NOÙI ROÄNG MOÄT ÑÖÔØNG

HÖÔÙNG THÖÔÏNG

 Dòch

Baøn Sôn ñeå lôøi raèng: “Moät con ñöôøng höôùng thöôïng ngaøn Thaùnh chaúng truyeàn, hoïc giaû nhoïc hình nhö khæ baét boùng.” Khieán ngöôøi hoïc caùc nôi thaûy nhaèm treân ñaàu ñöôøng naøy maø tham laáy yù thieàn. Thöû hoûi caùc oâng, yù thieàn laøm sao tham? Neáu laø tham ñöôïc vieäc aáy, laïi nhö keû ngu treân ñaàu theâm ñaàu, döôùi ñuoâi theâm ñuoâi, trong maét theâm buïi, treân thòt theâm böôùu. Noùi ñeán thì moâi meùo mieäng leäch, nhìn ñeán thì troøng maét rôi rôùt. Ñöùc Phaät ñöùng beân lieác maét nhìn, Toå Ñaït-ma töïa goác chaâu maøy, Maõ Toå treo phaát töû, Thuû Sôn giaáu truùc beà, Trieäu Chaâu raùch naùt vaûi thoâ, Vaân Moân deïp boû baùnh hoà, Ñöùc Sôn neùm phaét caây gaäy, Laâm Teá im hôi. Phaät Phaät Toå Toå ñeàu aån daáu, ngöôøi ngöôøi ñeàu tan maät. Duøi khoâng theå vaøo, kim khoâng theå dung, ñaàu ñoàng cuõng khoâng theå tieán ñöôïc, traùn saét voït cuõng chaúng thuûng. Löûa nhaùng coøn khoâng ñuoåi kòp, ñieän xeït cuõng coøn sau ñuoâi. Tònh ngoä thì chìm trong laøng say, ñoäng meâ thì ñi treân ñöôøng sanh töû. Giaû söû ñöôïc phoù chuùc treân hoäi Linh Sôn troïn laø moät tröôøng baøy veõ, Thieáu thaát truyeàn rieâng cuõng laø hang daây boø. Maëc duø oâng coù cô döôøng ñieän chôùp, tieáng heùt lieàn ngoä, noùi thao thao nhö doøng nöôùc chaûy; caâu thoaïi ñaàu lieàn tieán ñöôïc, tham qua tham laïi, laâu ngaøy chaày thaùng, treân mieäng taïm coù chuùt ít löu loaùt, ñaâu khoûi thaân vaãn ôû trong hang oå.

Naøy caùc ngöôøi! Ñeán trong ñaây cuõng chaúng ñöôïc vöôït qua moät möùc, ngöôøi hoïc ngaõ nhaøo phoùng maét nhìn bôø thaúm raát khoù beà tieán böôùc. Hoâm nay toâi vì taát caû caùc ngöôøi, chaúng khoûi vuoát raâu treân mieäng coïp, böôùc khoûi ñaàu saøo. Choã noùi gioù khua tuøng vang, choã nín traêng roïi ñaàm trong. Khi ñi thì maây bay nöôùc chaûy, luùc ñöùng thì non yeân nuùi vöõng. Lôøi lôøi laø keá soáng ñöùc Thích-ca, caâu caâu voán gia phong Toå Ñaït-ma. Buoâng ñoù thì chöõ baùt môû toang, naém ñoù thì moät cöûa khoâng keõ hôû. Taïi trong hang quæ laøm laàu caùc Di-laëc, ôû döôùi haéc sôn chaúng khaùc caûnh giôùi Phoå Hieàn. Choán choán laø Ñaïi quang minh taïng, cô cô ñeàu baát nhò phaùp moân. Maëc cho toái ñi saùng laïi, ngaïi gì maây che traêng khuaát. Minh chaâu trong tay, xanh thì roïi xanh, vaøng thì roïi vaøng, göông saùng treân ñaøi Hoà ñeán hieän Hoà, Haùn ñeán hieän Haùn. Ñaâu quan heä gì thaân huyeãn, troïn laø Phaùp thaân. Chaúng nhoïc treân ñaûnh phoùng quang, voán ñuû saùu thoâng thaàn duïng. Haát nhaøo cung ñieän Ma vöông, loät traàn taâm can ngoaïi ñaïo. Bieán ñaïi ñòa thaønh theá giôùi hoaøng kim, khuaáy tröôøng haø laøm toâ laïc cho ngöôøi trôøi. Trong loã muõi phaùp luaân thöôøng chuyeån, döôùi chaân maøy chuøa baùu hieän tieàn. Treân soùng gaùi ñaù muùa ñieäu baø-sa, ngöôøi goã thoåi saùo ca khoaûn ñaõi. Hoaëc gaëp tröôøng thì ñuøa côït, hoaëc ñöôïc choã thì môû roäng loøng. Hoaëc duoãi tay dìu daét, hoaëc quay veà nuùi röøng. Khi löôøi bieáng thì nguû maây goái ñaù, khi höùng thuù thì vònh gioù ngaâm traêng. Daïo chôi nôi quaùn röôïu phoøng traø, cöôøi ñuøa nôi bôø hoa raëng lieãu. Hoa vaøng rôïp rôïp ñeàu laø taâm Baùt-nhaõ, truùc bieác xanh xanh voán thaät lyù Chaân nhö. Vaïch coû hieän baûn lai dieän muïc, ñaøo ñaát döùt ñöôøng hieåm töû sanh. Xoay ñaàu ngöïa saét ñaùnh loâi veà, xoû muõi traâu ñaát daãn ñi haønh khöôùc. Chaúng cuøng muoân phaùp laøm baïn, ai baûo moät vaät vaãn coøn? Phaät cuõng phi, taâm cuõng phi; chaân cuõng vaøo, giaû cuõng vaøo. Ngoaøi cöûa tam yeáu maëc tình heùt hai laøm ba, chöõ thaäp ñaàu ñöôøng tha hoà goïi chín laøm möôøi. Saùo khoâng loã thoåi baûn voâ sanh, ñaøn khoâng daây khaûy baøi khoaùi hoaït (vui soáng). Kia nôi nôi chaúng phaûi tri aâm, ñaây choán choán ñaâu cho nghe loûm.

Chæ moät con ñöôøng höôùng thöôïng xöa nay laøm sao noùi? Doát! Löûa naøy chöa töøng ñoát mieäng. Laéng nghe! Laéng nghe! Neáu nghe ñöôïc lôøi naøy thì tai ñieác ba ngaøy, neáu nghe chaúng ñöôïc chaïy qua nhanh. Laïi trao cho chaêng?

            Choán choán döông xanh neân coät ngöïa,

            Nhaø nhaø coù loái thaúng Tröôøng an.

            Trôû veà döôùi nguyeät ngöôøi ít ñeán,

            Moät aùnh traêng soi khaép moïi mieàn.

Giaûng

“Baøn Sôn ñeå lôøi raèng: Moät con ñöôøng höôùng thöôïng ngaøn Thaùnh chaúng truyeàn, hoïc giaû nhoïc hình nhö khæ baét boùng.” Baøn Sôn laø Thieàn sö Baûo Tích ôû Baøn Sôn, moät trong taùm möôi boán vò Thieän tri thöùc ñeä töû cuûa Maõ Toå Ñaïo Nhaát. Vì sao chö Thaùnh chaúng truyeàn con ñöôøng höôùng thöôïng? Vì ñoù laø con ñöôøng moãi ngöôøi töï ñi, töï coù, khoâng ai trao cho ai ñöôïc. “Hoïc giaû nhoïc hình nhö khæ baét boùng.” Ngöôøi hoïc suy nghó, tìm hieåu, chæ laø nhoïc nhaèn khoâng coù keát quaû gì, gioáng nhö con khæ thaáy boùng thì chuïp naém, roát cuoäc chæ nhoïc coâng voâ ích thoâi. Nhö theá con ñöôøng höôùng thöôïng chuùng ta khoâng theå troâng caäy vaøo baäc thaày truyeàn cho mình, hay Thieän tri thöùc chæ cho mình maø moãi ngöôøi phaûi töï quay laïi, töï nhaän ra. Ñoù laø yù thaâm traàm cuûa caâu naøy. Nhöng ngaøi Traàn Thaùi Toâng kheùo dieãn taû cho chuùng ta thaáy caùi khoâng theå chæ ñöôïc.

“Khieán ngöôøi hoïc caùc nôi thaûy nhaèm treân ñaàu ñöôøng naøy maø tham laáy yù thieàn. Thöû hoûi caùc oâng, yù thieàn laøm sao tham?” Nghe noùi coù con ñöôøng höôùng thöôïng, moïi ngöôøi cöù ngay ñoù maø tham cöùu ñeå tìm cho ra yù thieàn. Nhöng yù thieàn khoâng theå tham cöùu, khoâng theå tìm ra ñöôïc.

“Neáu laø tham ñöôïc vieäc aáy, laïi nhö keû ngu treân ñaàu theâm ñaàu, döôùi ñuoâi theâm ñuoâi, trong maét theâm buïi, treân thòt theâm böôùu.” Neáu tham ñöôïc yù thieàn, gioáng nhö keû ngu treân ñaàu laïi theâm moät lôùp ñaàu, döôùi ñuoâi laïi theâm moät ñuoâi nöõa, con maét ñeå buïi vaøo, treân thòt thì theâm böôùu. Choã naøy khoâng theå do tham cöùu maø ñeán ñöôïc, neáu ñeán ñöôïc ñoù laø chuyeän thöøa, khoâng coù lôïi ích, khoâng coù nghóa lyù gì. Taïi sao? Tham cöùu ñöôïc yù thieàn thì thieàn laø caùi ôû ngoaøi, bò chuùng ta tìm ra, caùi ñoù khoâng phaûi laø mình. Thí duï nhö coù ngöôøi giaø saép cheát daën con: Cha coù choân huõ vaøng ôû giöõa gian nhaø, khi cha cheát, con ñaøo leân laáy. Ngöôøi cha cheát, ñöùa con ñaøo tìm ñöôïc huõ vaøng. Vaäy huõ vaøng khoâng phaûi laø noù, neáu laø noù thì noù khoâng tìm thaáy. Choã naøy quí vò phaûi laéng laëng taâm tö chôù khoâng theå suy gaãm, hieåu theo theá thöôøng. Neáu Thieàn laø caùi chuùng ta nghieân cöùu tìm ra, thaáy ñöôïc, haún noù khoâng phaûi laø mình, vì chuùng ta chæ thaáy nhöõng gì beân ngoaøi chôù khoâng theå thaáy ñöôïc mình! Nhö con maét khoâng bao giôø töï thaáy con maét, maø chæ thaáy baøn, gheá, ly, taùch tröôùc noù. Neáu maét töï thaáy laø thaáy boùng trong göông. Thieàn toâng noùi thieàn laø noùi thaúng taâm theå saün coù cuûa chuùng ta, noù laø chuùng ta. Nhöng chuùng ta laøm sao bieát? Thí duï toâi coù con maét, coù ngöôøi hoûi maét Thaày saùng hay toái, laøm sao toâi bieát? Toâi nhìn thaáy söï vaät, toâi töï bieát maét toâi saùng, neáu noùi toâi thaáy con maét toâi saùng laø noùi sai. Bieát maét saùng laø do maét thaáy söï vaät chung quanh. Neáu khoâng thaáy ñöôïc söï vaät thì bieát maét toái. Ñoù laø do qua vaät ñoái dieän beân ngoaøi maø nhaän ra, chôù khoâng phaûi thaáy ñöôïc con maét. Vaäy neáu ngöôøi naøo noùi toâi thaáy con maét toâi saùng thì ngöôøi ñoù khoâng saùng suoát chuùt naøo. Theá neân noùi neáu tham cöùu ñöôïc yù thieàn thì chaúng khaùc naøo keû ngu treân ñaàu theâm ñaàu... ñoù laø laøm chuyeän thöøa, vì töôûng thieàn laø caùi gì ôû beân ngoaøi, khoâng ngôø thieàn laø chæ cho taâm theå saün coù cuûa mình. Töø taâm theå khôûi ra caùi bieát caùc söï vaät, nay noùi mình bieát laïi taâm theå ñoù thì thaät voâ lyù. Chuùng ta nhaän ra mình coù taâm theå laø do chuùng ta nhaän bieát ñöôïc söï vaät. Coù bieát do coù taâm theå, cuõng nhö coù thaáy do maét saùng. Hieåu roõ yù naøy, thì nhöõng ñoaïn sau cuõng deã hieåu.

“Noùi ñeán thì moâi meùo mieäng leäch.” Ai noùi ñeán ñöôïc caùi ñoù thì moâi coù taät, mieäng leäch qua moät beân. Taïi sao? Vì tham cöùu thuoäc veà taâm thöùc, khoâng theå laáy taâm bieát taâm ñöôïc. Tham cöùu khoâng ñöôïc thì noùi cuõng khoâng ñöôïc, neân noùi thì sanh beänh, moâi meùo mieäng leäch. Taâm theå khoâng daáy nieäm, noùi thì phaûi khôûi nghó töùc laø daáy nieäm neân maát taâm theå, ñoù laø ñieàu thöù nhaát. Thöù hai laø ngoân ngöõ thaønh laäp treân phöông dieän ñoái ñaõi, coù ñen môùi noùi traéng, coù toái môùi laäp saùng v.v... Taâm theå laø caùi khoâng ñoái ñaõi, duøng caùi ñoái ñaõi ñeå dieãn taû khoâng theå ñöôïc.

“Nhìn ñeán thì troøng maét rôi rôùt.” Trong nhaø thieàn ngöôøi ta thöôøng hieåu laàm kieán taùnh laø thaáy taùnh. Thaät ra kieán taùnh laø nhaän ra mình coù theå taùnh, nhaän moät caùch ñuùng ñaén khoâng nghi ngôø gioáng nhö mình thaáy neân goïi laø kieán taùnh. Neáu thaáy taùnh cuûa mình thì taùnh ñoù khoâng phaûi laø mình, neân noùi nhìn ñeán thì troøng maét rôi rôùt. Vaäy treân ba phöông dieän, moät laø tham cöùu, hai laø noùi ñeán, ba laø nhìn ñeán, caû ba ñeàu khoâng theå duøng ñoái vôùi con ñöôøng höôùng thöôïng. Keû phaøm ñaõ nhö vaäy, Phaät Toå thì theá naøo?

“Ñöùc Phaät ñöùng beân lieác maét nhìn, Toå Ñaït-ma töïa goác chaâu maøy.” Taïi sao ñöùc Phaät cuõng khoâng thaáy, khoâng noùi ñöôïc? Ñöùc Phaät chöùng ñöôïc luïc thoâng, trong ñoù coù tha taâm thoâng, nghóa laø bieát ñöôïc taâm ngöôøi khaùc. Bieát taâm naøo? Töùc taâm khôûi nieäm, taâm voïng töôûng chôù khoâng phaûi taâm chaân thaät, taâm voâ nieäm. Choã khoâng khôûi nieäm ñöùc Phaät cuõng khoâng thaáy ñöôïc neân ñöùng beân lieác maét nhìn. “Toå Ñaït-ma töïa goác chaâu maøy.” Toå ñöùng döïa goác caây chaâu maøy, khoâng noùi ñöôïc cuõng khoâng chæ ñöôïc.

Ngaøi daãn caùc Toå: “Maõ Toå treo phaát töû, Thuû Sôn giaáu truùc beà, Trieäu Chaâu raùch naùt vaûi thoâ, Vaân Moân deïp boû baùnh hoà, Ñöùc Sôn neùm phaét caây gaäy, Laâm Teá im hôi. Phaät Phaät Toå Toå ñeàu aån daáu, ngöôøi ngöôøi ñeàu tan maät.” Caùc Thieàn sö sau naøy nhö Maõ Toå Ñaïo Nhaát, ai ñeán hoûi thieàn thì Ngaøi ñöa phaát töû leân, nhöng ñeán choã chaân thaät naøy, phaát töû khoâng coøn höõu duïng neân treo phaát töû.

“Thuû Sôn giaáu truùc beà.” Truùc beà laø caùi theû tre nhö caây thöôùc, thöôøng thuôû xöa caùc Toå hay ñeå treân baøn, ai tôùi cuõng ñöa theû tre leân gioáng nhö ñöa phaát töû. Thuû Sôn laø Thieàn sö Tænh Nieäm, cuõng goïi laø Nieäm Phaùp Hoa, ñeä töû cuûa Thieàn sö Phong Huyeät, chaùu ba ñôøi cuûa Toå Laâm Teá. Ngaøi thöôøng ñeå caây truùc beà treân baøn. Moät hoâm giöõa ñaïi chuùng Ngaøi ñöa truùc beà leân hoûi: Noùi truùc beà laø phaïm, noùi khoâng phaûi truùc beà laø traùi, caùc oâng thöû noùi xem? Noùi truùc beà laø phaïm huùy, coøn khoâng noùi truùc beà thì traùi leõ thaät. Ñoù laø thuaät cuûa caùc Thieàn sö, nhöng ñeán choã naøy roài caây truùc beà cuõng giaáu luoân, khoâng ñem ra duøng ñöôïc.

“Trieäu Chaâu raùch naùt vaûi thoâ.” Trieäu Chaâu töùc laø Thieàn sö Tuøng Thaåm ôû thaønh Trieäu Chaâu. Moät hoâm coù ngöôøi hoûi Ngaøi: “Muoân phaùp trôû veà moät, moät veà choã naøo?” Ngaøi noùi: “Toâi ôû Thanh Chaâu coù baûy caân vaûi thoâ.” Nhöng ñeán choã naøy cuõng khoâng theå noùi, neân noùi Trieäu Chaâu raùch naùt vaûi thoâ.

“Vaân Moân deïp boû baùnh hoà.” Ngaøi Vaân Moân laø ngaøi Vaên Yeån ôû chuøa Vaân Moân, töø Thieàu Chaâu leân ñoù khoaûng saùu möôi caây soá, gaàn vôùi choã cuûa Luïc Toå. Baùnh hoà (hoà bính) laø loaïi baùnh laøm baèng boät troän chung vôùi meø (mieàn Baéc laø vöøng) coïng theâm ñöôøng. Moãi khi ai hoûi caâu gì khoù traû lôøi thì Ngaøi noùi “baùnh hoà”. Moät hoâm coù ngöôøi hoûi Ngaøi: “Thöa Hoøa thöôïng, caâu sieâu Phaät vieät Toå laø theá naøo?” Ngaøi ñaùp: “Baùnh hoà.” Nhöng ñeán choã naøy “baùnh hoà” cuûa Ngaøi cuõng deïp boû luoân.

“Ñöùc Sôn neùm phaét caây gaäy.” Ñöùc Sôn laø ngaøi Tuyeân Giaùm ôû Ñöùc Sôn, ñeä töû cuûa ngaøi Suøng Tín. Moät hoâm ra giöõa chuùng Ngaøi baûo: “Noùi truùng thì aên ba gaäy, noùi khoâng truùng cuõng aên ba gaäy, caùc oâng thöû noùi xem.” Nhöng gaëp tröôøng hôïp naøy ngaøi Ñöùc Sôn cuõng phaûi neùm caây gaäy ñi. Taïi sao? Vì choã naøy khoâng theå duøng caùi gì ñeå ñeán ñöôïc.

“Laâm Teá im hôi.” Ngaøi Laâm Teá moãi khi ai böôùc tôùi hoûi, hoaëc môùi böôùc vaøo cöûa, Ngaøi lieàn heùt. Ñeán choã naøy Ngaøi cuõng im hôi khoâng heùt ñöôïc. Nhö vaäy taát caû thuû thuaät ñaëc bieät cuûa caùc Thieàn sö ñeå ñaùnh thöùc ñoà chuùng ñeàu khoâng ñeán choã chaân thaät naøy ñöôïc, neân ñeàu khoâng duøng.

“Phaät Phaät Toå Toå ñeàu aån daáu, ngöôøi ngöôøi ñeàu tan maät.” Caùi chaân thaät naøy Phaät Toå vaø ngöôøi ñeàu khoâng theå chæ hay noùi cho ngöôøi khaùc hieåu ñöôïc, neân khoâng coù daáu veát.

“Duøi khoâng theå vaøo, kim khoâng theå dung, ñaàu ñoàng cuõng khoâng theå tieán ñöôïc, traùn saét voït cuõng chaúng thuûng.” Nghóa laø caùi chaân thaät ñoù duø cho duøng duøi beùn duøi cuõng khoâng vaøo ñöôïc, caây kim tí ti cuõng khoâng dung chöùa ñöôïc, daàu cho ngöôøi coù ñaàu cöùng nhö ñoàng, muoán chui vaøo cuõng khoâng theå ñöôïc, traùn cöùng nhö saét, muoán voït cho thuûng cuõng khoâng ñöôïc. Toùm laïi duø cho ngöôøi coù nhöõng gì kyø ñaëc cuõng khoâng theå chaïm ñeán noù ñöôïc.

“Löûa nhaùng coøn khoâng ñuoåi kòp, ñieän xeït cuõng coøn sau ñuoâi.” Duø nhanh nhö löûa nhaùng, ñieän xeït cuõng khoâng theo kòp ñeán choã naøy.

“Tònh ngoä thì chìm trong laøng say, ñoäng meâ thì ñi treân ñöôøng sanh töû.” Ñoäng maø meâ thì ñoù laø luaân hoài sanh töû, coøn ngöôøi tu ñöôïc laëng leõ maø ngoä vaãn coøn chìm trong laøng say. Taïi sao? Vì trong ñoù khoâng coøn ñoái ñaõi, tònh laø ñoái vôùi ñoäng, ngoä laø ñoái vôùi meâ, ñoäng tònh ngoä meâ khoâng coøn nöõa.

“Giaû söû ñöôïc phoù chuùc treân hoäi Linh Sôn troïn laø moät tröôøng baøy veõ.” Nôi hoäi Linh Sôn, Phaät ñöa caønh hoa ñoàng thôøi ñöa maét nhìn töù chuùng, thaáy chæ rieâng ngaøi Ca-dieáp nhìn Phaät mæm cöôøi, lieàn ñoù Phaät baûo: “Ta coù chaùnh phaùp Nhaõn taïng, Nieát-baøn Dieäu taâm... truyeàn cho Ca-dieáp.” Ñoù laø Phaät truyeàn taâm aán cho ngaøi Ca-dieáp. Noùi truyeàn taâm aán laø truyeàn caùi gì? Tæ duï toâi coù caây vieát, muoán cho ai toâi ñöa hoï, hoï nhaän, ñoù laø toâi trao caây vieát cho ngöôøi ñoù. Hoaëc toâi coù laù y toâi ñöa ngöôøi nhaän ñoù laø truyeàn y. Coù caùi trao cho, coù ngöôøi nhaän môùi goïi laø truyeàn. Coøn ngaøi Ca-dieáp nhìn leân, thaáy Phaät ñöa caønh hoa, maét nhìn töù chuùng, ngay ñoù Ngaøi nhaän ñöôïc caùi thaät cuûa mình. Nhö toâi ñaõ noùi nhôø thaáy ñöôïc söï vaät neân bieát maét mình saùng. Ngaøi Ca-dieáp hoäi yù Phaät muoán noùi, Ngaøi mæm cöôøi, neân Phaät baûo Ta truyeàn cho Ca-dieáp. Truyeàn maø khoâng coù gì ñeå truyeàn neân noùi “giaû söû ñöôïc phoù chuùc treân hoäi Linh Sôn troïn laø moät tröôøng baøy veõ”, chôù söï thaät khoâng coù gì ñeå truyeàn trao, chæ töï mình laõnh hoäi ñöôïc caùi gì cuûa mình maø Phaät muoán chæ, ñoù goïi laø truyeàn. Thí duï nhö toâi giaûng coù ngöôøi laõnh hoäi ñöôïc yù toâi, hieåu toâi muoán chæ caùi gì. Nay toâi khoâng noùi, toâi ngoài nhìn, thaáy ngöôøi naøo laõnh hoäi ñöôïc laø ngöôøi ñoù hieåu toâi muoán noùi ñieàu gì, ngöôøi ñoù ñoàng taâm nieäm vôùi toâi, ñoàng vôùi nhau neân goïi laø truyeàn trao taâm aán. Taâm naøy vôùi taâm kia gioáng nhau goïi laø aán. AÁn laø in, trong con daáu coù chöõ gì in xuoáng giaáy coù chöõ aáy khoâng sai. Taâm cuûa ngöôøi ñeä töû, taâm cuûa vò thaày thoâng caûm nhau khoâng khaùc, goïi laø truyeàn taâm aán. Nay vì khoâng bieát neân nhieàu ngöôøi baøy ñuû chuyeän nhö vaøo phoøng kín truyeàn taâm aán, gaây meâ tín dò ñoan, laøm nhöõng vieäc traùi ñaïo lyù. Hieåu nhö vaäy môùi thaáy troïng taâm cuûa Thieàn.

“Thieáu thaát truyeàn rieâng cuõng laø hang daây boø.” Ñeán Toå Ñaït-ma truyeàn y cho Toå Hueä Khaû taïi Thieáu thaát cuõng laø daây boø mieäng hang khoâng coù gì thaät. Noùi truyeàn thöøa chæ laø moät loái noùi, khoâng phaûi thaät coù vaät ñeå truyeàn trao.

“Maëc duø oâng coù cô döôøng ñieän chôùp, tieáng heùt lieàn ngoä, noùi thao thao nhö doøng nöôùc chaûy; caâu thoaïi ñaàu lieàn tieán ñöôïc, tham qua tham laïi, laâu ngaøy chaày thaùng, treân mieäng taïm coù chuùt ít löu loaùt, ñaâu khoûi thaân vaãn ôû trong hang oå.” Duø cho chuùng ta coù cô nhaïy beùn, nghe moät caâu hoaëc moät tieáng heùt lieàn ngoä, töï cho laø ñuû roài noùi doïc noùi ngang, cuõng chöa ra khoûi sanh töû. Laïi nhö nhöõng ngöôøi nghieân cöùu thoaïi ñaàu, boãng chôït treân mieäng taïm coù chuùt ít löu loaùt, noùi thì hay, “baøn thieàn tôï Thaùnh”, lyù luaän nhöõng lôøi cao xa nhöng “tröôùc caûnh nhö ngu” gaëp taøi saéc thì dính maéc vì chöa soáng troïn veïn vôùi theå chaân thaät cuûa mình. Nhö vaäy cuõng chöa ñeán nôi ñeán choán, neân chöa ra khoûi hang oå cuûa phieàn naõo sanh töû. Toùm laïi moãi ngöôøi saün coù theå chaân thaät, khi do moät cô duyeân ñaëc bieät chuùng ta laõnh hoäi ñöôïc vaø soáng troïn veïn vôùi theå chaân thaät aáy môùi laø choã cöùu kính.

“Naøy caùc ngöôøi! Ñeán trong ñaây cuõng chaúng ñöôïc vöôït qua moät möùc, ngöôøi hoïc ngaõ nhaøo phoùng maét nhìn bôø thaúm raát khoù beà tieán böôùc.” Ñeán trong ñaây laø con ñöôøng höôùng thöôïng, khoâng ñöôïc nhaûy qua moät böïc naøo, taïi sao? Neáu vöôït qua laø ra ngoaøi phaïm vi chaân thaät cuûa mình. Theá neân caùc Thieàn sö baûo phaûi nhìn xuoáng goùt chaân, phaûi ngay nôi ñoù maø nhaän, vöôït ra ngoaøi phaïm vi laø ñaõ maát roài. Vì theá nhöõng ngöôøi nghe noùi coù con ñöôøng höôùng thöôïng, muoán chaïy ra tìm beân ngoaøi, ñoù laø sai, vöôït ra ngoaøi laø ngaõ nhaøo khoâng theå naøo thaáy ñöôïc. Phoùng maét nhìn, thaáy khoù khaên nhö thaáy bôø vöïc thaúm, khoâng coù choã vin, raát khoù tieán böôùc.

“Hoâm nay toâi vì taát caû caùc ngöôøi, chaúng khoûi vuoát raâu treân mieäng coïp, böôùc khoûi ñaàu saøo.” Nay  toâi vì taát caû caùc ngöôøi maø chæ noùi thì vieäc laøm naøy nhö vuoát raâu treân mieäng coïp, haún laø khoâng yeân, nhö böôùc khoûi ñaàu saøo aét khoâng ñöùng vöõng. Chuyeän khoâng theå noùi, phaûi noùi theá naøo?

“Choã noùi gioù khua tuøng vang, choã nín traêng roïi ñaàm trong.” Gioù khua laù tuøng laù thoâng reo, vang ra tieáng nhöng khoâng coù yù. Traêng roïi boùng döôùi ñaàm trong, ñaàm vaø traêng cuøng khoâng coù yù. Nhö vaäy choã noùi nín ñeàu khoâng coù yù. Chuùng ta hieän nay noùi nín ñeàu coù yù, neân laøm vieäc gì cuõng trong ñieân ñaûo voïng töôûng. Phaûi laøm sao noùi nín ñeàu khoâng maéc keït, nhö gioù khua tuøng vang, nhö traêng roïi ñaàm trong, nghóa laø taát caû caûnh vaät beân ngoaøi coù tieáng vang coù boùng roïi nhöng ñeàu voâ yù.

“Khi ñi thì maây bay nöôùc chaûy, luùc ñöùng thì non yeân nuùi vöõng.” Maây bay nöôùc chaûy, non yeân nuùi vöõng ñeàu khoâng coù yù. Noùi nín, ñi ñöùng ñeàu nhö vaäy. Ngaøi Traàn Thaùi Toâng kheùo duøng caûnh dieãn taû raát hay caùi khoâng theå noùi ñöôïc.

“Lôøi lôøi laø keá soáng ñöùc Thích-ca, caâu caâu voán gia phong Toå Ñaït-ma.” Lôøi naøo cuõng laø lôøi Phaät, caâu naøo cuõng laø caâu cuûa Toå, chôù khoâng noùi lôøi phaøm tuïc sai quaáy. Traùi laïi lôøi naøo cuûa chuùng ta cuõng laø lôøi phaøm tuïc, caâu naøo cuõng laø caâu theá gian. Ngaøi baûo ñeán choã ñoù laø noùi nín ñi ñöùng ñeàu khoâng chen laãn yù phaøm, taát caû ñeàu khoâng ngoaøi neáp soáng cuûa Phaät, gia phong cuûa Toå. Ñöôïc vaäy môùi laø ñuùng.

“Buoâng ñoù thì chöõ baùt môû toang, naém ñoù thì moät cöûa khoâng keõ hôû.” Hai beân chaân maøy chuùng ta gioáng hình chöõ baùt. Trong nhaø thieàn hay duøng hình aûnh naøy, vì döôùi chaân maøy laø con maét, laø caùi saùng ñeå thaàm chæ taâm. Buoâng ra töùc laø caëp chaân maøy môû troáng, con maét hieän tieàn, neân: “Buoâng ñoù thì chöõ baùt môû toang, naém ñoù thì moät cöûa khoâng keõ hôû.” Neáu naém laïi thì choã ñoù khoâng coù gì chen vaøo ñöôïc.

“Taïi trong hang quæ laøm laàu caùc Di-laëc, ôû döôùi haéc sôn chaúng khaùc caûnh giôùi Phoå Hieàn. Choán choán laø Ñaïi quang minh taïng, cô cô ñeàu baát nhò phaùp moân. Maëc cho toái ñi saùng laïi, ngaïi gì maây che traêng khuaát.” Ngöôøi ñeán choã töï taïi ñi ñöùng noùi nín ñeàu khoâng ngoaøi neáp cuûa Phaät Toå, buoâng naém toaøn laø choã chaân thaät. Ngöôøi ñoù seõ coù dieäu duïng, duø ôû hang quæ, vaãn laø laàu caùc Di-laëc, duø trong nuùi ñen cuõng laø caûnh giôùi röïc rôõ cuûa Phoå Hieàn. Nhö vaäy ngay trong caûnh ma laø caûnh Phaät, ngay trong choã toái laø choã saùng, khoâng phaûi tìm kieám ñaâu xa. Nôi naøo cuõng laø kho Ñaïi quang minh, caên cô naøo cuõng laø phaùp moân baát nhò. Duø cho toái ñi saùng laïi, maây che traêng khuaát, con ngöôøi töï taïi vaãn khoâng bò caûnh beân ngoaøi laøm thay ñoåi.

“Minh chaâu trong tay, xanh thì roïi xanh, vaøng thì roïi vaøng, göông saùng treân ñaøi, Hoà ñeán hieän Hoà, Haùn ñeán hieän Haùn. Ñaâu quan heä gì thaân huyeãn, troïn laø Phaùp thaân.” Ñaõ loä roài! Noùi quanh nhöng ñeán ñaây thì thaáy roõ. Ngöôøi ñi, ñöùng, noùi, nín töï taïi khoâng coù moät nieäm daáy khôûi, noùi nhö gioù khua tuøng vang, nín nhö traêng roïi ñaàm trong, ñi nhö maây bay nöôùc chaûy, ñöùng nhö non yeân nuùi vöõng v.v..., taát caû ñeàu laø neà neáp cuûa Phaät cuûa Toå, ngöôøi ñoù coù ñaày ñuû dieäu duïng, ôû choã toái cuõng thaønh saùng, ôû choã xaáu cuõng thaønh toát. Nhö vaäy ngöôøi ñoù coù ñuû ñieàu kieän ñeå nhaän ra caùi chaân thaät saün coù nôi mình, nhö haït minh chaâu caàm saün trong tay, beân ngoaøi coù maøu saéc naøo thì hieän maøu saéc aáy, gioáng nhö göông saùng treân ñaøi, ngöôøi AÁn ñeán hieän ngöôøi AÁn, ngöôøi Hoa ñeán hieän ngöôøi Hoa khoâng sai khaùc. Noùi roõ hôn trong taát caû tröôøng hôïp chuùng ta ñeàu khoâng daáy nieäm thì taâm chuùng ta laø caûnh giôùi thanh tònh saùng suoát. Thí duï khoaûng moät tieáng ñoàng hoà taâm khoâng khôûi nieäm, luùc ñoù chuùng ta vui hay buoàn? Noùi vui buoàn laø coù nieäm, khoâng nieäm thì ñaâu coù vui buoàn song göông maët vaãn töôi saùng, khoâng aâu saàu. Quí vò thöû nghieäm xem. Khoâng coøn nieäm xaáu toát ñoái ñaõi thì taát caû choã ñeàu nhö nhau, khoâng coøn nghó nôi ñaây xaáu thì sôï, nôi kia toát thì tham, neân noùi ôû trong hang quæ laøm laàu caùc Di-laëc, ôû döôùi haéc sôn chaúng khaùc caûnh giôùi Phoå Hieàn. Khi taâm khoâng khôûi nieäm maét vaãn thaáy, tai vaãn nghe, thaân vaãn coù caûm giaùc, nhöng thaáy nghe vaø caûm giaùc ñoù gioáng nhö haït minh chaâu saùng, nhö göông saùng, vaät gì ñeán hieän vaät aáy, ngöôøi ñeán hieän ngöôøi, caûnh ñeán hieän caûnh, khoâng theâm moät nieäm naøo, chôù khoâng phaûi khoâng coøn gì. Theá neân noùi xanh thì roïi xanh, vaøng roïi vaøng, Hoà thì hieän Hoà, Haùn hieän Haùn, caùi naøo hieän caùi aáy raát trung thöïc. Ñöøng noùi luùc ñoù khoâng bieát, khoâng nieäm nhöng vaãn bieát ñaày ñuû, bieát ñuùng nhö thaät. Hieän nay chuùng ta bieát maø khoâng ñuùng nhö thaät. Neáu ngöôøi coù thieän caûm ñeán, chuùng ta lieàn thaáy vui, ngöôøi coù aùc caûm ñeán lieàn thaáy böïc boäi. Chuùng ta nhìn taát caû moïi ngöôøi qua lôùp thaønh kieán cuûa mình, thaønh kieán toát thì thaáy ngöôøi toát, thaønh kieán xaáu thì thaáy ngöôøi xaáu, ñoù laø nhìn söï vaät khoâng trung thöïc, khoâng ñuùng nhö thaät.  Trong kinh Phaùp Hoa goïi laø khoâng “nhö thò”, töùc laø khoâng ñuùng nhö theá, nhöõng gì qua khuoân cuûa chuùng ta ñeàu bieán chaát. Toùm laïi chuùng ta ñang mang kieáng hoaëc maøu xanh, hoaëc maøu ñen, maøu hoàng v.v... neân söï vaät ñeàu bieán maøu. Chæ khi taâm chuùng ta khoâng coøn daáy nieäm, khoâng coøn bò ñoùng khung trong thoùi quen nöõa, luùc ñoù söï vaät ñeàu hieän ra roõ raøng khoâng sai khaùc. Ñoù môùi laø thaáy ñuùng nhö thaät.

“Ñaâu quan heä gì thaân huyeãn, troïn laø Phaùp thaân.” Caùi thaáy söï vaät ñuùng nhö thaät ñoù laø Phaùp thaân, laø caùi chaân thaät, caùi ñoù khoâng quan heä gì ñeán thaân huyeãn naøy, thaân huyeãn naøy laø ñaát nöôùc gioù löûa, laø vaät boû ñi, noù khoâng bieát, khoâng soi roïi ñöôïc, noù chæ laø taïm bôï, tuøy duyeân khoâng phaûi thaät. Nhöng hieän nay chuùng ta ñang soáng vôùi caùi taïm bôï tuøy duyeân neân trôû trôøi ñoåi gioù cuõng theo duyeân trôøi duyeân gioù maø ñau! Nghe ngöôøi noùi traùi tai cuõng theo duyeân traùi tai maø nguû khoâng ñöôïc! Taát caû duyeân ngoaøi chi phoái chuùng ta neân caû ngaøy ñieâu ñöùng khoå sôû. Neáu soáng vôùi caùi chaân thaät thì taát caû duyeân ñeàu khoâng ñoäng tôùi chuùng ta ñöôïc vì caùi ñoù luùc naøo cuõng nhaát nhö, khoâng gì laøm cho noù bieán ñoåi. Tu ñeán ñoù môùi goïi laø giaûi thoaùt, coøn tu sô saøi thì vui buoàn theo lôøi khen cheâ, laøm sao giaûi thoaùt ñöôïc! Ñoù laø leõ thaät, laø ñieàu cao sieâu cuûa Phaät giaùo. Ñoïc qua ñoaïn treân chuùng ta thaáy döôøng nhö ngaøi Traàn Thaùi Toâng taû caûnh trôøi maây khoâng noùi gì ñeán vieäc tu haønh, nhöng thaät ra ñoù laø ñieàu thieát yeáu cho söï tu cuûa chuùng ta. Ña soá ngöôøi tu hieåu laàm khi taâm khoâng coøn daáy nieäm, tu maø khoâng suy nghó, khoâng quaùn chieáu e seõ ngu ñaàn. Trong nhaø thieàn tuy thaáy nhö ngaây nhö ngoâ, khoâng coù nhöõng beùn nhaïy cuûa theá gian, nhöng laïi coù dieäu duïng baát tö nghì.

“Chaúng nhoïc treân ñaûnh phoùng quang, voán ñuû saùu thoâng thaàn duïng. Haát nhaøo cung ñieän Ma vöông, loät traàn taâm can ngoaïi ñaïo. Bieán ñaïi ñòa thaønh theá giôùi hoaøng kim, khuaáy tröôøng haø laøm toâ laïc cho ngöôøi trôøi.” Khoâng ñôïi treân ñaûnh phoùng haøo quang maø vaãn coù thaàn thoâng dieäu duïng. Cung ñieän Ma vöông chuùng ta cuõng haát nhaøo, taâm can ngoaïi ñaïo cuõng bò loät traàn ra heát. Ñaïi ñòa laø choã ñaát ñai goø noång, cao thaáp khaùc nhau, chuùng ta coù theå ñoåi thaønh theá giôùi hoaøng kim. Duø ôû caûnh ta-baø khoå nhöng luùc naøo maët cuõng töôi vui, vaäy khoâng phaûi soáng trong theá giôùi hoaøng kim laø gì? Giaû söû nöôùc soâng khuaáy cuõng thaønh toâ laïc. Ñeán ñoù roài, baát cöù moät söï vieäc gì cuõng thaønh höõu ích, cuõng ñeàu coù lôïi cho trôøi ngöôøi.

“Trong loã muõi phaùp luaân thöôøng chuyeån, döôùi chaân maøy chuøa baùu hieän tieàn. Treân soùng gaùi ñaù muùa ñieäu baø-sa, ngöôøi goã thoåi saùo ca khoaûn ñaõi.” Döôùi chaân maøy laø ngoâi chuøa baùu. Muõi thôû ra vaøo thöôøng giaûng phaùp. Gaùi ñaù bieát muùa, ngöôøi goã thoåi saùo. Toùm laïi ngöôøi ñeán ñoù roài coù nhöõng dieäu duïng khoù nghó baøn.

“Hoaëc gaëp tröôøng thì ñuøa côït, hoaëc ñöôïc choã thì môû roäng loøng. Hoaëc duoãi tay dìu daét, hoaëc quay veà nuùi röøng. Khi löôøi bieáng thì nguû maây goái ñaù, khi höùng thuù thì vònh gioù ngaâm traêng. Daïo chôi nôi quaùn röôïu phoøng traø, cöôøi ñuøa nôi bôø hoa raëng lieãu.” Ñaây laø con ngöôøi töï taïi gaëp tröôøng hôïp thuaän thì ñuøa côït cho vui, gaëp choã lôïi ích chuùng sanh thì môû loøng thöông giuùp ñôõ. Khi thaáy chuùng sanh khoå thì duoãi tay dìu daét, khi meät moûi thì trôû veà nuùi röøng. Löôøi bieáng thì nguû trong maây, goái ñaàu treân phieán ñaù cuõng sung söôùng, ñaâu phaûi ñôïi ñaày ñuû tieän nghi. Khi höùng thì vònh gioù ngaâm traêng thaät laø thích thuù! Ñeán choã ñoù roài môùi laø keû buoâng thoõng tay vaøo chôï, quaùn röôïu phoøng traø, bôø hoa raëng lieãu, nôi naøo cuõng coù theå laøm lôïi ích cho chuùng sanh.

“Hoa vaøng rôïp rôïp ñeàu laø taâm Baùt-nhaõ, truùc bieác xanh xanh voán thaät lyù chaân nhö. Vaïch coû hieän baûn lai dieän muïc, ñaøo ñaát döùt ñöôøng hieåm töû sanh. Xoay ñaàu ngöïa saét ñaùnh loâi veà, xoû muõi traâu ñaát daãn ñi haønh khöôùc.” Hoa vaøng khoâng ngoaøi taâm Baùt-nhaõ, truùc bieác khoâng rôøi lyù chaân nhö. Hoa truùc ñeàu laø trí tueä, ñeàu laø nhö thaät, khoâng coù gì phaøm tuïc ñaûo ñieân. Vaïch coû hay caét coû, luùc naøo cuõng thaáy baûn lai dieän muïc hieän tieàn. Cuoác ñaát, ñaøo ñaát cuõng laø döùt ñöôøng sanh töû. Ñöôïc nhö theá thì nôi nôi ñeàu laø giaûi thoaùt. Loâi ñaàu ngöïa saét, xoû muõi traâu ñaát, taát caû ñeàu töï taïi, khoâng coù gì ngaên trôû.

“Chaúng cuøng muoân phaùp laøm baïn, ai baûo moät vaät vaãn coøn? Phaät cuõng phi, taâm cuõng phi; chaân cuõng vaøo, giaû cuõng vaøo. Ngoaøi cöûa tam yeáu maëc tình heùt hai laøm ba, chöõ thaäp ñaàu ñöôøng tha hoà goïi chín laøm möôøi.” Ngöôøi khoâng cuøng muoân phaùp laøm baïn laø ngöôøi naøo? Laø ngöôøi khoâng dính maéc vaät gì caû, ñoù cuõng laø teân khaùc cuûa phaùp thaân. Phaùp thaân thì laøm gì coù moät vaät, theá neân “neáu noùi moät vaät töùc khoâng truùng”^{(Lôøi cuûa ngaøi Nam Nhaïc Hoaøi Nhöôïng.)}. Noùi Phaät laø ñoái vôùi chuùng sanh. Phaät laø giaùc, chuùng sanh laø meâ, meâ giaùc ñoái ñaõi, khoâng phaûi thaät, coøn caùi chaân thaät lìa ñoái ñaõi neân khoâng goïi laø Phaät, cuõng khoâng goïi laø taâm. Nhaø thieàn thöôøng noùi töùc taâm töùc Phaät, taâm chaân thaät ñoù laø Phaät, nhöng noùi taâm cuõng coøn ñoái ñaõi vôùi Phaät, noùi Phaät laø ñoái ñaõi vôùi chuùng sanh, taát caû ngoân ngöõ khoâng theå noùi ñeán ñöôïc caùi chaân thaät ñoù neân noùi “Phaät cuõng phi, taâm cuõng phi”. “Chaân cuõng vaøo, giaû cuõng vaøo”, chaân giaû cuõng naèm saün trong ñoù, khoâng coù ñoái ñaõi rieâng bieät. Ngaøi Laâm Teá coù laäp Tam huyeàn, Tam yeáu, ñeå chæ choã thaâm saâu cuûa heä phaùi Laâm Teá. Choã tam yeáu heùt hai laøm ba, nghóa laø noù khoâng coøn thaät nöõa. Ñeán ñaàu ñöôøng chöõ thaäp laø gaàn ñeán choã cöùu kính, maëc tình goïi chín laø möôøi, töùc cuõng khoâng phaûi laø thaät. Nhö vaäy lyù raát nhieäm maàu raát ñaëc bieät cuûa toâng Laâm Teá laø Tam huyeàn Tam yeáu cuõng laø taïm bôï, chöõ thaäp ñaàu ñöôøng cuûa nhöõng ngöôøi tieán tu gaàn ñeán cöùu kính cuõng laø giaû laäp.

“Saùo khoâng loã thoåi baûn voâ sanh, ñaøn khoâng daây khaûy baøi khoaùi hoaït (vui soáng). Kia nôi nôi chaúng phaûi tri aâm, ñaây choán choán ñaâu cho nghe loûm.” Khi aáy duøng saùo khoâng loã thoåi baøi haùt voâ sanh, ñaøn khoâng daây khaûy khuùc nhaïc khoaùi hoaït, töùc laø soáng vui thích. Nhö vaäy khi thoaùt khoûi nhöõng ñoái ñaõi phaân bieät, chuùng ta môùi tieán thaúng vaøo choã voâ sanh. Voâ sanh cuõng laø moät loái noùi thoâi, vì khoâng coøn nieäm thì ñaâu coøn sanh, khoâng sanh thì ñaâu coù töû. Khoâng phaûi nhôø saùo coù loã môùi thoåi ñöôïc baûn voâ sanh, khoâng phaûi ñôïi ñaøn coù daây môùi khaûy ñöôïc baøi khoaùi hoaït. Duø khoâng saùo khoâng ñaøn, chuùng ta vaãn ñang soáng trong voâ sanh, trong giaûi thoaùt töï taïi neân goïi laø an vui. Tri aâm tri kyû laø bieát mình, thaân vôùi mình. Ngöôøi tri aâm, tri kyû nghe ñoaïn naøy môùi thaám ñöôïc, môùi thaáy ñöôïc taát caû caùi hay. Neáu khoâng phaûi tri aâm thì ñöøng coù leùn nghe, vì chöa hieåu neân nghe khoâng coù lôïi.

“Chæ moät con ñöôøng höôùng thöôïng xöa nay laøm sao noùi? Doát! Löûa naøy chöa töøng ñoát mieäng. Laéng nghe! Laéng nghe! Neáu nghe ñöôïc lôøi naøy thì tai ñieác ba ngaøy, neáu nghe chaúng ñöôïc chaïy qua nhanh.” Nhö vaäy con ñöôøng höôùng thöôïng töø xöa ñeán nay laøm sao noùi. Ñaâu phaûi chaùy mieäng neân khoâng noùi, noùi maø khoâng dính keït môùi neân noùi. Theá maø ñieàu heát söùc khoù noùi, ngaøi Traàn Thaùi Toâng vaãn noùi ñöôïc cho chuùng ta hieåu.

Laéng nghe! Laéng nghe! Nghe maø thaám ñöôïc thì ñieác tai ba ngaøy, nghe khoâng thaám thì ñi nhanh qua, ñöøng ngoù laïi! “Neáu nghe ñöôïc lôøi naøy thì ñieác tai ba ngaøy” laø caâu chuyeän Toå Baù Tröôïng khi laøm thò giaû. Sau khi thaâm nhaäp ñöôïc roài Toå Baù Tröôïng trôû leân taùi tham, Maõ Toå lieàn hoûi: Ta chöa noùi caâu naøo taïi sao ngöôi cuoán chieáu? Ngaøi trình baøy thì Maõ Toå heùt moät tieáng ñieác tai ba ngaøy. Töø ñoù veà sau Ngaøi khoâng bao giôø queân. Raát tieác chuùng toâi khoâng bieát heùt neân quí vò deã queân. Môùi nghe döôøng nhö hieåu nhöng moät luùc sau laïi queân heát. Neáu nghe heùt, ba ngaøy coøn uø tai thì coøn nhôù.

            Laïi trao cho chaêng?

            Choán choán döông xanh neân coät ngöïa,

            Nhaø nhaø coù loái thaúng Tröôøng An.

Nôi naøo cuõng coù döông xanh, muoán coät ngöïa thì cöù ñeán, chaúng caàn tìm kieám ñaâu xa. Tröôøng An laø kinh ñoâ nhaø Ñöôøng ôû Trung Hoa, laø choã tuï hoäi cuûa nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo. Nhaø naøo cuõng coù con ñöôøng thaáu tôùi Tröôøng An. Nhö vaäy taát caû chuùng ta duø cö só taïi gia hay Taêng Ni xuaát gia, ai ai cuõng saün coù moät loái ñeå tieán ñeán choã cöùu kính, goïi laø con ñöôøng höôùng thöôïng hay con ñöôøng thaúng tôùi Tröôøng An, khoâng phaûi ngöôøi naøy coù, ngöôøi kia voâ phaàn.

            Trôû veà döôùi nguyeät ngöôøi ít ñeán,

            Moät aùnh traêng soi khaép moïi mieàn.

Ngöôøi ñi lang thang trong taêm toái thì nhieàu, trôû veà döôùi aùnh traêng saùng röïc laïi ít. Chaïy theo nguõ duïc theá gian laø chaïy treân con ñöôøng taêm toái maø thieân haï ñua nhau khoâng bieát chaùn, ít ai chòu trôû veà döôùi aùnh traêng saùng ngôøi, coû caây hoa laù töôi ñeïp.

Nhieàu khi mang hình thöùc ngöôøi tu cuõng khoâng chòu trôû veà, vaãn coøn thích ñi lang thang! Neáu trôû veà ñöôïc thì “moät aùnh traêng soi khaép moïi mieàn”. Chæ coøn moät aùnh traêng saùng vaèng vaëc soi khaép caû baàu trôøi! Nhö vaäy ñöôøng chuùng ta ñang ñi laø con ñöôøng töôi saùng voâ cuøng. Ñöôøng chuùng sanh ñang lao mình vaøo laø con ñöôøng ñen toái mòt muø, theá maø ít ai thöùc tænh.

Keát thuùc baøi naøy quí vò thaáy con ñöôøng höôùng thöôïng chöa? Ñaây laø moät caùch duøng hình thöùc ñeå noùi cho deã hieåu, thaät ra höôùng thöôïng laø chæ cho chính mình. Ngaøi Toaøn Khoaùt coù noùi: “truïc vaät höôùng haï, khöôùc vaät höôùng thöôïng”, nghóa laø ñuoåi theo saùu traàn laø höôùng haï, töø choái khoâng theo saùu traàn laø höôùng thöôïng. Thöû kieåm xem chuùng ta ñang höôùng theo chieàu naøo. Neáu ñang ngoài boãng nhôù thöùc aên ngon, hoaëc nhôù lôøi pheâ bình cuûa ngöôøi chung quanh v.v... ñoù laø ñang ñi treân ñöôøng höôùng haï. Neáu thaáy ngöôøi thaáy vaät nhö maây bay gioù thoåi khoâng dính maéc, ñoù laø höôùng thöôïng. Vaäy saùu caên khoâng bò saùu traàn loâi daãn laø ngöôøi höôùng thöôïng, traùi laïi bò saùu traàn loâi daãn laø ngöôøi höôùng haï. Nghóa laø khoâng bò ngoaïi caûnh chi phoái goïi laø höôùng thöôïng, bò ngoaïi caûnh chi phoái goïi laø höôùng haï, chôù khoâng coù gì khaùc. Caùi chaân thaät khoâng bò ngoaïi caûnh chi phoái, khoâng ai trao truyeàn, cuõng khoâng ai chæ cho chuùng ta thaáy ñöôïc. Thí duï nhö taát caû chuùng ta ngoài ñaây, maét nhìn töôïng Phaät, ai cuõng thaáy töôïng Phaät, nhöng khoâng ai thaáy ñöôïc caùi thaáy cuûa mình vaø cuûa ngöôøi khaùc. Thaáy töôïng Phaät töùc laø coù caùi thaáy. Töôïng Phaät coù theå dieãn taû ñöôïc, coøn caùi thaáy khoâng theå dieãn taû, nhöng taát caû chuùng ta ñeàu coù. Thaáy töôïng Phaät laø coù caùi thaáy, coù caùi saùng, chæ mình töï nhaän bieát, khoâng ai dieãn taû hay chæ baøy cho mình ñöôïc. Neáu dieãn taû ñöôïc ñoù laø ngoaïi caûnh, khoâng phaûi caùi chaân thaät cuûa mình. Neáu coù trình baøy laø trình baøy nhöõng taâm lyù sanh dieät, nhöõng boùng daùng cuûa saùu traàn, coøn caùi chaân thaät  khoâng sanh khoâng dieät, haèng saùng haèng giaùc, khoâng dính saùu traàn, khoâng ai chæ cho chuùng ta ñöôïc. Chæ chuùng ta môùi töï nhaän ra caùi chaân thaät cuûa chính mình. Coøn thaân boït boùng naøy vaøi möôi naêm roài naùt, naùt roài khoâng bieát ra sao. Caùi chaân thaät ñoù khoâng coù gì chi phoái noù ñöôïc thì laøm sao naùt, laøm sao hoaïi, theá maø chuùng ta laïi boû queân. Cho neân Phaät Toå duøng phöông tieän nhaéc chuùng ta phaûi soáng vôùi caùi thaät ñoù töùc laø höôùng thöôïng. Töø ngöõ höôùng thöôïng thì hieåu ñöôïc, coøn thaät chaát höôùng thöôïng vöøa khôûi hieåu laø maát ngay, vì höôùng thöôïng laø caùi chaân thaät cuûa chính mình, moãi ngöôøi phaûi töï nhaän töï bieát.

            Toùm laïi baøi naøy chia laøm hai phaàn:

1. Phaàn thöù nhaát: Neáu chuùng ta muoán tìm thaáy, muoán suy nghó, muoán noùi ñeán caùi chaân thaät thì ñoù laø ñieàu khoâng theå ñöôïc. Hoaëc giaû coù ngöôøi noùi toâi ñöôïc truyeàn trao v.v... cuõng khoâng phaûi, vì ñoù laø caùi khoâng theå trao truyeàn.

2. Phaàn thöù hai: Neáu muoán soáng vôùi caùi chaân thaät thì ñi ñöùng naèm ngoài noùi nín... taâm chuùng ta nhö maây, nhö nöôùc, nhö nuùi, nhö traêng, khoâng daáy nieäm. Ñöôïc nhö theá duø soáng trong caûnh khoå cuõng thaønh vui, soáng choã toái cuõng thaønh saùng, soáng trong ñòa nguïc cuõng thaønh thieân ñöôøng. Nghóa laø khoâng coù nieäm so saùnh thì khoâng khoå khoâng vui, nhöng luoân luoân töôi saùng vaø taát caû haønh ñoäng ngoân ngöõ ñeàu chaân thaät nhö Phaät Toå khoâng khaùc. Chuùng ta seõ coù dieäu duïng khoâng theå nghó baøn, nhöõng caùi voâ nghóa ñeàu bieán thaønh höõu ích. Muoán soáng vôùi theå chaân thaät saün coù, chuùng ta chæ caàn quay laïi chính mình, khoâng chaïy theo saùu traàn. Moät ngaøy naøo saùu traàn khoâng coøn dính maéc, khoâng coøn len vaøo taâm tö, thì luùc ñoù caû baàu trôøi traêng saùng hieån hieän nôi mình. Ñeïp bieát chöøng naøo! Ñaây laø ngaøi Traàn Thaùi Toâng chæ cho chuùng ta hieåu ñaïi khaùi, coøn caùi thaät laø moãi ngöôøi phaûi soáng chôù khoâng theå chæ ra ñöôïc.

]