baøy, moïi ngöôøi ñeàu taùn thaùn neân ñöôïc noåi danh. Caûnh Voõng Xuyeân ñöôïc dieãn taû baèng möïc baèng son, nhöng Phaät thaät ngoài ôû trong khoâng coù hình töôùng, daàu toán bao nhieâu möïc, bao nhieâu son cuõng khoâng theå veõ ñöôïc. Muoán thaáy Phaät thaät phaûi laøm sao? “Trong khoâng traêng saùng cuøng gioù laønh.” Chæ nhìn trong baàu hö khoâng, thaáy traêng saùng rôõ cuøng gioù maùt, laø thaáy ñöôïc Phaät ôû trong. Nhö vaäy Phaät ngoài ôû trong chæ laø moät loái noùi chôù chöa ñuùng leõ thaät, vì neáu coøn thaáy trong ngoaøi, thaáy choã nôi laø chöa thaáy Phaät thaät. Ngaøi Traàn Thaùi Toâng kheùo duøng hình aûnh gioù maùt vaø aùnh traêng saùng ngôøi trong hö khoâng ñeå dieãn taû vò Phaät khoâng hình töôùng, khoâng choã nôi nhöng luùc naøo cuõng trong saùng, cuõng laøm maùt meû moïi ngöôøi.

22. Cöû: Trieäu Chaâu noùi: Toâi ôû Thanh Chaâu may moät chieác aùo vaûi naëng baûy caân.

Nieâm: Traán Chaâu cuû caûi coøn theå ñöôïc,

            Thanh Chaâu aùo vaûi laïi phieàn ngöôøi.

Tuïng:  Moät manh aùo vaûi thaät laï thöôøng,

            Tuøng Thaåm khoâng maøng chaúng caát röông.

            Trong ñaây nghó nghò chia caân löôïng,

            Cöôøi ngaát nhaø ñoâng Maïnh Baùt Lang.

Qua baøi treân (21) ngaøi Trieäu Chaâu noùi veà Phaät, chuùng ta hieåu ñöôïc. Trong baøi naøy, khi vò Taêng hoûi theá naøo laø Phaät, thoâng thöôøng caâu ñaùp laø: Ngöôøi giaùc ngoä goïi laø Phaät, nhöng vôùi tö caùch nhaø Thieàn ngaøi Trieäu Chaâu traû lôøi: “Toâi ôû Thanh Chaâu may moät chieác aùo vaûi naëng baûy caân.” Khi nghe caâu naøy chuùng ta khoâng coøn lyù leõ gì ñeå cho taâm ñuoåi theo. Noù khoâng coù moät chuùt yù vò, nhöng nhöõng caâu nhö theá trong nhaø Thieàn laïi khen hay. Taïi sao? Khi giaûi thích Phaät nhö theá naøy v.v... laø ñeå ngöôøi nghe ñuoåi theo phaân bieät suy xeùt. Neáu ñuoåi theo phaân bieät thì khoâng thaáy ñöôïc Phaät, chöa thaät hieåu Phaät. Hieän nay neáu ai hoûi theá naøo laø Phaät, chuùng ta coù theå traû lôøi: Toâi ôû Truùc Laâm may chieác aùo vaûi naëng ba kyù. Ngöôøi nghe thaáy nhö chuùng ta traû lôøi laïc ñeà, khoâng chuùt dính daùng vôùi caâu hoûi, nhöng söï thaät laø traû lôøi raát thieát thöïc, vì noùi nhö theá thì döùt suy nghó, ngay ñoù laø thaáy Phaät. Sôû dó chuùng ta khoâng thaáy Phaät vì nieäm suy nghó phaân bieät laøm Phaät mình bò khuaát laáp. Caâu traû lôøi khoâng cho moät nieäm naøo khôûi, ñoù laø chæ Phaät roõ raøng, nhöng theá gian khoâng baèng loøng vì thaáy khoù hieåu quaù. Söï thaät ñaâu cho hieåu maø noùi khoù hay deã, nghóa laø nghe maø khoâng cho hieåu, neáu nhaän ñònh ñöôïc thì thaáy, nhaän ñònh khoâng ra thì khoâng bieát gì, khoûi suy nghó. Ñoù laø caâu ñaëc bieät neân ngaøi Traàn Thaùi Toâng khen.

Nieâm:

            Traán Chaâu cuû caûi coøn theå ñöôïc,

            Thanh Chaâu aùo vaûi laïi phieàn ngöôøi.

Moät laàn coù ngöôøi tôùi hoûi ngaøi Trieäu Chaâu: Theá naøo laø Phaät? Ngaøi ñaùp: ÔÛ Traán Chaâu cuû caûi to. Nay Ngaøi laïi ñaùp: ÔÛ Thanh Chaâu, aùo vaûi naëng baûy caân, neân lôøi bình: Neáu noùi ôû Traán Chaâu cuû caûi to coøn coù theå ñöôïc, nay noùi ôû Thanh Chaâu aùo vaûi naëng baûy caân thaät laøm phieàn ngöôøi. Nhö theá laø thaàm yù khen.

Tuïng:

            Moät manh aùo vaûi thaät laï thöôøng,

            Tuøng Thaåm khoâng maøng chaúng caát röông.

            Trong ñaây nghó nghò chia caân löôïng,

            Cöôøi ngaát nhaø ñoâng Maïnh Baùt Lang.

Baøi tuïng raát hay. Noùi aùo vaûi naëng baûy caân laø moät loái noùi laï thöôøng. Chieác aùo quí, Tuøng Thaåm (töùc Trieäu Chaâu) khoâng caát vaøo röông laïi ñem khoe trình cho thieân haï thaáy. Ñaây laø hai caâu taùn thaùn yù nghóa ngaøi Trieäu Chaâu noùi chieác aùo vaûi naëng baûy caân.

            Trong ñaây nghó nghò chia caân löôïng,      

            Cöôøi ngaát nhaø ñoâng Maïnh Baùt Lang.

Maïnh Baùt Lang laø teân moät gaõ ngoác ôû Trung Hoa, thöôøng hay duøng ñeå chæ nhöõng keû si ngoác. Neáu nghe caâu ñaùp cuûa ngaøi Trieäu Chaâu roài suy nghó phaân chia caân löôïng naëng baûy caân, ba caân v.v... thì quaû laø moät gaõ ngoác ôû nhaø ñoâng ñaùng cho ngöôøi ta cöôøi ngaát.

23. Cöû: Vò Taêng hoûi Trieäu Chaâu: Con choù coù Phaät taùnh khoâng? Trieäu Chaâu ñaùp: Khoâng. Taêng laïi hoûi, Trieäu Chaâu ñaùp: Coù.

Nieâm: Laáy hai so moät.

Tuïng: Hoûi ngay ôû tröôùc, ñaùp coù khoâng,

            Baûo thaúng ngay lôøi döùt nhoùm ngoâng.

            Moät ñôøi töï phuï ngöôøi taøi gioûi,

            Theá aáy vaãn laø chaúng tröôïng phu.

Trong Ngöõ luïc ghi coù ngöôøi tôùi hoûi ngaøi Trieäu Chaâu: Con choù coù Phaät taùnh khoâng? Ngaøi ñaùp: Coù. Ngöôøi ñoù lieàn beû laïi: Ñaõ coù Phaät taùnh laø saùng suoát, minh maãn, taïi sao chui vaøo ñaõy da loâng laù vaäy? Ngaøi ñaùp: Vì bieát maø coá phaïm.

Laïi ngöôøi khaùc ñeán hoûi: Con choù coù Phaät taùnh khoâng? Ngaøi noùi khoâng. Ngöôøi ñoù laïi beû: Trong kinh Phaät daïy taát caû chuùng sanh ñeàu coù Phaät taùnh, taïi sao rieâng con choù khoâng coù Phaät taùnh? Ngaøi ñaùp: Vì nghieäp thöùc che ñaäy. Neáu veà giaùo, toâi giaûng roõ nhöõng lôøi naøy cho quí Phaät töû nghe hieåu vaø tu. Nhöng veà Thieàn chæ duøng hai chöõ coù khoâng, chôù khoâng daãn lôøi beû laïi cuûa ngöôøi hoûi vaø lôøi giaûi thích cuûa ngaøi Trieäu Chaâu. Hoûi con choù coù Phaät taùnh khoâng? Ñaùp khoâng. Nhöõng vò tu veà thoaïi ñaàu chæ khaùn chöõ khoâng thoâi. Laïi ñöa theâm caâu hoûi con choù coù Phaät taùnh khoâng? Ñaùp: Coù. Ñaây chæ duøng hai chöõ coù khoâng.

Nieâm: “Laáy hai so moät”, töùc moät laø Phaät taùnh, hai laø coù vaø khoâng.

Tuïng:

            Hoûi ngay ôû tröôùc, ñaùp coù khoâng,

            Baûo thaúng ngay lôøi döùt nhoùm ngoâng.

            Moät ñôøi töï phuï ngöôøi taøi gioûi,

            Theá aáy vaãn laø chaúng tröôïng phu.

Ngöôøi ñeán tham vaán ngaøi Trieäu Chaâu, thaáy con choù naèm moät beân lieàn chæ con choù hoûi: Con choù coù Phaät taùnh khoâng? Ngay ñoù traû lôøi hoaëc coù hoaëc khoâng. Sôû dó khi Ngaøi ñaùp coù, khi ñaùp khoâng laø coát ñeå ngay lôøi noùi chæ thaúng cho ngöôøi si meâ bieát haàu deïp söï ngoâng cuoàng chaáp coù chaáp khoâng. Hieän nay ña soá chuùng ta ñeàu maéc beänh naøy, hoûi ñieàu gì ñeàu muoán xaùc ñònh coù hoaëc khoâng, neân caùc Thieàn sö duøng phöông tieän phaù chaáp cho chuùng ta. Hai caâu sau cuûa baøi tuïng laø pheâ bình ngaøi Trieäu Chaâu. Trong caùc Thieàn sö ñôøi Ñöôøng ai cuõng neå Ngaøi laø ngöôøi lanh lôïi nhaát, nhöng vaãn coøn ñaùp coù, ñaùp khoâng laø laøm cho ngöôøi nghe bò keït, nhö vaäy chöa phaûi tröôïng phu. Nhöng ñaây laø vì Ngaøi phaù chaáp chôù khoâng phaûi chæ thaúng.

24. Cöû: Trieäu Chaâu noùi: Choã coù Phaät chaúng truï, choã khoâng Phaät chaïy qua gaáp.

Nieâm: Nöôùc ñeán thaønh ao, roi va laèn noåi.

Tuïng: Choã Phaät coù khoâng caû hai queân,

            Lôøi naøy xem laïi chöa ñöôïc toaøn.

            Sau roát caàm hoa ñöa trôû laïi,

            Chaúng rôøi taác böôùc ñeán Taây thieân.

Ñoái vôùi ngöôøi tu, choã coù Phaät phaûi nöông ôû, choã khoâng Phaät phaûi rôøi boû ñi nôi khaùc. Nhöng ôû ñaây ngaøi Trieäu Chaâu noùi: “Choã coù Phaät chaúng truï, choã khoâng Phaät chaïy qua gaáp.” Nhö vaäy troïng taâm caâu naøy ôû choã coù Phaät vaø khoâng Phaät, cuõng laø hai beân coù vaø khoâng.

            Nieâm: “Nöôùc ñeán thaønh ao, roi va laèn noåi.”

Nöôùc chaûy ñoïng laïi choã naøo thì nôi ñoù thaønh ao hoà. Roi ñaùnh vaøo da thòt lieàn noåi laèn. Lôøi nieâm muoán chæ roõ moãi khi chuùng ta noùi coù noùi khoâng laø coøn thuoäc veà duyeân, chöa phaûi laø choã cöùu kính, nhö duyeân nöôùc doàn thaønh ao hoà, duyeân roi ñaùnh vaøo mình thì noåi laèn.

            Tuïng:

            Choã Phaät coù khoâng caû hai queân,

            Lôøi naøy xem laïi chöa ñöôïc toaøn.

            Sau roát caàm hoa ñöa trôû laïi,

            Chaúng rôøi taác böôùc ñeán Taây thieân.

Choã coù Phaät, choã khoâng Phaät, hai nôi ñoù phaûi vöôït qua ñöøng dính maéc. Lôøi noùi nhö theá laø hay nhöng thaät chöa hoaøn toaøn. Muoán hoaøn toaøn phaûi “sau roát caàm hoa ñöa trôû laïi”, töùc laø möôïn hình aûnh Phaät ñöa caønh hoa cho Toå Ca-dieáp, chæ caàn nhìn caønh hoa laø thaáy ñöôïc caùi chaân thaät. “Chaúng rôøi taác böôùc ñeán Taây thieân”, Taây thieân ôû beân caïnh chuùng ta, khoâng caàn tìm kieám ñaâu xa. Thieàn toâng ñôøi Traàn hôi naëng veà veà caâu “Töù muïc töông coá” töùc laø boán maét nhìn nhau. Khi ñöùc Phaät ôû hoäi Linh Sôn ñöa caønh hoa leân, Ngaøi duøng maét nhìn khaép ñaïi chuùng, nhìn ñeán ngaøi Ca-dieáp, ngaøi Ca-dieáp nhìn Phaät mæm cöôøi. Cöôøi ñoù laø ngoä ñaïo. Nhö vaäy goïi laø boán maét nhìn nhau caûm thoâng treân phöông dieän ñaïo ñöùc, caûm thoâng ñöôïc muoán chæ caùi gì. Taát caû chuùng ta tìm nôi coù Phaät, nôi khoâng Phaät, ñoù laø tìm kieám beân ngoaøi, ngay nôi mình coù saün Phaät, Phaät ñoù hieän roõ qua caùi nhìn. Chæ caàn nhìn caønh hoa, khoâng caàn ñi böôùc naøo vaãn tôùi Taây thieân. Ñoù laø ñieàu ñaëc bieät, ñoïc maø thaám ñöôïc môùi thaáy raát laø hay. Ngaøi Traàn Thaùi Toâng khoâng giaáu gieám, Ngaøi chæ thaúng cho chuùng ta bieát.

?