KHOÙA LEÃ SAÙU THÔØI SAÙM HOÁI

(tt)

Giaûng: (tt) 

KEÄ VOÂ THÖÔØNG THÔØI NAØY

            Ngaøy saùng maát roài ñeâm toái ñeán,

            Ñöôøng ñeâm môø mòt laïi mòt môø.

            Uoång coâng ñoát ñuoác cho ngöôøi khaùc,

            Chaúng chòu moài ñeøn chính nhaø mình.

            Chaàm chaäm vaàng oâ vöøa khuaát nuùi,

            Töø töø boùng thoû bieån ñoâng leân.

            Cheát soáng xoay vaàn ñeàu nhö theá,

            Sao chaúng qui y Phaät Phaùp Taêng.

Qua boán caâu ñaàu baøi keä Ngaøi nhaéc:

Heát saùng ñeán toái, treân ñöôøng môø mòt laïi theâm trôøi toái mòt môø. Hai lôùp môø toái, laïi lo ñoát ñuoác cho ngöôøi maø khoâng chòu moài ñeøn nhaø mình cho saùng. Kinh Tam Baûo Giaùm coù caâu noùi töông töï: “Nhaân nhaân töï taûo moân tieàn tuyeát, Baát vò tha nhaân oác thöôïng söông.” Moãi ngöôøi töï queùt tuyeát treân coång cuûa mình, ñöøng nghó tôùi söông ñoùng treân nhaø ngöôøi. Chuùng ta coù beänh ngöôïc laïi, muoán queùt söông treân nhaø ngöôøi maø khoâng chòu queùt tuyeát treân coång nhaø mình. Theá neân ngaøi Traàn Thaùi Toâng baûo moãi ngöôøi haõy raùng ñoát ñeøn nhaø mình cho saùng ñöøng lo ñoát ñuoác nhaø ngöôøi. Chuùng ta khoâng thaáy roõ ñöôïc caùi hay dôû, toát xaáu cuûa chính mình, nhöng laïi coù thoùi quen nhìn ngöôøi khaùc ñeå pheâ bình. Taïi sao khoâng chòu khoù nhìn laïi mình? Bieát ñöôïc caùi hay dôû toát xaáu cuûa mình coù lôïi laø ñeå chuùng ta tu taäp. Coøn chuyeän cuûa ngöôøi duø thaáy nhöng chöa chaéc chuùng ta laøm ñöôïc gì cho hoï. Vaäy töø nay chuùng ta chòu khoù moài ñeøn nhaø mình, ñöøng thaép ñuoác nhaø ngöôøi nöõa.

            Chaàm chaäm vaàng oâ vöøa khuaát nuùi,

            Töø töø boùng thoû bieån ñoâng leân.

            Cheát soáng xoay vaàn ñeàu nhö theá,

            Sao chaúng qui y Phaät Phaùp Taêng.

Maët trôøi töø töø khuaát nuùi, boùng thoû töø töø leân, töùc laø saùng roài chieàu, chieàu roài toái. Nhö vaäy ngaøy qua ñeâm laïi, heát thaùng heát naêm. Ngaøy thaùng xoay vaàn ñeàu ñeàu thì söï voâ thöôøng giaø cheát ñuoåi gaáp tôùi moät beân, coøn gì nöõa maø chaàn chôø, sao khoâng höôùng veà Phaät Phaùp Taêng qui y ñeå tu haønh? Ñoù laø lôøi nhaéc nhôû cuûa Ngaøi.

DAÂNG HÖÔNG NÖÛA ÑEÂM

“Cuùi mong, ñoàng hoà canh ba chuyeån, muoân tieáng nhaïc laëng im. Chuùng taêng hoøa hôïp tröôùc nghieâm ñaøn, moät neùn höông thôm truøm phaùp giôùi. Höông naøy trôøi ñaát sanh thaønh, coâng vun troàng chaúng phaûi moät ñôøi, do baûo hoä traêm thaàn maø ñöôïc. Coäi reã toát töôi, maõi nhôø möa phaùp thaám nhuaàn. Theå chaát thanh cao, haèng ñöôïc maây töø che maùt. Gioáng laï, chôù ñem caây thöôøng so saùnh, muøi thôm naøo phaûi keû phaøm hay. Caém trong lö vaøng, maûnh maûnh vöøa chaâm vaøo ngoïn löûa, keát thaønh loïng baùu taàng taàng, bay thaúng taän maây ngaøn. Duøng laøm leã nghi tröôùc Phaät, mong neâu loøng tin keû phaøm. Nay luùc nöûa ñeâm, thaép höông cuùng döôøng.”

Trong baøi daâng höông naøy, ngaøi Traàn Thaùi Toâng dieãn taû höông kyø ñaëc cuûa taâm thanh tònh, khoâng phaûi höông thöôøng cuûa theá gian.

“Ñoàng hoà canh ba chuyeån, muoân tieáng nhaïc laëng im. Chuùng taêng hoøa hôïp tröôùc nghieâm ñaøn, moät neùn höông thôm truøm phaùp giôùi.” Ñoàng hoà ñaõ ñieåm canh ba, taát caû tieáng nhaïc beân ngoaøi ñeàu im laëng, khi aáy chuùng taêng hoøa hôïp tröôùc ñieän Phaät thaép höông cuùng döôøng. Neùn höông naøy thôm truøm phaùp giôùi, ôû theá gian khoâng coù höông naøo thôm hôn, ñaây laø chæ höông cuûa taâm thanh tònh.

“Höông naøy trôøi ñaát sanh thaønh, coâng vun troàng chaúng phaûi moät ñôøi, do baûo hoä traêm thaàn maø ñöôïc.” Höông naøy laø höông cuûa taâm thanh tònh do trôøi ñaát sanh thaønh, phaûi nhôø söï uûng hoä cuûa chö thaàn trong nhieàu ñôøi nhieàu kieáp môùi ñöôïc.

“Coäi reã toát töôi, maõi nhôø möa phaùp thaám nhuaàn. Theå chaát thanh cao, haèng ñöôïc maây töø che maùt.” Coäi reã cuûa caây höông sôû dó ñöôïc töôi toát laø nhôø möa phaùp thaám nhuaàn. Chính trong khi hoïc kinh nghe phaùp laø luùc ñöôïc möa phaùp thaám nhuaàn, neân höông naøy theå chaát thanh cao, haèng ñöôïc maây töø che maùt.

“Gioáng laï, chôù ñem caây thöôøng so saùnh, muøi thôm naøo phaûi keû phaøm hay.” Caây höông naøy laø gioáng laï, khoâng theå ñem so saùnh vôùi nhöõng loaïi caây thöôøng. Muøi thôm cuûa höông ngöôøi phaøm khoâng ngöûi ñöôïc, chæ coù nhöõng baäc Thaùnh Hieàn môùi ngöûi ñöôïc. Vì sao? Vì höông naøy phaùt nguoàn töø taâm thanh tònh.

“Caém trong lö vaøng, maûnh maûnh vöøa chaâm vaøo ngoïn löûa, keát thaønh loïng baùu taàng taàng, bay thaúng taän maây ngaøn.” Khi thaép caây höông, vöøa chaâm vaøo löûa, coù nhöõng taàng khoùi bay leân taän maây ngaøn. Höông naøy duøng laøm gì?

“Duøng laøm leã nghi tröôùc Phaät, mong neâu loøng tin keû phaøm.” Veà söï laø thaép höông cuùng döôøng Phaät, veà lyù laø thaép höông cuûa noäi taâm, höông cuûa taâm hoàn trong saùng thanh tònh. “Nay luùc nöûa ñeâm thaép höông cuùng döôøng.”

KEÄ DAÂNG HÖÔNG

            Traàm thuûy, röøng thieàn höông söïc nöùc,

            Chieân-ñaøn, vöôøn tueä ñaõ vun troàng,

            Ñao giôùi voùt thaønh hình non thaúm,

            Nguyeän ñoát loø taâm maõi cuùng daâng.

KEÄ DAÂNG HOA

            Taâm ñòa môû ra, hoa nôû roän,

            Trôøi coù möa hoa, vaãn keùm thôm.

            Caønh caønh ñoùa ñoùa daâng cuùng Phaät,

            Gioù nghieäp muoân ñôøi thoåi chaúng rôi.

HIEÁN DAÂNG HÖÔNG HOA ROÀI BAÏCH

“Nguyeän maây höông hoa naøy, khaép caû möôøi phöông coõi, cuùng döôøng taát caû Phaät, toân Phaùp chö Boà-taùt, voâ löôïng chuùng Thanh vaên vaø taát caû Thaùnh Hieàn; vöøa rôøi ñaøi Quang minh, qua coõi nöôùc voâ bieân, trong voâ bieân coõi Phaät, nhaän duøng laøm Phaät söï, xoâng khaép caùc chuùng sanh, ñeàu phaùt taâm Boà-ñeà.

Cuùng döôøng roài, chí taâm qui maïng leã möôøi phöông Voâ thöôïng Tam Baûo.”

(Nhöõng ñoaïn naøy ñaõ giaûng ôû tröôùc.)

TAÂU BAÏCH

            (Laïi nieâm höông quì baïch: Caàm höông quì baïch)

“Kính baïch, möôøi phöông Ñaïi Giaùc, ba ñôøi Huøng Sö. Duoãi tay vaøng tieáp ñoä quaàn sanh, phoùng saùng ngoïc soi cuøng caùc coõi. Troäm nghe, giôø vöøa sang tyù, ñeâm ñaõ nöûa roài. Ngoïn ñeøn dóa baïc ñaõ haàu taøn, ñöôøng saù trong thaønh ñeàu laéng buïi. Maáy traän gioù maây sanh muoân daëm, moät vaàng traêng saùng roïi canh ba. Löa thöa röøng truùc raây vaøng, laáp laùnh hoa saân vôøn ngoïc. Haïc oaùn laëng thinh nôi tröôùng hueä, vöôïn buoàn keâu maõi choán röøng tuøng. Xa xoâi Saâm, Ñaåu traûi ngaân haø, vaéng veû  quæ thaàn khoùc ñoàng noäi. Cuoác keâu thoáng thieát, moäng ñieäp say meâ. Thaân huyeãn leû loi trong röøng raäm, moäng hoàn rong ruoåi ngaøn daëm tröôøng. Cam chòu ma nguû quaáy raày luoân, ñaâu bieát ñuoác trí haèng saùng röïc. Ngoaøi nhaø thaàn phaùch laïc hoàn bay, trong hang quæ troøng che maét nhaém. Chæ thích tham meâ nguû nghæ, ñaâu bieát neám vò chaân nhö. Ham öa moät giaác ngon ñeán saùng, naøo ngaïi traêm naêm côn cheát chôø.

Caùc Phaät töû! Phaûi nhôù boán raén böùc baùch, chôù queân hai chuoät gaëm moøn. Luaân hoài ba coõi chöøng naøo thoâi, quanh quaån boán loaøi bao giôø heát? Ñöôøng vaõng sanh neân böôùc, caàn vin xe daãn ra. Naøo laø choã lao quan, quyeát ñònh ñeâm nay phaù vôõ. Ñeä töû chuùng con, kính töôûng thôøi naøy, laáy laøm khoùa leã nöûa ñeâm.”

Baøi taâu baïch naøy raát hay veà vaên chöông laãn yù nghóa.

“Kính baïch, möôøi phöông Ñaïi Giaùc, ba ñôøi Huøng Sö. Duoãi tay vaøng tieáp ñoä quaàn sanh, phoùng saùng ngoïc soi cuøng caùc coõi.” Ñaây laø lôøi taâu baïch vôùi ñöùc Phaät, ñaáng Ñaïi Giaùc, Ñaïi Huøng, Ñaïi Löïc. Ñöùc Phaät duoãi caùnh tay vaøng ñeå tieáp ñoä quaàn sanh. Nhö chuùng ta thöôøng thaáy töôïng Phaät Di-ñaø ñöùng treân ñaùm maây duoãi tay xuoáng ñeå cöùu vôùt chuùng sanh ñang laën huïp trong bieån khoå. Phaät Thích-ca vaø taát caû chö Phaät cuõng vaäy, caùc ngaøi luùc naøo cuõng duoãi tay tieáp ñoùn maø chuùng sanh cöù maûi meâ nguïp laën khoâng chòu ñöa tay.

Khi thuyeát phaùp, Phaät thöôøng phoùng haøo quang choã sôïi loâng traéng ôû giöõa chaëng maøy, goïi laø baïch haøo, soi saùng taát caû coõi, ñeå nhaéc nhôû chuùng sanh mau thöùc tænh trôû veà. Duoãi tay vaøng laø theå hieän loøng töø bi tieáp ñoä, phoùng saùng ngoïc laø phoùng aùnh saùng trí tueä soi ñöôøng cho moïi ngöôøi ñöôïc toû raïng. Ñoù laø tinh thaàn töø bi cöùu khoå cuûa ñöùc Phaät.

“Troäm nghe giôø vöøa sang tyù, ñeâm ñaõ nöûa roài. Ngoïn ñeøn dóa baïc ñaõ haàu taøn, ñöôøng saù trong thaønh ñeàu laéng buïi.” Giôø tyù canh ba laø nöûa ñeâm. Ñeâm ñaõ veà khuya, ngoïn ñeøn baèng dóa baïc thaép trong nhaø sang troïng laàn laàn taøn luïi. Ngoaøi ñöôøng ngöïa xe ñeàu nghæ neân ñöôøng saù laéng buïi.

“Maáy traän gioù maây sanh muoân daëm, moät vaàng traêng saùng roïi canh ba. Löa thöa röøng truùc raây vaøng, laáp laùnh hoa saân vôøn ngoïc.” Maáy traän gioù thoåi maây bay ñi muoân daëm, nhìn leân trôøi chæ thaáy moät vaàng traêng saùng roïi xuoáng luùc canh ba. Röøng tre röøng truùc coù nhöõng choã thöa hôû, aùnh traêng xuyeân qua gioáng nhö raây nhöõng tia vaøng rôi xuoáng. Ngoaøi saân aùnh saùng traêng laáp laùnh, gioù ñuøa hoa nhö vôøn ngoïc. Ñaây laø caûnh nöûa ñeâm traêng saùng coù vöôøn truùc lung lay, hoa saân vôøn ngoïc.

“Haïc oaùn laëng thinh nôi tröôùng hueä, vöôïn buoàn keâu maõi choán röøng tuøng.” Con haïc khoâng bieát oaùn haän ai maø ñeâm khuya laëng thinh khoâng keâu nöõa, trong maøn tröôùng ngöôøi ngöôøi ñeàu yeân giaác. Caùc con vöôïn buoàn ai maø keâu maõi trong röøng tuøng. Ñaây laø dieãn taû caûnh buoàn ñeâm khuya.

“Xa xoâi Saâm, Ñaåu traûi ngaân haø, vaéng veû quæ thaàn khoùc ñoàng noäi.” Treân trôøi cao, sao Saâm sao Ñaåu traûi daøi treân daûi ngaân haø. Saâm töùc laø teân moät ngoâi sao trong nhò thaäp baùt tuù (hai möôi taùm vì sao). Ñaåu laø teân moät chuøm sao goàm coù: Nam Ñaåu (saùu ngoâi sao), Baéc Ñaåu (baûy ngoâi sao), Tieåu Ñaåu (naêm ngoâi sao), goïi sao Ñaåu phaàn nhieàu laø ñeå chæ sao Baéc Ñaåu. Ngoaøi ñoàng noäi vaéng veû ñìu hiu döôøng nhö quæ thaàn ñang khoùc.

“Cuoác keâu thoáng thieát, moäng ñieäp say meâ. Thaân huyeãn leû loi trong röøng raäm, moäng hoàn rong ruoåi ngaøn daëm tröôøng.” Chim cuoác keâu thoáng thieát ngoaøi luøm buïi, nôi phoøng ngöôøi ñang say meâ trong giaác ñieäp. Thaân huyeãn hoùa naèm moät mình nôi thoân xoùm, maø hoàn moäng ñi xa ngoaøi ngaøn daëm. Thí duï nhö ñeâm khuya thaân naèm treân nuùi, maø moäng hoàn ñi tôùi thaønh phoá Saøi Goøn.

“Cam chòu ma nguû quaáy raày luoân, ñaâu bieát ñuoác trí haèng saùng röïc. Ngoaøi nhaø thaàn phaùch laïc hoàn bay, trong hang quæ troøng che maét nhaém.” Chuùng ta cam chòu ma nguû quaáy raày laøm cho say meâ, ñaâu bieát raèng ngay khi meâ ñuoác trí haèng saùng röïc nôi mình. Muoán chieán thaéng ma nguû, chuùng ta phaûi thaép leân ngoïn ñuoác trí, nghóa laø phaûi chòu khoù ngoài daäy ñi röûa maët, treùo chaân ngoài kieát giaø, khoâng ñöôïc naèm ì nhaém maét, ma nguû seõ laøm cho mình meâ say taêm toái, hoàn phaùch taûn maùt daïo chôi. Khi bò toái taêm, nhaø Thieàn goïi laø ôû trong hang quæ. Giaû söû ñang ngoài thieàn nhaém maét, laâu laâu gaät moät caùi, luùc ñoù tuy ngoài taïi Thieàn ñöôøng, nhöng chuùng ta ñang soáng trong hang quæ, neân noùi: “trong hang quæ troøng che maét nhaém”, nghóa laø khi maét nhaém troøng maét bò che bít neân nguû say söa nhö ôû trong hang quæ. Luùc ñoù chuùng ta khoâng coøn ñaøng hoaøng tænh taùo, khoâng coøn khoân ngoan laøm chuû ñöôïc mình, thaät laø ñaùng buoàn. Chuùng ta ñi tu ai cuõng muoán ñöôïc giaùc ngoä thaønh Phaät. Vaäy chuùng ta phaûi chieán thaéng ma nguû, thaép saùng ngoïn ñuoác trí tueä, quyeát ra khoûi hang quæ meâ môø u toái.

“Chæ thích tham meâ nguû nghæ, ñaâu bieát neám vò chaân nhö.” Neáu chæ ham thích nguû nghæ, thì khoâng neám ñöôïc vò chaân nhö. Ñöôïc ngoài yeân tænh taùo, hoaøn caûnh chung quanh ñeàu im laëng, chính khi aáy chuùng ta môùi neám ñöôïc vò chaân nhö. Coøn naèm nhaém maét nguû khoø, ñoù laø vò say cuûa ma nguû.

“Ham öa moät giaác ngon ñeán saùng, naøo ngaïi traêm naêm côn cheát chôø.” Caâu naøy thaät laø buoàn. Chuùng ta ham meâ nguû nghæ, naèm xuoáng ñaùnh moät giaác ngon tôùi saùng, thaät laø thích thuù, nhöng naøo ngôø côn cheát ñang chöïc saün beân mình. Theá neân nguû ít, nguû thieáu ñeå lo giaûi quyeát chuyeän sanh töû, neáu meâ nguû hoaøi thì ai giaûi quyeát cho mình? Ñoù laø lôøi nhaéc nhôû ñeå ñaùnh thöùc chuùng ta khoâng neân meâ nöõa.

“Caùc Phaät töû! Phaûi nhôù boán raén böùc baùch, chôù queân hai chuoät gaëm moøn.” Ñaây laø ñieån tích trong nhaø Phaät. Boán raén böùc baùch töùc laø “töù xaø ñoàng nhieáp”, nghóa laø boán con raén nhoát chung trong moät caùi chaäu. Trong kinh Nieát-baøn, ñöùc Phaät noùi: Ngaøy xöa coù moät ngöôøi nuoâi boán con raén ñoäc chung trong moät chaäu lôùn, chuùng khoâng öa nhau neân caén loän maõi, ngöôøi nuoâi phaûi ñem ñuû thöùc aên vaø phaûi ñieàu hoøa chuùng. Cöù nhö theá maø lo cho ñaùo ñeå, ñeán moät hoâm caùi chaäu ngaõ laên, maáy con raén chaïy töù taùn, moãi con moät nôi, ngöôøi nuoâi chôùi vôùi kieám boán con raén khaùc nuoâi nöõa. Cöù nuoâi nhö vaäy moät laàn, hai laàn ñeán caû traêm ngaøn laàn, thaät laø ñaùng thöông cho ngöôøi ñoù vì hoï laøm vieäc cuûa daõ traøng, ra coâng söùc ñeå laøm, keát quaû hoaøn tay khoâng. Ngöôøi thích nuoâi boán raén ñoù laø ai? Laø ngöôøi meâ hay tænh, ngu hay saùng? Neáu laø ngöôøi saùng suoát, khi boán con raén khoâng öng ôû chung moãi con muoán ñi moãi ngaû, mình chæ cöôøi thoâi, cöôøi vì heát nôï, khoâng coøn ra coâng nuoâi naáng nhoïc nhaèn vaø can ngaên ñeå giaûng hoøa chuùng nöõa. Boán con raén aáy laø: raén hoå ñaát, raén nöôùc, raén hoå löûa, raén hoå maây; neáu nhoát chung laïi moät choã, chuùng noù caén loän laán aùp laãn nhau cho neân chuùng ta phaûi kieám ñaát boû vaøo, laáy nöôùc töôùi vaøo... caû ngaøy cöïc khoå, cöù nhö theá laøm suoát ñôøi, suoát kieáp. Theá maø khi boán raén saép ly taùn chuùng ta laïi than van khoùc tieác, thaät laø daïi khôø. Ñöùc Phaät duøng thí duï naøy ñeå chæ trong cuoäc soáng neáu chuùng ta cöù theo ñuoåi giöõ gìn thaân töù ñaïi thì uoång ñi moät kieáp khoâng coù lôïi ích gì.

“Chôù queân hai chuoät gaëm moøn.” Ñaây laø caâu chuyeän trong kinh, Phaät duøng ñeå thí duï: Coù ngöôøi töû toäi, nhaø vua cho quaân lính aùp daãn ra roài thaû hai con voi tôùi ñeå giaøy xaùc, ngöôøi aáy caém ñaàu chaïy, hai voi ñuoåi naø theo. Baát chôït beân ñöôøng oâng thaáy moät caùi gieáng caïn neân voäi nhaûy xuoáng ñeå troán. Döôùi ñaùy gieáng coù ba con roàng ñang phun löûa, oâng hoaûng sôï voäi chuïp sôïi daây bìm bìm thoøng xuoáng gaàn beân vaø phaêng laàn leân. Khi coøn ñeo lô löûng giöõa chöøng thì chung quanh thaønh gieáng coù boán con raén ñoäc theø löôõi ra chöïc ñôùp oâng. Heát loái thoaùt oâng chæ coøn caùch ñeo sôïi daây chôø cheát. Trong khi ñoù, ôû treân mieäng gieáng laïi coù hai con chuoät, moät traéng moät ñen, chaïy qua chaïy laïi gaëm nhaám sôïi daây, thaät nguy hieåm bieát chöøng naøo! Theá maø baát thaàn coù baày ong maät bay ngang qua laøm rôùt naêm gioït maät, ngöôøi töû toäi lieám ñöôïc maät thích quaù, say meâ queân caû nguy hieåm ñang chöïc saün beân mình.

Qua thí duï treân ñöùc Phaät muoán noùi leân ñieàu gì? Taát caû chuùng ta sanh ra coù phaûi laø nhöõng ngöôøi mang aùn töû hình khoâng? Coù sanh thì nhaát ñònh coù töû, cho neân ngöôøi töû toäi laø duï cho aùn töû hình cuûa moãi ngöôøi chuùng ta. Hai con voi ñuoåi theo laø duï cho haønh khoå vaø hoaïi khoå. Haønh khoå töùc laø khoå vì voâ thöôøng, töøng saùt-na thay ñoåi. Hoaïi khoå töùc laø khoå vì tan hoaïi. Hai khoå naøy theo ñuoåi thaân chuùng ta, neân Phaät duï hai con voi röôït ñuoåi ngöôøi töû toäi. Khi chaïy troán hai voi, ngöôøi toäi laïi nhaûy xuoáng gieáng gaëp ba con roàng ñang phun löûa. Ba con roàng laø duï cho tam ñoäc (tham saân si) ñang thieâu ñoát chuùng ta. Muoán traùnh ba ñoäc, phaûi phaêng sôïi daây leo leân. Ñang ôû nöûa chöøng gieáng coù boán raén loù ñaàu ra chöïc caén. Boán raén laø duï cho töù ñaïi, luùc naøo cuõng tranh giaønh choáng traùi laãn nhau. Ngöôøi töû toäi chæ coøn ñeo sôïi daây, duï cho sanh maïng hay tuoåi thoï cuûa mình. Hai con chuoät chaïy qua chaïy laïi gaëm nhaám sôïi daây laø duï cho ngaøy vaø ñeâm, ngaøy qua ñeâm laïi, tuoåi thoï cuûa mình moøn daàn, ñeán moät hoâm naøo sôïi daây ñöùt thì rôùt xuoáng gieáng tan thaân maát maïng. Nhöng luùc ñoù baát thaàn coù maáy con ong laøm rôi naêm gioït maät, ngöôøi töû toäi lieám maät say meâ queân heát khoå sôû hieåm nguy. Naêm gioït maät laø duï cho nguõ duïc, theo nghóa thoâng thöôøng theá gian nguõ duïc laø taøi, saéc, danh, thöïc, thuïy, töùc laø tieàn cuûa, saéc ñeïp, danh voïng, aên ngon, nguû kyõ. Theo nhaø Phaät, nguõ duïc laø saéc, thanh, höông, vò, xuùc. Naêm duïc laøm cho chuùng ta say meâ queân löûng mình ñang soáng trong nguy hieåm cô cöïc toät cuøng. Chuùng ta phaûi quyeát taâm thoaùt khoûi hieåm nguy cho kyø ñöôïc, ñoù môùi laø ngöôøi thöùc tænh.

Thí duï treân cho chuùng ta thaáy cuoäc soáng cuûa mình luùc naøo cuõng baát an, hieåm nguy ñang chöïc saün, maø ít ngöôøi nhôù tôùi. Khi côn voâ thöôøng chôït ñeán, chuùng ta than khoùc khoå ñau. Neáu laø ngöôøi saùng suoát thì voâ thöôøng laø chuyeän ñöông nhieân, khoâng coù gì phaûi than van nuoái tieác.

“Luaân hoài ba coõi chöøng naøo thoâi, quanh quaån boán loaøi bao giôø heát?” Neáu chuùng ta say meâ theo naêm gioït maät thì luaân hoài trong ba coõi duïc giôùi, saéc giôùi, voâ saéc giôùi khoâng bieát luùc naøo thoâi, leân xuoáng trong luïc ñaïo ñòa nguïc, ngaï quæ, suùc sanh, ngöôøi, a-tu-la, trôøi ñeán bao giôø môùi döùt? Ñaây laø caâu hoûi laøm cho chuùng ta thöùc tænh.

“Ñöôøng vaõng sanh neân böôùc, caàn vin xe daãn ra.” Ñöôøng vaõng sanh khoâng phaûi hieåu theo nghóa vaõng sanh Tònh ñoä, maø ôû ñaây muoán noùi ñeán con ñöôøng giaûi thoaùt, ñöôøng naøy chuùng ta phaûi gaáp böôùc. “Caàn vin xe daãn ra” laø nhaéc ñeán phaåm Thí duï trong kinh Phaùp Hoa. Trong caên nhaø löûa ñang chaùy höøng höïc, caùc con oâng Tröôûng giaû khoâng heà hay bieát, cöù say meâ vui chôi ñuøa giôõn, khoâng chòu chaïy ra. OÂng Tröôûng giaû thöông xoùt môùi tìm phöông tieän daãn duï caùc con, ñaët ra ba chieác xe laø xe deâ, xe höôu, xe traâu. Nhôø ham xe neân chuùng noù chaïy ra khoûi nhaø löûa. Nhöng khi caùc con chaïy ra khoûi, oâng Tröôûng giaû chæ cho xe traâu traéng trang hoaøng loäng laãy, maøn tröôùng phuû che, toâi tôù haàu haï... quaù söï mô öôùc cuûa caùc con. Ñaây laø ñeå noùi chuùng ta ñang quanh quaån trong nhaø löûa tam giôùi, muoán thoaùt ra phaûi nöông ba xe duï cho ba thöøa: Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà-taùt. Thaät ra chæ Phaät thöøa laø cöùu kính, ñöôïc töôïng tröng baèng xe traâu traéng.

“Naøo laø choã lao quan, quyeát ñònh ñeâm nay phaù vôõ.” Lao quan laø choã nguïc tuø giam haõm, ngay trong ñeâm nay chuùng ta quyeát phaù vôõ ñeå vöôït ra. Trong nhaø Thieàn, toâng Laâm Teá thöôøng noùi ñeán Tam quan, töùc laø: Toå sö quan, truøng quan vaø lao quan, nghóa laø chuùng ta tu haønh coát phaûi vöôït khoûi taát caû cöûa aûi trôû ngaên ñeå ñeán choã giaùc ngoä vieân maõn. Ñaây laø ngaøi Traàn Thaùi Toâng muoán nhaéc ngay trong ñeâm toái ñang nguû ngon naøy, chuùng ta phaûi gan daï thöùc daäy tu haønh ñeå vöôït khoûi nhöõng troùi buoäc giam haõm chuùng ta trong nguïc tuø tam giôùi.

“Ñeä töû chuùng con, kính töôûng thôøi naøy, laáy laøm khoùa leã nöûa ñeâm.”

SAÙM HOÁI TOÄI CAÊN THAÂN

            Chí taâm saùm hoái,

            Chuùng con töø voâ thuûy kieáp ñeán nay,

            Boû maát baûn taâm, khoâng bieát chaùnh ñaïo.

            Rôi ba ñöôøng khoå, bôûi saùu caên laàm,        

            Khoâng saùm loãi tröôùc, khoù traùnh hoái sau.

Ñaây laø lôøi saùm hoái toång quaùt cuûa caùc caên ñeå nhaéc raèng töø thuôû naøo ñeán giôø chuùng ta ñaõ queân maát baûn taâm, khoâng bieát con ñöôøng chaùnh, vì vaäy maø laån quaån trong ba ñöôøng khoå: ñòa nguïc, ngaï quæ, suùc sanh. Sôû dó nhö theá laø vì saùu caên chuùng ta sai laàm taïo nghieäp. Nay chuùng ta phaûi saùm hoái nhöõng loãi tröôùc ñaõ laøm, môùi coù theå traùnh ñöôïc nhöõng loãi sau naøy.

NGHIEÄP CAÊN THAÂN LAØ:

            Tinh cha huyeát meï, chung hôïp neân hình;

            Naêm taïng traêm haøi, cuøng nhau keát hôïp.

            Chaáp cho laø thaät, queân maát phaùp thaân;

            Sanh daâm, saùt, troäm, beøn thaønh ba nghieäp.

Thaân hình chuùng ta do tinh cha huyeát meï hôïp thaønh, trong ñoù naêm taïng traêm haøi keát laïi cuøng nhau. Naêm taïng laø: taâm, can, tì, pheá, thaän, traêm haøi laø chæ caùc ñoát xöông. Thaät ra khi ngoài tu, chuùng ta nhìn laïi thaân naøy thaät buoàn cöôøi. Noù chæ laø moät caùi söôøn baèng xöông, coät dính laïi baèng nhöõng sôïi gaân, roài toâ ñaép baèng maùu thòt, beân ngoaøi boïc moät lôùp da, goïi ñoù laø thaân. Thaân ngöôøi laø söï keát hôïp nhö vaäy, laïi “chaáp cho laø thaät, queân maát phaùp thaân”. Vì chaáp thaân mình laø thaät, neân sanh ra caùc toäi, naøo laø daâm, saùt vaø troäm taïo thaønh ba nghieäp.

1.- NGHIEÄP SAÙT SANH LAØ:

            Luoân laøm baïo ngöôïc, chaúng khôûi nhaân töø;

            Gieát haïi boán loaøi, ñaâu bieát moät theå.

Chuùng ta luoân luoân laøm nhöõng ñieàu baïo ngöôïc maø khoâng khôûi loøng nhaân, thöôøng gieát haïi boán loaøi, ñaâu bieát chuùng cuøng moät theå. Boán loaøi laø: thai sanh, noaõn sanh, thaáp sanh, hoùa sanh, taát caû nhöõng loaøi ñoù chuùng ta ñeàu gieát haïi, ñaâu bieát raèng veà maët vaät chaát, chuùng cuõng töø töù ñaïi hôïp thaønh khoâng khaùc gì chuùng ta.

            Laàm haïi coá gieát, töï laøm daïy ngöôøi;

            Hoaëc tìm thaày buøa, ñem veà eám ñoái.

            Hoaëc laøm thuoác ñoäc, ñeå haïi sanh linh;

            Chæ coát haïi ngöôøi, khoâng heà thöông vaät.

Taâm aùc ñoäc cuûa con ngöôøi luoân luoân laø coá haïi. Hoaëc laø gieát laàm, hoaëc laø coá yù, coù khi töï mình gieát hay daïy ngöôøi gieát, baèng caùch naøy hay caùch khaùc. Laøm buøa laøm chuù hoaëc laøm thuoác ñoäc, chæ coát haïi ngöôøi cho ñöôïc, khoâng heà thöông töôûng.

            Hoaëc ñoát nuùi röøng, laáp caïn khe suoái;

            Buoâng chaøi buûa löôùi, xuyùt choù thaû chim.

            Thaáy nghe tuøy hæ, nieäm daáy töôûng laøm;

            Cöû ñoäng vaän haønh, ñeàu laø toäi loãi.

Coù khi ñoát röøng ñoát nuùi laøm cho nhöõng con vaät bò cheát thieâu, hoaëc laáp caïn caùc khe suoái laøm cho toâm caù cheát khoâ. ÔÛ theá gian khi coøn meâ laàm, moãi moät ngaøy soáng cuûa chuùng ta laø moãi moät ngaøy saùt haïi sanh linh, nghóa laø chuùng ta boài boå maïng soáng cuûa mình baèng theå xaùc cuûa nhöõng con vaät. Trong moät böõa aên duø nhaø ngheøo ñi nöõa, neáu chuùng ta mua nhöõng con caù nho nhoû, ít ra cuõng vaøi ba chuïc con ñeå duøng cho ngon mieäng. Ngaøy naøo cuõng nhö ngaøy naáy, ñeàu ñeàu nhö vaäy, thì chöøng bao nhieâu con vaät ñaõ cheát vì mình? Theá laø chuùng ta chæ nghó tôùi söï soáng cuûa baûn thaân maø khoâng nhôù ñeán noãi khoå ñau cuûa chuùng. Ñoù laø noùi veà toäi saùt sanh.

2.- NGHIEÄP TROÄM CAÉP LAØ:   

            Thaáy taøi baûo ngöôøi, thaàm khôûi taâm taø;

            Phaù khoùa caïy then, sôø bao moø tuùi.          

            Thaáy cuûa Thöôøng truï, loøng daáy khôûi tham;

            Troäm cuûa nhaø chuøa, khoâng sôï thaàn giaän.

            Khoâng nhöõng vaøng ngoïc, môùi maéc toäi to;

            Ngoïn coû caây kim, ñeàu thaønh nghieäp troäm.

Chaúng nhöõng troäm cuûa theá gian, maø cuûa chuøa nhieàu khi nhöõng ngöôøi tham cuõng muoán laáy caép, khoâng sôï caùc Long thaàn Hoä phaùp quôû raày. Maéc toäi troäm, khoâng phaûi laáy cuûa nhieàu môùi laø troäm, duø cho moät caây kim, moät traùi ôùt, khoâng xin maø laáy, cuõng laø mang toäi.

3.- NGHIEÄP TAØ DAÂM LAØ:

            Loøng meâ nhan saéc, maét ñaém phaán son;

            Chaúng ñoaùi lieâm trinh, rieâng sanh loøng duïc.

            Hoaëc nôi ñaát Phaät, Chaùnh ñieän phoøng taêng;

            Cö só gaùi trai, ñuïng chaïm ñuøa giôõn.

            Tung hoa neùm quaû, ñaïp caúng keà vai;

            Khoeùt ngaïch treøo töôøng, ñeàu laø daâm nghieäp.

“Cö só gaùi trai” laø chæ nhöõng ngöôøi cö só nam, cö só nöõ, tieáng Trung Hoa goïi laø Caän söï nam, Caän söï nöõ, dòch töø chöõ Phaïn Öu-baø-taéc, Öu-baø-di.

Nhö vaäy meâ saéc ñeïp, khoâng nhöõng ôû ngoaøi theá gian, coù khi ñeán chuøa nhöõng ngöôøi cö só coøn ñuøa giôõn, coù nhöõng yù nieäm ñaém meâ nhan saéc, neân taïo nhieàu toäi loãi.

            Nhöõng toäi nhö theá, voâ löôïng voâ bieân;

            Ñeán luùc maïng chung ñeàu vaøo ñòa nguïc.

            Gaùi naèm giöôøng saét, trai oâm coät ñoàng;

            Muoân kieáp taùi sanh, laïi chòu toäi baùo.

Khi soáng do thaân naøy maø taïo ba nghieäp: saùt sanh, troäm cöôùp, taø daâm, gaây neân bao nhieâu toäi loãi. Ñeán khi cheát phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc, ngöôøi nöõ thì naèm giöôøng saét noùng, ngöôøi nam thì oâm coät ñoàng chaùy ñoû. Khi heát toäi, ñöôïc sanh laøm ngöôøi, laïi chòu caùc quaû baùo dö thöøa.

            Neáu khoâng saùm hoái, khoù ñöôïc tieâu tröø;

            Nay tröôùc Phaät ñaøi, thaûy ñeàu saùm hoái.

Nhöõng loãi laàm do thaân taïo ra, chuùng ta ñeàu phaûi thaønh taâm saùm hoái ñeå tieâu tröø ba nghieäp.

CHÍ TAÂM KHUYEÁN THÆNH

            Khuyeán thænh möôøi phöông ba ñôøi Phaät

            Vaø chö Boà-taùt Thaùnh Hieàn Taêng.

            Môû roäng taâm töø bi voâ löôïng,

            Ñoàng ñoä chuùng sanh leân bôø kia (giaùc).

CHÍ TAÂM TUØY HÆ

            Nay con theo Phaät sanh hoan hæ,

            Hoâm sôùm kính thaønh saùm loãi laàm.

            Theàm thang thaäp ñòa nguyeän sôùm leân,

            Boà-ñeà chaân taâm khoâng lui suït.

CHÍ TAÂM HOÀI HÖÔÙNG

            Chuùng con hoài taâm veà Thaùnh chuùng,

            Chí thaønh ñaàu leã ñöùc Töø Toân.

            Nguyeän ñem coâng ñöùc ñeán quaàn sanh,

            Nöông thaéng nhaân naøy thaønh Chaùnh giaùc.

(Nhöõng ñoaïn naøy ñaõ giaûng trong caùc baøi tröôùc.)

CHÍ TAÂM PHAÙT NGUYEÄN

            Moät nguyeän maïng caên choùng thaønh tueä,

            Hai nguyeän theå töôùng bieán thaønh chaân,

            Ba nguyeän gieo mình caàu ñaïi phaùp,

            Boán nguyeän vaøo löûa ngoä thaâm nhaân.

            Naêm nguyeän ñoát thaân ñeàn Phaät ñöùc,

            Saùu nguyeän cheû tuûy ñaùp ôn thaày,

            Baûy nguyeän xin ñaàu troïn chaúng tieác,

            Taùm nguyeän moùc maét cuõng laø thaân.

            Chín nguyeän thoa höông khoâng coù thích,

            Möôøi nguyeän caét thòt chaúng sanh saân,

            Möôøi moät nguyeän ñôøi ñôøi khoâng ñaém tröôùc,

            Möôøi hai nguyeän kieáp kieáp lìa tuïc traàn.

Möôøi hai nguyeän naøy chuùng ta ñoïc leân ñeå thöû xem coù thaønh töïu ñöôïc hay khoâng?

“Moät nguyeän maïng caên choùng thaønh tueä.” Chuùng ta nguyeän cho maïng caên ñöôïc choùng thaønh trí tueä, goïi laø giôùi thaân tueä maïng, töùc laø laáy trí tueä laøm maïng, chôù khoâng phaûi laáy cuoäc soáng laøm maïng.

“Hai nguyeän theå töôùng bieán thaønh chaân.” Nguyeän theå töôùng voâ thöôøng taïm bôï naøy bieán thaønh theå chaân thaät, töùc laø phaùp thaân.

“Ba nguyeän gieo mình caàu ñaïi phaùp.” Ñaây laø daãn söï tích trong kinh Vò Taèng Höõu Thuyeát Nhaân Duyeân, keå laïi chuyeän Boà-taùt ñi hoïc ñaïo. Ngöôøi höùa daïy ñaïo baûo: Neáu muoán ñöôïc daïy phaùp Phaät thì phaûi hy sinh thaân mình, nhaûy xuoáng döôùi hoá roài leân ta seõ daïy cho. Boà-taùt vì caàu ñaïi phaùp maø chaáp nhaän xaû thaân khoâng kinh sôï.

“Boán nguyeän vaøo löûa ngoä thaâm nhaân.” Baûo nhaûy vaøo löûa cuõng nhaûy ñeå ngoä ñöôïc nhaân saâu xa.

“Naêm nguyeän ñoát thaân ñeàn Phaät ñöùc.” Vì ñeàn ôn ñöùc Phaät neân duø ñoát thaân mình cuõng khoâng tieác.

“Saùu nguyeän cheû tuûy ñaùp ôn thaày.” Chæ caàn bieát ôn thaày lo tu haønh cuõng laø khoù roài, huoáng nöõa laø cheû tuûy. Ngöôøi xöa phaùt nguyeän maïnh nhö vaäy, chuùng ta ngaøy nay chæ ñoïc lôøi nguyeän thoâi, chöa chaéc laøm ñöôïc.

“Baûy nguyeän xin ñaàu troïn chaúng tieác.” Duø cho ngöôøi ta xin caùi ñaàu cuõng chaúng tieác. Nhö caâu chuyeän Toå Sö Töû cho ñaàu: Vua nöôùc Keá-taân, tay caàm kieám beùn ñeán hoûi: Ngaøi thaáy naêm uaån ñeàu khoâng chöa? Toå ñaùp: Phaûi, toâi thaáy naêm uaån ñeàu khoâng. Vua hoûi: Neáu naêm uaån ñeàu khoâng, cho toâi caùi ñaàu ñöôïc chaêng? Toå baûo: Naêm uaån ñeàu khoâng, saù gì caùi ñaàu. Toå cho ñaàu maø chaúng tieác.

“Taùm nguyeän moùc maét cuõng laø thaân.” Duø moùc con maét cuûa mình cuõng laø thaân chôù khoâng coù thuø. Trong kinh keå laïi: Coù moät vò Tyø-kheo nguyeän xaû thaân, ai muoán xin phaàn naøo trong thaân Ngaøi cuõng cho. Moät vò trôøi hieän thaân laøm ngöôøi ngoaïi ñaïo tôùi noùi: Toâi muoán xin troøng con maét cuûa Ngaøi veà laøm thuoác. Vò Tyø-kheo lieàn moùc con maét ñöa cho, ngöôøi aáy caàm troøng maét quaêng xuoáng ñaát, laáy chaân chaø leân. Vò Tyø-kheo lieàn noåi saân, töôûng ñaâu cho maét laøm thuoác, maø laïi chaø ñaïp leân. Ngöôøi ngoaïi ñaïo lieàn hieän thaân trôøi Ñeá Thích noùi: Nhö vaäy laø Ngaøi chöa thaät cho maø khoâng tieác. Duø moùc maét cho cuõng laø thaân chôù ñöøng noåi saân.

“Chín nguyeän thoa höông khoâng coù thích.” Duø cho ñem höông thoa thaân cuõng khoâng thích. Neáu thoa chaát gì nhô nhôùp thì chuùng ta khoâng baèng loøng, coøn ñem höông thôm thoa mình, raát khoù maø khoâng thích.

“Möôøi nguyeän caét thòt chaúng sanh saân.” Duø bò caét thòt nguyeän cuõng khoâng saân haän. Nhöng chuùng ta baây giôø chæ ñuïng ñau moät chuùt laø keâu la, huoáng nöõa laø caét da thòt, laøm sao chòu noåi.

“Möôøi moät nguyeän ñôøi ñôøi khoâng ñaém tröôùc.” Ñoái vôùi taát caû saéc, thanh, höông, vò, xuùc, nguyeän khoâng bao giôø ñaém tröôùc.

“Möôøi hai nguyeän kieáp kieáp lìa tuïc traàn.” Nguyeän kieáp kieáp khoâng dính vôùi nhöõng gì traàn tuïc.

Ñaây laø möôøi hai nguyeän ñoái vôùi thaân, neáu chuùng ta gan daï nguyeän vaø laøm ñöôïc nhö vaäy, quaû laø ngöôøi sieâu phaøm. 

KEÄ VOÂ THÖÔØNG THÔØI NAØY

            Muoân tieáng vöøa im baët,

            Canh ba troáng ñieåm hoài,

            Chim cuoác keâu thaûm thieát,

            Giaác moäng maõi meâ say.

            Cam trong hoøe laøm kieán,

            Trôû thaønh caù treân ao.

            Khoâng theå xem traêng moïc,

            Chæ luyeán aùi trong hoa.

            Queân maát nhaø muoân daëm,

            Coøn tham giaác nguû thöøa.

            Chaúng bieát thaân laø huyeãn,

            Meâ muoäi ñeán bao giôø.

Boán caâu ñaàu dieãn taû caûnh nöûa ñeâm luùc canh ba.

“Cam trong hoøe laøm kieán”, töùc laø cam laøm con kieán trong caây hoøe. Söï tích nhö sau: Ngaøy xöa ôû Trung Hoa, coù oâng Thuaàn Vu Phaàn, nguû tröa döôùi goác caây hoøe. OÂng naèm mô thaáy mình ñeán nöôùc Ñaïi Hoøe An, laøm Thaùi thuù quaän Nam Kha hai möôi naêm. OÂng ñöôïc vua nöôùc Ñaïi Hoøe An gaû Coâng chuùa vaø sanh ñöôïc naêm trai, hai gaùi, cöïc kyø vinh hieån. Sau oâng ñaùnh giaëc bò thua, Coâng chuùa cheát, vua Ñaïi Hoøe An ñuoåi veà queâ. OÂng chôït tænh daäy, thaáy mình naèm döôùi goác caây hoøe, treân caønh hoøe phía nam coù moät toå kieán. Vì theá neân noùi “cam laøm kieán trong hoøe”. Chuùng ta cam say meâ trong giaác moäng khoâng chòu thöùc tænh. Cuoäc ñôøi chæ laø moät giaác moäng daøi, khoâng coù gì thaät, cuõng nhö chaøng Thuaàn Vu Phaàn höôûng laïc thuù trong giaác moäng, giöït mình tænh giaác thaáy mình naèm döôùi goác caây. Ñaây laø hình aûnh raát buoàn. Ñieån tích naøy trích trong Nam Kha kyù cuûa Lyù Coâng Taù.

“Trôû thaønh caù treân ao.” Töùc laø muoán trôû thaønh con caù treân ao. Ñaây laø moät söï tích khaùc.

            Khoâng theå xem traêng moïc,

            Chæ luyeán aùi trong hoa.

Nghóa laø chæ thích laøm con saâu trong caùi hoa, chôù khoâng muoán ñöôïc töï do thong thaû beân ngoaøi, cuõng nhö chæ thích laøm kieán trong caây hoøe, laøm caù trong ao. Vì meâ laàm chuùng ta ñaém tröôùc trong nhöõng ñieàu taïm bôï khoâng ra gì, cho neân khoâng thaáy ñöôïc caùi ñeïp ñeõ, cao quí nhö maët traêng.

            Queân maát nhaø muoân daëm,

            Coøn tham giaác nguû thöøa.

            Chaúng bieát thaân laø huyeãn,

            Meâ muoäi ñeán bao giôø.

Chuùng ta ñaõ ñi xa muoân daëm queân maát gia höông, laïi maûi say söa trong giaác nguû, khoâng chòu thöùc tænh. Chaúng bieát thaân naøy laø taïm bôï huyeãn hoùa, laïi meâ muoäi chaáp cho laø thaät.

Bao nhieâu phieàn naõo daáy khôûi ñeàu do chaáp thaân vaø caûnh laø thaät. Vì theá ai chaïm tôùi thaân thì böïc boäi oaùn thuø, ai töôùc ñoaït caûnh mình öa thích thì giaän hôøn töùc toái. Neáu bieát roõ thaân chuùng ta maáy möôi naêm roài cuõng tan hoaïi, caûnh beân ngoaøi laø taïm bôï giaû doái thì phieàn naõo khoâng coøn, ba nghieäp deïp saïch, theá môùi laø ngöôøi tænh giaùc.

Ñaây laø lôøi nhaéc nhôû cuûa Phaät vaø Toå, taát caû chuùng ta phaûi luoân luoân ghi nhôù thöïc haønh ñeå ñöôøng tu cuûa mình ñöôïc trong saùng vaø töôi ñeïp cho ñeán ngaøy giaùc ngoä vieân maõn.

DAÂNG HÖÔNG CUOÁI ÑEÂM

“Cuùi mong, sao Baéc Ñaåu chuyeån veà phöông baéc, giaûi Ngaân haø nghieâng haún veà taây. Beân goái giaác moäng coøn say, treân laàu tieáng söøng vöøa döùt. Chuùng Tyø-kheo hoïp nôi chieáu phaïm, tröôùc ñöùc Phaät daâng neùn höông tin. Höông naøy gioáng töø cung nguyeät ñem veà, trong non reã quaán chaèng chòt. Daùng hình khaùc tuïc, theå chaát phi phaøm. Vöôït xa Töôùc Ñaàu ôû nöôùc Ngoâ, cao hôn Qui Giaùp ôû Queá Laâm. Nôi ñoát khoâng dung löûa saân, khoùi bay beøn nhôø gioù töø. Naøo phaûi höông phaøm haï phaåm, haún laø vò laï thöôïng phöông. Moûng moûng tô bay keát thaønh ñieàm toát, ngaït ngaøo khí laï tuï hoäi duyeân laønh. Nghi nguùt tröôùc ngoâi toøa baùu, phaûng phaát ngoaøi böùc reøm chaâu. Quay ñaàu tìm bieát, quang minh ngay ñoù töï nhieân sanh. Thaáy maët ngöûi huaân, tòch dieät do ñaây chöùng ñöôïc. Nay luùc cuoái ñeâm, ñoát höông cuùng döôøng.”

“Sao Baéc Ñaåu chuyeån veà phöông baéc, giaûi Ngaân haø nghieâng haún veà taây. Beân goái giaác moäng coøn say, treân laàu tieáng söøng vöøa döùt.” Ñaây laø chæ luùc gaàn saùng, coøn ñang goái ñaàu nguû say thì treân laàu tieáng söøng töùc laø tieáng tuø vaø vöøa döùt. Ngaøy xöa, gaàn saùng ngöôøi ta thoåi tuø vaø trong thaønh phoá cho moïi ngöôøi thöùc daäy, cuõng nhö ngaøy nay coù tieáng keøn trong traïi lính. Giôø ñoù:

“Chuùng Tyø-kheo hoïp nôi chieáu phaïm, tröôùc ñöùc Phaät daâng neùn höông tin.” Phaïm laø thanh tònh. Nghóa laø ôû tröôùc Phaät traûi chieáu, chuùng Tyø-kheo tuï hoäi laïi chuaån bò tuïng kinh, toïa thieàn, tröôùc Phaät daâng neùn höông gôûi gaám taát caû loøng tin. Tyø-kheo hay Bí-soâ, Bí-su laø phieân aâm töø chöõ Phaïn Bhiksu, nhöng sau naøy duøng chöõ Tyø-kheo laøm chaùnh. Tyø-kheo coù ba nghóa: khaát só, boá ma vaø phaù aùc. Nghóa thoâng duïng nhaát laø khaát só, töùc laø keû aên maøy. Moät laø aên maøy löông thöïc cuûa Phaät töû, hai laø aên maøy chaùnh phaùp cuûa Phaät. Vì ngöôøi tu caàn giöõ cho thaân khoûe maïnh neân phaûi aên maøy löông thöïc ñeå coù phöông tieän nuoâi thaân. Nhöng khoâng phaûi chæ aên ñeå soáng, maø coøn phaûi tu neân chuùng ta phaûi aên maøy chaùnh phaùp cuûa Phaät ñeå nuoâi döôõng trí tueä, trong nhaø Phaät goïi laø Giôùi thaân tueä maïng, ñeå trôû thaønh con ngöôøi giaûi thoaùt.

Boá ma laø ma sôï. Trong kinh ñieån, ngöôøi tu thoï giôùi Tyø-kheo roài thì ma sôï. Taïi sao? Chuùng ta ñaâu coù buøa chuù gì ñeå ma sôï, nhöng Tyø-kheo laø ngöôøi tu haïnh giaûi thoaùt, quyeát ra khoûi tam giôùi, neân Ma vöông hay Thieân ma sôï ra khoûi voøng kieåm soaùt cuûa noù, vì theá thaáy ai tu gaàn giaûi thoaùt laø noù phaù trieät ñeå. Coù nhöõng Tyø-kheo ngoài thieàn quaùn voâ thöôøng, thaáy quaû ñaát rung chuyeån, vì theá ma thaáy nhö quaû ñaát cuûa noù bò tan vôõ. Tu laø laøm laønh nghó toát, vöôït khoûi tam giôùi ñeå giaùo hoùa chuùng sanh, leõ ra ma ñang ôû trong caûnh khoå noù phaûi thöông giuùp mình, taïi sao laïi phaù? Nhöng söï thaät khi moät ngöôøi vuôït khoûi tam giôùi thì theá giôùi ma bò tan naùt, neân tu ít noù phaù ít, tu nhieàu noù phaù nhieàu. Ñöùc Phaät khi thaønh ñaïo ma ñeán phaù ñuû caùch, ñeán khi hoaøn toaøn khoâng ñöôïc noù môùi hoaûng sôï. Vaäy ñaõ laø Tyø-kheo thì khoâng ñöôïc sôï ma, neáu sôï ma laø laøm traùi ngöôïc nhöõng gì ñang laõnh thoï, ñang thöïc haønh.

Phaù aùc töùc laø taát caû nhöõng phieàn naõo aùc ñoäc chuùng ta deïp heát khoâng coøn thöøa. Moät Tyø-kheo khoâng theå noùi toâi töùc quaù, toâi giaän quaù. Töùc giaän laø ñieàu aùc maø oâm aáp, laïi khoe vôùi ngöôøi, ñoù laø coøn nuoâi caùi aùc, vaäy chöa phaûi laø Tyø-kheo. Thaät laø khoù! Nhieàu vò muoán thoï giôùi cao, laøm ngöôøi lôùn, maø khoâng hieåu yù nghóa thoï roài phaûi laøm gì cho xöùng ñaùng. Vaäy ñöôïc thoï Tyø-kheo phaûi haêng haùi vöôn leân laøm ñuùng yù nghóa ñoù.

Toùm laïi chöõ Tyø-kheo, nghóa thoâng duïng nhaát laø khaát só, töùc laø khaát thöïc ñeå coù côm aên. Laïi coù nghóa laø xin giaùo phaùp cuûa Phaät ñeå nuoâi döôõng Giôùi thaân hueä maïng. Nghóa thöù hai laø boá ma laø ma sôï chuùng ta, chôù chuùng ta khoâng ñöôïc sôï ma. Nghóa thöù ba laø phaù aùc, taát caû tam ñoäc chuùng ta phaûi thaéng chôù khoâng nuoâi döôõng chuùng. Nhö vaäy môùi xöùng ñaùng laø Tyø-kheo, traùi laïi neáu khoâng xöùng ñaùng coù goïi Tyø-kheo cuõng chæ laø teân suoâng, khoâng coù giaù trò thaät.

“Höông naøy gioáng töø cung nguyeät ñem veà, trong non reã quaán chaèng chòt.” Höông naøy ôû treân cung traêng ñem veà, khoâng phaûi taàm thöôøng, goác noù töø trong röøng nuùi.

“Daùng hình khaùc tuïc, theå chaát phi phaøm.” Höông naøy hình daùng khaùc vôùi theá tuïc, theå chaát khoâng phaûi theo phaøm tình.

“Vöôït xa Töôùc Ñaàu ôû nöôùc Ngoâ, cao hôn Qui Giaùp ôû Queá Laâm.” ÔÛ Trung Hoa, vuøng soâng Döông Töû, neáu töø treân nguoàn ñi xuoáng thì nöôùc Ngoâ ôû phía tay maët, coøn töø bieån ñi leân thì ôû phía tay traùi, neân ngaøy xöa goïi laø Giang taû, cuõng goïi laø Ñoâng Ngoâ, vuøng ñoù coù loaïi höông Töôùc Ñaàu thôm nhaát. Queá Laâm laø moät tænh ôû Trung Quoác, nôi ñoù ngöôøi ta tinh luyeän queá höông ñeå trang söùc, hình noù gioáng nhö mai ruøa neân goïi laø höông Qui Giaùp. Hai loaïi höông naøy thôm quí nhaát ôû Trung Hoa, nhöng höông cuùng Phaät coøn vöôït xa hôn.

“Nôi ñoát khoâng dung löûa saân, khoùi bay beøn nhôø gioù töø.”       

Höông naøy löûa saân khoâng ñoát ñöôïc maø phaûi löûa thanh khieát. Thöôøng chuùng ta noùng giaän thì goïi laø löûa saân, höông naøy ñoát leân löûa saân phaûi tieâu. Khoùi höông bay khoâng do gioù thöôøng thoåi maø phaûi laø ngoïn gioù töø bi.

“Naøo phaûi höông phaøm haï phaåm, haún laø vò laï thöôïng phöông.” Höông naøy khoâng phaûi nhö höông thöôøng ôû theá gian thuoäc haï phaåm maø haún laø höông laï ôû coõi treân. Ngaøi dieãn taû laøn höông bay:

“Moûng moûng tô bay keát thaønh ñieàm toát, ngaït ngaøo khí laï tuï hoäi duyeân laønh, nghi nguùt tröôùc ngoâi toøa baùu, phaûng phaát ngoaøi böùc reøm chaâu.” Laøn khoùi höông moûng moûng keát thaønh ñieàm toát, muøi thôm ngaït ngaøo cuûa khí laï tuï hoäi thaønh duyeân laønh. Höông ñoát tröôùc ngoâi toøa baùu cuûa Phaät, muøi thôm phaûng phaát ngoaøi böùc reøm chaâu.

“Quay ñaàu tìm bieát, quang minh ngay ñoù töï nhieân sanh. Thaáy maët ngöûi huaân, tòch dieät do ñaây chöùng ñöôïc.” Ai bieát quay ñaàu laïi tìm bieát höông naøy thì aùnh saùng ngay ñoù töï nhieân sanh. “Quay ñaàu tìm bieát” mang yù nghóa thieàn, xoay ñaàu nhìn laïi mình thì khi aáy aùnh saùng töï nhieân cuûa mình ñöôïc phaùt ra. “Thaáy maët ngöûi huaân” laø thaáy ñöôïc muøi höông mình ngöûi, huaân ñöôïc muøi höông thanh tònh thì chöùng quaû Nieát-baøn tòch dieät. “Nay luùc cuoái ñeâm, ñoát höông cuùng döôøng.”

KEÄ DAÂNG HÖÔNG

            Traàm thuûy, röøng thieàn höông söïc nöùc,

            Chieân-ñaøn, vöôøn tueä ñaõ vun troàng,

            Ñao giôùi voùt thaønh hình non thaúm,

            Nguyeän ñoát loø taâm maõi cuùng daâng.

KEÄ DAÂNG HOA

            Taâm ñòa môû ra, hoa nôû roän,

            Trôøi coù möa hoa, vaãn keùm thôm.

            Caønh caønh ñoùa ñoùa daâng cuùng Phaät,

            Gioù nghieäp muoân ñôøi thoåi chaúng rôi.

Hieán daâng höông hoa roài baïch

“Nguyeän maây höông hoa naøy, khaép caû möôøi phöông coõi, cuùng döôøng taát caû Phaät, toân Phaùp chö Boà-taùt, voâ löôïng chuùng Thanh vaên vaø taát caû Thaùnh Hieàn, vöøa rôøi ñaøi Quang minh, qua coõi nöôùc voâ bieân, trong voâ bieân coõi Phaät, nhaän duøng laøm Phaät söï, xoâng khaép caùc chuùng sanh, ñeàu phaùt taâm Boà-ñeà.

Cuùng döôøng roài, chí taâm qui maïng leã möôøi phöông Voâ thöôïng Tam Baûo.”

TAÂU BAÏCH

“Kính baïch möôøi phöông Ñaïi Giaùc, ba ñôøi Huøng Sö; roùt cam loà cöùu ñaøn ñoùi khaùt, caàm thaàn chaâu gieo choã toái taêm. Troäm nghó: Truøng thuùc naêm daïo, gaø giuïc ba hoài. Boùng ñuoác tieäc hoa vöøa taøn luïi, daûi sao Ngaân haø saép laën chìm. Giaác böôùm laïi quay veà theá moäng, chuoâng chuøa phaù vôõ choán aâm u. Ñaàu non bieác ngaäm nöûa traêng môø, maët bieån xanh vaàng hoàng chöa hieän. Vaùch cuõ deá keâu töøng chaäp, ñöôøng quan voù ngöïa nhòp ñeàu. Ñaàu thaønh laøn khoùi nhaït bao quanh, ngoaøi trôøi maøn söông sôùm che phuû. Chính laø luùc ñaïo só luyeän tu, cuõng laø thôøi chö Taêng haønh ñaïo. Ñöôøng ñôøi môø mòt, quaàn sanh roái bôøi. Tuy sôï ñang ñeâm oâm goái nguû, chöa tænh troïn ñôøi môû maét meâ.

Chö Phaät töû! Neáu maëc suoát ñeâm theo duïc laïc, beøn khieán troïn ngaøy chòu taâm meâ. Ñeán noãi troùi buoäc moät ñôøi, ñeàu bôûi Taùn Hoân hai chöõ. Vì ngöôi môû thaúng moät con ñöôøng, ñeå laïi mai sau taùc gia ngaém. Neân bieát, maïng ngöôøi khoù thöôøng, chôù ñeå thôøi naøy qua roãng. Nhìn laáy Tònh ñoä tröôùc maét, nhaän ra trong taâm Di-ñaø. Neáu hay öa vui gaùnh vaùc, lieàn ñöôïc trong aáy hieän ra. Ñeä töû chuùng con, kính töôûng thôøi naøy, laáy laøm khoùa leã cuoái ñeâm.”

“Kính baïch möôøi phöông Ñaïi Giaùc, ba ñôøi Huøng Sö”, noùi goïn laø möôøi phöông ba ñôøi taát caû chö Phaät. “Roùt cam loà cöùu ñaøn ñoùi khaùt, caàm thaàn chaâu gieo choã toái taêm.” Phaät roùt nöôùc cam loà ñeå cöùu ñaøn con daïi ñang lang thang ñoùi khaùt, caàm haït chaâu saùng gieo vaøo choã toái taêm cho nhöõng ngöôøi ñang ôû choã u minh tìm ñöôïc ñöôøng ñi, thaáy ñöôïc loái ra.

“Troäm nghó truøng thuùc naêm daïo, gaø giuïc ba hoài.” Luùc canh naêm caùc coân truøng deá ve... keâu töøng chaäp, gaõ ñaõ gaùy ba ñôït.

“Boùng ñuoác tieäc hoa vöøa taøn luïi, daûi sao Ngaân haø saép laën chìm.” Nôi cung ñieän ñeøn ñuoác trong nhöõng buoåi tieäc hoa vöøa taøn, nhìn laïi daûi sao Ngaân haø saép laën.

“Giaác böôùm laïi quay veà theá moäng, chuoâng chuøa phaù vôõ choán aâm u.” Giaác böôùm laø giaác ñieäp hay moäng ñieäp. Qua moät ñeâm nguû say bao nhieâu giaác moäng doàn daäp, nay thöùc giaác, taát caû ñeàu laø moäng cuûa theá gian, khoâng coù thaät. Boãng tieáng chuoâng chuøa vang leân phaù vôõ choã aâm u taêm toái. Buoåi khuya chuoâng chuøa gioùng leân baùo hieäu gaàn saùng, moïi ngöôøi chuaån bò lo buoåi saùng. Caâu naøy trong phaàn chöõ Haùn coù töø ngöõ: Boà lao. Boà lao laø duøi chuoâng ñoùng, do tích: Thuôû xöa taïi moät hoøn ñaûo ôû AÁn Ñoä coù con caù kình, moãi khi noù ngöûng ñaàu noåi treân maët nöôùc, nöôùc daâng leân thaønh luït neân daân treân ñaûo raát sôï. Khi caù kình troài leân, con boà lao thaáy heùt leân moät tieáng, caù kình sôï laën xuoáng, daân treân ñaûo khoûi bò ngaäp luït. Theá neân veà sau trong chuøa laøm chuoâng chaïm hình caù kình, duøi chuoâng ñoùng chaïm hình boà lao, chaøy ñoùng vaøo chuoâng töôïng tröng tieáng heùt con boà lao cöùu daân heát khoå. Vì theá khi nghe tieáng chuoâng moïi ngöôøi ñeàu giaûm khoå ñau trong cuoäc ñôøi naøy vaø trong coõi ñòa nguïc u minh.

“Ñaàu non bieác ngaäm nöûa traêng môø, maët bieån xanh vaàng hoàng chöa hieän.” Treân ñaàu non xanh, vaàng traêng ñaõ khuaát phaân nöûa. Treân bieån xanh maët trôøi hoàng chöa hieän.

“Vaùch cuõ deá keâu töøng chaäp, ñöôøng quan voù ngöïa nhòp ñeàu.” Trong nhöõng vaùch cuõ reâu phong tieáng deá keâu töøng chaäp. Treân ñöôøng quan chaân ngöïa baét ñaàu nhòp ñeàu.

“Ñaàu thaønh laøn khoùi nhaït bao quanh, ngoaøi trôøi maøn söông sôùm che phuû.” Ñaàu thaønh phoá coù nhöõng laøn khoùi nhaït bao quanh, saùng sôùm söông khoùi môø môø che phuû.

“Chính laø luùc ñaïo só luyeän tu, cuõng laø thôøi chö Taêng haønh ñaïo.” Ñaây laø giôø nhöõng ñaïo só tu tieân baét ñaàu thöùc daäy luyeän taäp, cuõng laø giôø chö Taêng tuï hoäi tuïng kinh toïa thieàn.

“Ñöôøng ñôøi môø mòt, quaàn sanh roái bôøi.” Ñöôøng ñôøi ñuû caùc thöù duï doã loâi cuoán laøm cho con ngöôøi phaûi meâ laàm chìm ñaém quay cuoàng trong ñoù khoâng tìm ñöôïc loái ra.

“Tuy sôï ñang ñeâm oâm goái nguû, chöa tænh troïn ñôøi môû maét meâ.” Toái keâ ñaàu treân goái nguû ñoù laø meâ. Ngöôøi bieát tu sôï nguû laø meâ, nhöng neáu thöùc maø chöa tænh giaùc thì duø ñi laïi noùi naêng cuõng vaãn laø keû meâ, môû maét maø meâ. Nguû meâ laø do nhaém maét, coøn thöùc meâ laø do trí chöa môû, tuy môû maét maø vaãn meâ, ñaây laø lôøi nhaéc nhôû raát chí thieát.

“Chö Phaät töû! Neáu maëc suoát ñeâm theo duïc laïc, beøn khieán troïn ngaøy chòu taâm meâ.” Neáu trong ñeâm toái cöù chaïy theo duïc laïc, röôïu cheø ñaøn haùt, say söa theo “töûu saéc taøi khí” thì khieán troïn ngaøy chòu taâm meâ. Ngöôøi ñôøi ban ngaøy ñi laøm coù tieàn ñeå ban ñeâm ñi chôi thoûa maõn duïc laïc, neân ban ngaøy hoï cuõng bò chìm ñaém trong meâ.

“Ñeán noãi troùi buoäc moät ñôøi ñeàu bôûi Taùn Hoân hai chöõ.” Caû ñôøi bò troùi buoäc ñeàu taïi hai chöõ taùn vaø hoân. Taùn laø taùn loaïn, hoân laø hoân traàm. Ñoái vôùi ngöôøi ñôøi, taùn laø thaû mình theo duïc laïc, hoân laø say söa vôùi muøi traàn tuïc, chôù khoâng phaûi chæ noùi taùn loaïn hoân traàm cuûa ngöôøi tu thieàn.

“Vì ngöôi môû thaúng moät con ñöôøng ñeå laïi mai sau taùc gia ngaém.” Ngaøi muoán noùi caùc oâng ñang say meâ, vì thöông caùc oâng toâi chæ roõ moät con ñöôøng cho caùc oâng ñi, con ñöôøng ñoù nhöõng ngöôøi ñaït ñaïo sau naøy seõ thaáy. Chöõ taùc gia, trong kinh A-haøm coù keå raèng sau khi ngoä ñaïo ñöùc Phaät noùi: “Ta töø nay môùi thaáy ñöôïc ngöôøi laøm nhaø.” Ngöôøi laøm nhaø laø chæ ngöôøi chuû ñoäng gaây neân luaân hoài sanh töû, roài cuõng chuû ñoäng trôû veà giaùc ngoä. Trong nhaø Thieàn, haøng taùc gia maét saùng laø chæ nhöõng Thieàn sö ñaõ ngoä ñaïo, laøm maãu möïc cho ngöôøi. Theá neân Ngaøi muoán noùi raèng Ngaøi vaïch ra moät con ñöôøng maø haøng saùng maét seõ thaáy.

“Neân bieát, maïng ngöôøi khoù thöôøng, chôù ñeå thôøi naøy qua roãng.” Tröôùc heát Ngaøi nhaéc phaûi thaáy maïng ngöôøi voâ thöôøng, nay coøn mai maát khoâng gì baûo ñaûm, vaäy ñöøng ñeå moät ñôøi qua suoâng, ñöøng ñeå thaân voâ thöôøng soáng ngaøy qua ngaøy roài chôø cheát maø khoâng laøm gì lôïi ích, khoâng taïo ñöôïc nhöõng vieäc hay toát, cao quí.

Ngaøi laïi chæ xa hôn: “Nhìn laáy Tònh ñoä tröôùc maét, nhaän ra trong taâm Di-ñaø.” Chuùng ta quan nieäm Tònh ñoä laø ôû Taây phöông. Taây phöông Cöïc laïc caùch ñaây bao nhieâu vaïn coõi Phaät. Nay Ngaøi muoán chæ thaúng cho chuùng ta bieát Cöïc Laïc ôû ngay tröôùc maét, ñöøng tìm Cöïc Laïc ôû ñaâu xa, ngay tröôùc maét chuùng ta taâm tònh thì ñoä tònh. Luùc naøo taâm chuùng ta laêng xaêng, roái loaïn laø khoå, taâm thanh tònh laø laïc. Quí Phaät töû thöû nhôù buoåi toái naèm laïi nhaém maét nguû nhöng trong ñaàu cöù roái bôøi, muoán buoâng ñeå nguû maø khoâng ñöôïc, luùc ñoù thaät laø khoå. Traùi laïi neáu buoâng vaø nguû ñöôïc thì raát khoûe. Nhö vaäy taâm loaïn laø khoå, neân taâm loaïn laø Ta-baø; taâm tònh laø vui neân taâm tònh laø Cöïc Laïc. Ta-baø, Cöïc Laïc ngay tröôùc maét chuùng ta.

“Nhaän ra trong taâm Di-ñaø” töùc laø töï taùnh Di-ñaø, nghóa laø nhaän ra Di-ñaø ngay trong taâm mình. Di-ñaø laø tieáng Phaïn, dòch nghóa theo chöõ Haùn laø Voâ Löôïng Thoï, Voâ Löôïng Quang. Voâ Löôïng Thoï laø soáng laâu khoâng theå tính keå. Voâ Löôïng Quang laø aùnh saùng cuõng khoâng theå tính keå. Thaân naøy coù sanh coù dieät nhöng taùnh giaùc khoâng sanh dieät töùc laø Voâ Löôïng Thoï. Voïng töôûng ñieân ñaûo laø meâ, coøn taùnh giaùc laø haèng giaùc, haèng saùng, töùc laø Voâ Löôïng Quang. Nhö vaäy Di-ñaø laø ôû ngay töï taùnh mình. Neáu queân töï taùnh laø meâ, ngoä töï taùnh laø giaùc, nhôù quay laïi töï taùnh mình, soáng vôùi taùnh giaùc, ñoù laø soáng vôùi Phaät Di-ñaø. Theá neân tu thì phaûi laøm sao cho taâm ñöôïc thanh tònh, ñoù laø Cöïc Laïc, nhaän ra taùnh giaùc cuûa mình ñoù laø Phaät Di-ñaø. Trong kinh Di-ñaø coù caâu: “Neáu moät ngaøy hai ngaøy ñeán baûy ngaøy nhaát taâm baát loaïn thì khi laâm chung vöøa nhaém maét lieàn thaáy Phaät Di-ñaø vaø Thaùnh chuùng hieän ngay tröôùc maët.” Nhaát taâm baát loaïn laø taâm thanh tònh, thì taùnh giaùc hieän ra, khoâng phaûi ñôïi veà Cöïc Laïc môùi ra maét ñöùc Phaät Di-ñaø. Trong kinh noùi roõ nhöng vì khoâng hieåu neân chuùng ta chaáp söï maø khoâng ñaït ñöôïc lyù. ÔÛ ñaây ngaøi Traàn Thaùi Toâng muoán chæ thaúng lyù “Töï taùnh Di-ñaø, duy taâm Tònh ñoä”. Taâm tònh thì ñoä tònh, neân Tònh ñoä ngay tröôùc maét vaø ñöùc Phaät Di-ñaø ngay töï taùnh cuûa mình.

“Neáu hay öa vui gaùnh vaùc lieàn ñöôïc trong aáy hieän ra.” Neáu ngöôøi naøo öa vui nhaän vaø haønh ñöôïc leõ naøy thì lieàn ngay trong ñoù thaáy Phaät hieän roõ raøng.

“Ñeä töû chuùng con kính töôûng thôøi naøy laáy laøm khoùa leã cuoái ñeâm.

Taâu baïch roài, chí taâm qui maïng leã möôøi phöông Voâ thöôïng Tam Baûo.”

SAÙM HOÁI TOÄI CAÊN YÙ

            Chí taâm saùm hoái,

            Chuùng con töø voâ thuûy kieáp ñeán nay,

            Boû maát baûn taâm, khoâng bieát chaùnh ñaïo.

            Rôi ba ñöôøng khoå, bôûi saùu caên laàm,

            Khoâng saùm loãi tröôùc, khoù traùnh hoái sau.

NGHIEÄP CAÊN YÙ LAØ:

            Nghó vô nghó vaån, khoâng luùc naøo döøng;

            Maéc möùu tình traàn, keït taâm chaáp töôùng.

            Nhö taèm keùo keùn, caøng buoäc caøng beàn;

            Nhö böôùm lao ñeøn, töï thieâu töï ñoát.

            Hoân meâ chaúng tænh, ñieân ñaûo doái sanh;

            Naõo loaïn taâm thaàn, ñeàu do ba ñoäc.

Trong yù caên, chuùng ta “nghó vô nghó vaån, khoâng luùc naøo döøng”, chuyeän ñaâu ñaâu khoâng ñaùng maø cuõng nhôù cuõng nghó.

“Maéc möùu tình traàn, keït taâm chaáp töôùng”, dính keït vôùi saùu traàn laïi theâm chaáp töôùng. Chaáp töôùng laø keït veà hình thöùc beân ngoaøi, töùc laø lôøi noùi vaø vieäc laøm baùm chaët vaøo hình thöùc maø khoâng nhaän ñöôïc yù nghóa thaâm traàm beân trong. Thí duï thaáy hoa naøy khen ñeïp, hoa kia cheâ xaáu, ngöôøi naøy ñeïp, ngöôøi kia xaáu, ngöôøi deã thöông, ngöôøi deã gheùt, bao nhieâu vieäc caên cöù treân hình thöùc ñeå khen cheâ thöông gheùt, ñeàu laø chaáp töôùng, neân ñeàu laø khoå. Neáu khoâng chaáp töôùng thì heát caû khen cheâ, thöông gheùt vaø cuõng heát khoå. Theá neân coøn maéc möùu tình traàn keït taâm chaáp töôùng laø coøn khoå. Khoå ñoù nhö theá naøo?

“Nhö taèm keùo keùn, caøng buoäc caøng beàn”, nhö taèm nhaû tô keát thaønh keùn, taèm keït luoân trong ñoù, roài bò boû vaøo chaûo nöôùc soâi, khoå khoâng sao taû heát!

“Nhö böôùm lao ñeøn, töï thieâu töï ñoát.” Ban ñeâm muøa heø chuùng ta ñoát ngoïn ñeøn daàu, caùc con böôùm ôû ngoaøi thaáy ñeøn lieàn ñaùp vaøo, neân töï thieâu töï ñoát. Ngöôøi ñôøi ñuoåi theo duïc laïc theá gian, töôûng raèng höôûng ñöôïc duïc laïc laø haïnh phuùc, nhöng neáu ai coù nhieàu tieàn laém cuûa, ngaøy ñeâm ñeàu vaøo töûu ñieám traø ñình, laàu xanh thì cuõng gioáng nhö böôùm lao vaøo ñeøn. Ñoù laø töï mình tìm caùi cheát, töï thieâu töï ñoát.

            Hoân meâ chaúng tænh, ñieân ñaûo doái sanh,

            Naõo loaïn taâm thaàn, ñeàu do ba ñoäc.

Vì meâ khoâng thöùc tænh neân ñieân ñaûo sanh ra. Taâm thaàn roái loaïn ñeàu do tham saân si. Ñaây laø goác maø yù caên taïo neân toäi. Tham saân si laø gì?

1.- TOÄI KEO THAM LAØ:

            Keo tham laø keo kieät, tham lam.

            AÂm möu ghen gheùt, keo cuù veùt vô;

            Möôøi voán ngaøn lôøi, coøn cho chöa ñuû.

AÂm möu ghen gheùt ngöôøi, bao nhieâu cuõng keo cuù veùt vô ñem veà cho mình. Voán coù möôøi ñoàng maø baùn lôøi ñöôïc moät ngaøn ñoàng vaãn cho chöa ñuû, muoán lôøi ngaøn röôûi, hai ngaøn, ñoù laø beänh tham cuûa con ngöôøi.

            Cuûa chöùa tôï soâng, loøng nhö huõ chaûy;

            Roùt vaøo laïi heát, neân noùi chöa ñaày.

Cuûa thì nhieàu nhö soâng nhöng loøng nhö huõ chaûy, roùt voâ bao nhieâu cuõng chaûy heát, cuõng khoâng ñuû neân noùi chöa ñaày.

            Tieàn muïc luùa hö, khoâng cöùu ñoùi reùt;

            Luïa laø chaát ñoáng, naøo coù giuùp ai.

Do keo kieät neân coù tieàn luùa chöùa nhieàu ñeå hö muïc khoâng daùm cho ngöôøi ñoùi reùt. Luïa vaûi chaát ñoáng ñeå leân moác meo khoâng giuùp ngöôøi raùch röôùi.

            Ñöôïc ngöôøi maáy traêm, chöa cho laø nhieàu;

            Maát mình moät ñoàng, töôûng nhö hao lôùn.

Ngöôøi cho mình maáy traêm cuõng chöa noùi laø nhieàu, coøn mình maát moät ñoàng thì cho laø hao lôùn, nghóa laø ñöôïc bao nhieâu cuõng khoâng vöøa, maát moät chuùt thì tieác reû.

            Treân töø chaâu baùu, döôùi ñeán tô gai;

            Kho ñuïn chaát ñaày, chöa töøng boá thí.

Naøo laø chaâu baùu, naøo laø tô gai v.v... chaát ñaày kho ñuïn nhöng khoâng bao giôø boá thí cho ai.

            Bao nhieâu söï vieäc, ngaøy tính ñeâm lo;

            Khoå töù lao thaàn, ñeàu töø tham nghieäp.

Bao nhieâu söï vieäc ngaøy ñeâm lo tính maõi, khoå töù lao thaàn cuõng töø tham maø ra.

2.- TOÄI NOÙNG GIAÄN LAØ:

            Do tham laøm goác, löûa giaän töï thieâu;

            Quaéc maét quaùt to, tieâu tan hoøa khí.

Bao nhieâu nieäm saân daáy khôûi ñeàu goác töø tham. Thí duï do tham ñöôïc danh toát, ñöôïc moïi ngöôøi khen, nay laïi coù ngöôøi cheâ lieàn noåi giaän. Taïi sao? Cheâ laø maï nhuïc neân noåi giaän, ñoù laø vì thích danh. Muoán ñöôïc quyeàn lôïi ñeå neáp soáng ñöôïc sung tuùc, nay coù ngöôøi ngaên chaën khoâng cho, chuùng ta cuõng noåi giaän. Laïi nhö thaáy ngöôøi ñeïp mình thöông, nay khoâng cho thöông cuõng giaän. ÔÛ theá gian nhieàu keû töï töû cuõng do noåi saân, töôûng laø gan, nhöng khoâng ngôø ñoù laø lieàu maïng, laø saân chôù khoâng phaûi laø gan. Theá neân töø tham sanh ra saân. Khi saân thì coù nhöõng hieän töôïng gì? “Quaéc maét quaùt to”, mieäng la, maét trôïn laøm hoøa khí trong gia ñình khoâng coøn nöõa.

            Khoâng rieâng ngöôøi tuïc, caû ñeán thaày tu;

            Kinh luaän tranh giaønh, cuøng nhau coâng kích.

Töôûng ñaâu saân chæ coù nôi ngöôøi theá gian, khoâng ngôø trong giôùi thaày tu cuõng coù, ñem kinh luaän ra tranh hôn thua roài coâng kích laãn nhau.

            Cheâ caû Sö tröôûng, nhieác ñeán meï cha;

            Coû nhaãn heùo vaøng, löûa ñoäc röïc chaùy.

Khi ñaõ saân roài, thaày khoâng keå, cha meï khoâng maøng, noùi naëng noùi nheï ñeàu ñöôïc heát. Ngöôøi tu theo Phaät laø phaûi taäp haïnh nhaãn nhuïc, khi noåi saân thì coû nhaãn bò heùo khoâ vì löûa saân chaùy röïc.

            Buoâng lôøi haïi vaät, caát tieáng haïi ngöôøi;

            Khoâng nhôù töø bi, chaúng theo luaät caám.

Noùi lôøi naøo cuõng laøm cho ngöôøi ñau khoå, caát tieáng gì cuõng laøm haïi ngöôøi. Khi saân roài coù nhôù töø bi khoâng? Giaän thì khoâng coù thöông, thöông thì khoâng coù giaän. Theá neân khi noåi saân thì giôùi luaät loøng töø ñeàu queân maát. Nhö Phaät daïy chuùng ta phaûi soáng vôùi tinh thaàn luïc hoøa, theá maø khi noåi giaän, thì khoâng nhôù khaåu hoøa voâ traùnh.

            Baøn thieàn tôï Thaùnh, tröôùc caûnh nhö ngu;

            Daàu ôû cöûa khoâng, chöa thaønh voâ ngaõ.

Hai caâu naøy chính laø nhaéc chö Taêng, noùi lyù Thieàn thì hay laém, thaáy nhö thaønh Phaät deã daøng, nhöng gaëp caûnh thì nhö ngu. Luùc bình tónh saùng suoát noùi ñaïo raát hay, nhöng gaëp ai noùi traùi tai, haønh ñoäng traùi maét thì trí tueä bay ñaâu maát, toaøn thoát leân nhöõng lôøi si meâ. Tæ duï nhö khi tænh noùi Phaät daïy ngöôøi tu phaûi luoân luoân saùng suoát, nhöõng gì ngöôøi theá gian say meâ mình phaûi xem laø thöôøng, laø giaû doái. Nhöng coù nhieàu thaày tu kha khaù khi gaëp nhöõng ngöôøi nöõ ñeïp noùi ngoït vaøi caâu thì thaáy caùi gì cuõng thaät, queân maát theá gian laø huyeãn hoùa. Daàu ôû cöûa khoâng maø chöa thaønh voâ ngaõ, nhaø Phaät noùi cöûa Thieàn laø cöûa khoâng (khoâng moân), nhöng gaëp caûnh thì ngaõ coøn roõ raøng, neân chöa thaønh voâ ngaõ.

            Nhö caây sanh löûa, löûa chaùy ñoát caây;

            Nhöõng toäi treân ñaây, ñeàu do nghieäp giaän.

Chuùng ta duøi caây ra löûa, khi löûa chaùy thì caây bò ñoát trôû laïi, cuõng nhö vaäy nôi taâm sanh ra noùng giaän, söï noùng giaän ñoù trôû laïi haïi chuùng ta. Nhö vaäy nhöõng toäi loãi ñoù laø do nghieäp saân.

3.- TOÄI NGU SI LAØ:

            Caên taùnh ñaàn ñoän, yù thöùc toái taêm;

            Chaúng hieåu toân ti, khoâng phaân thieän aùc.

Ngöôøi ngu si laø do caên taùnh ñaàn ñoän, yù thöùc toái taêm. Toân laø böïc lôùn, ti laø keû nhoû, ai ñaùng quí, ai ñaùng troïng cuõng khoâng bieát, ai ngang baèng hoaëc thaáp hôn cuõng khoâng hay, töùc laø khoâng phaân bieät keû treân ngöôøi döôùi, khoâng thaáy roõ raøng vieäc naøo thieän, vieäc naøo aùc, ñoù laø do goác ngu si.

            Chaët caây haïi maïng, gieát gaáu gaõy tay;

            Maéng Phaät chuoác öông, phun trôøi öôùt maët.

Chaët caây haïi maïng gieát gaáu gaõy tay, hai caâu chuyeän naøy ôû trong truyeän coå Vieät Nam.

Thuôû xöa coù ngöôøi nhaø queâ ngu ngoác, moät hoâm ñi meù caây, coù moät nhaùnh lôùn chia hai, anh caàm buùa leân meù nhaùnh, thaáy ñöùng phía trong gaàn thaân caây khoù chaët, anh ra ngoài phía ngoaøi xaây vaøo chaët phía trong, nhaùnh gaõy anh teù cheát, neân chaët caây haïi maïng laø noùi söï ngu si ñoù. Gieát gaáu gaõy tay laø noùi moät ngöôøi cuõng ngu si nhö vaäy. Anh vaøo röøng moät tay caàm röïa, moät tay ñaùnh ñoøng xa chôït coù con gaáu nhaûy ra caén tay anh, nhöng chöa truùng, anh laáy röïa chaët caùnh tay rôùt xuoáng cho gaáu khoûi caén truùng tay. Neáu ngöôøi khoân thì giöït tay leân khoâng chaët tay. Ñoù laø hai hình aûnh ngöôøi ngu ñaùo ñeå. “Maéng Phaät chuoác öông”, khi muoán caàu ñieàu gì, xin Phaät ban ôn xuoáng phöôùc cho nhöng caàu maõi khoâng ñöôïc neân cheâ bai Phaät khoâng linh... ñoù laø chuoác tai öông. “Phun trôøi öôùt maët”, ngaøy xöa coù nhöõng ngöôøi laøm ruoäng, ñeán muøa gaët luùa, ñaäp luùa xong ñem ra saân phôi, boãng trôøi möa aøo xuoáng, töùc quaù hoï ngöûa maët leân trôøi chöûi, caøng chöûi caøng phun nöôùc mieáng cho dô trôøi, khoâng ngôø nöôùc mieáng rôùt xuoáng dô maët.

            Queân ôn queân ñöùc, boäi nghóa boäi nhaân;

            Khoâng tænh khoâng xeùt, ñeàu do si nghieäp.

Ngöôøi coù ôn sanh thaønh döôõng duïc hoaëc coù ôn giuùp ñôõ mình trong khi khoán khoå maø khoâng nhôù laø queân ôn boäi nghóa. Khoâng tænh khoâng xeùt ñeàu do nghieäp si.

            Nhöõng toäi nhö theá, raát naëng raát saâu;

            Ñeán luùc maïng chung, rôi vaøo ñòa nguïc.

            Traûi ngaøn muoân kieáp, môùi ñöôïc thoï sanh;

            Duø ñöôïc thoï sanh, laïi maéc ngu baùo.        

Nhöõng toäi ñoù laø toäi ñoïa ñòa nguïc. Ñeán khi heát nghieäp ôû ñòa nguïc ñöôïc leân laøm ngöôøi, nhöng do dö baùo neân cuõng laïi ngu ngoác nöõa.

            Neáu khoâng saùm hoái, ñaâu ñöôïc tieâu tröø;

            Nay tröôùc Phaät ñaøi, thaûy ñeàu saùm hoái.

CHÍ TAÂM KHUYEÁN THÆNH

            Khuyeán thænh möôøi phöông ba ñôøi Phaät

            Vaø chö Boà-taùt Thaùnh Hieàn Taêng.

            Môû roäng taâm töø bi voâ löôïng,

            Ñoàng ñoä chuùng sanh leân bôø kia.

CHÍ TAÂM TUØY HÆ

            Nay con theo Phaät sanh hoan hæ,

            Hoâm sôùm kính thaønh saùm loãi laàm.

            Theàm thang Thaäp ñòa nguyeän sôùm leân,

            Boà-ñeà chaân taâm khoâng lui suït.

CHÍ TAÂM HOÀI HÖÔÙNG

            Chuùng con hoài taâm veà Thaùnh chuùng,

            Chí thaønh ñaàu leã ñöùc Töø Toân.

            Nguyeän ñem coâng ñöùc ñeán quaàn sanh,

            Nöông thaéng nhaân naøy thaønh Chaùnh giaùc.

(Nhöõng baøi naøy ñaõ giaûng.)

CHÍ TAÂM PHAÙT NGUYEÄN

            Moät nguyeän nguoàn linh thöôøng trong laëng,

            Hai nguyeän taïng thöùc döùt laêng xaêng,

            Ba nguyeän khoái nghi ñeàu tan naùt,

            Boán nguyeän traêng ñònh maõi troøn ñaày.

            Naêm nguyeän phaùp traàn khoâng khôûi dieät,

            Saùu nguyeän löôùi aùi lìa buoäc raøng,

            Baûy nguyeän suy nghó haønh Thaäp ñòa,

            Taùm nguyeän nghe suoát boû Tam thieân.

            Chín nguyeän taâm vöôïn thoâi nhaûy nhoùt,

            Möôøi nguyeän yù ngöïa döùt cöông yeân,

            Möôøi moät nguyeän môû loøng nghe Phaät daïy,

            Möôøi hai nguyeän meán thích Toå sö Thieàn.

“Moät nguyeän nguoàn linh thöôøng trong laëng.” Nguoàn linh laø chæ cho nguoàn giaùc. Nguyeän nguoàn giaùc saün coù cuûa chuùng ta thöôøng trong laëng, ñöøng bò phieàn naõo laøm nhô ñuïc.      

“Hai nguyeän taïng thöùc döùt laêng xaêng”, töùc laø trong kho taïng thöùc döùt heát, khoâng coøn dung chöùa caùc phaùp traàn laøm cho noù laêng xaêng.

“Ba nguyeän khoái nghi ñeàu tan naùt.” Khoái nghi ôû ñaây coù nghóa laø nhöõng ngöôøi tu thieàn khi ñaõ doàn taâm thaønh khoái, khoâng coøn nieäm khôûi, chæ coøn moät khoái nghi, khi khoái nghi naùt ra thì ngoä ñaïo. Chuùng ta cuõng tu thieàn nhöng khoâng duøng thoaïi ñaàu, khoâng coù khoái nghi nhöng chuùng ta cuõng coù nghi. Thí duï chuùng ta thaáy chö Phaät daïy phaûi ñaït ñöôïc taùnh giaùc hay chaân taâm, maø khi chöa ñaït chaân taâm, chöa ngoä taùnh giaùc chuùng ta cuõng nghi khoâng bieát chaân taâm, taùnh giaùc nhö theá naøo. Khi taâm laëng roài, boãng moät luùc naøo caùi nghi cuûa chuùng ta tan naùt, lieàn ngoä ñöôïc chaân taâm, thaáy ñöôïc taùnh giaùc, ñoù laø tan ñöôïc khoái nghi.

“Boán nguyeän traêng ñònh maõi troøn ñaày”, töùc laø traêng thieàn ñònh luoân luoân troøn ñaày.       

“Naêm nguyeän phaùp traàn khoâng khôûi dieät.” Phaùp traàn töùc laø maét thaáy saéc, tai nghe tieáng, muõi ngöûi muøi, löôõi neám vò, thaân tieáp xuùc, moãi traàn ñeàu coù boùng daùng doàn chöùa vaøo trong kho taøng thöùc. Thí duï ra chôï thaáy caùi gì ñeïp chuùng ta thích, veà nhaø ngoài yeân boãng döng nhôù laïi nhöõng hình aûnh ngoaøi chôï, hoaëc nghe tieáng gì hay, moät luùc sau ngoài yeân nhôù laïi tieáng ñoù, töùc laø nhöõng boùng daùng qua roài maø coøn chöùa ñöïng trong taâm, ñoù goïi laø phaùp traàn.

“Saùu nguyeän löôùi aùi lìa buoäc raøng.” AÙi coù ba thöù, aùi ngaõ laø moät, döùt ñöôïc aùi ngaõ khoâng phaûi laø deã. Ñeán aùi ngöôøi thaân, nhöõng ngöôøi mình thöông meán. Thöù ba laø aùi caûnh, taïo ñöôïc caûnh vöøa yù, chuùng ta aùi caûnh ñoù. Nay nguyeän taát caû nhöõng löôùi aùi ñeàu khoâng coøn buoäc raøng ñöôïc mình.

“Baûy nguyeän suy nghó haønh Thaäp ñòa.” Nguyeän thöôøng nhôù nghó thöïc haønh cho ñöôïc Thaäp ñòa Boà-taùt.

“Taùm nguyeän nghe suoát boû tam thieân.” Tam thieân laø ba coõi trôøi: Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi. Nguyeän nghe thaáu suoát ñöôïc phaùp giaûi thoaùt cuûa Phaät, khoâng coøn keït trong tam thieân nöõa.

“Chín nguyeän taâm vöôïn thoâi nhaûy nhoùt.” Taâm vöôïn töùc taâm vieân trong töø ngöõ taâm vieân yù maõ. Nguyeän taâm vieân naøy ñöôïc yeân laëng khoâng coøn nhaûy nhoùt.

“Möôøi nguyeän yù ngöïa döùt cöông yeân.” YÙ ngöïa (yù maõ) khoâng coøn gì raøng buoäc coät troùi nöõa. Taâm yù nhö con vöôïn, con ngöïa laêng xaêng. Nay laøm theá naøo cho ngöïa thuaàn, ngöïa thuaàn roài thì khoâng caàn daây cöông; khæ nhaûy nhoùt thì phaûi nhoát trong loàng, khi heát nhaûy môùi thaû ñöôïc. Nhö vaäy ñaây laø lôøi nguyeän cho taâm yù ñöôïc laëng leõ, trong saùng.

“Möôøi moät nguyeän môû loøng nghe Phaät daïy.” Nguyeän taâm mình môû roäng ñeå ñoùn nhaän nhöõng lôøi daïy cuûa Phaät, lôøi naøo cuõng thaám nhuaàn, thaáu ñaùo.

“Möôøi hai nguyeän meán thích Toå sö Thieàn.” Nghe lôøi daïy cuûa chö Toå veà Thieàn toâng, chuùng ta öa thích chôù khoâng sôï, khoâng chaùn.           

KEÄ VOÂ THÖÔØNG THÔØI NAØY

            Tieáng phaùp khua tan moäng theá traàn,

            Chuoâng chuøa phaù vôõ ñieác ngu moâng.

            Coøn öa goái ñaàu trong toái nguû,

            Chaúng quaûn trôøi ñoâng ñaõ raïng ngôøi.

            Muø mòt ñeâm daøi thì coù saùng,

            Lôø môø ñöôøng toái laïi khoù thoâng.   

            Ngaøy nay neáu chaúng sieâng haønh ñaïo,

            Khi khaùc laøm sao gaëp Theá Toân.

“Tieáng phaùp khua tan moäng theá traàn.” Chuùng ta soáng treân theá gian, tuy baûy, taùm möôi naêm, nhöng ñeán tuoåi saép maõn cuoäc ñôøi, nhôù laïi nhöõng gì chuùng ta ñaõ taïo, chaúng khaùc naøo nhö giaác moäng, giaác moäng traàn gian. Muoán tan giaác moäng, chæ nhôø tieáng phaùp cuûa Phaät chuùng ta môùi tænh thöùc, khoâng coøn meâ laàm nöõa.

“Chuoâng chuøa phaù vôõ ñieác ngu moâng.” Ngu moâng laø keû ngu meâ, muø toái. Tieáng phaùp, tieáng chuoâng cuûa ñaïo laøm cho ngöôøi ñieác, ngöôøi ngu vaø meâ môø ñeàu sôùm thöùc tænh.

            Coøn öa goái ñaàu trong toái nguû,      

            Chaúng quaûn trôøi ñoâng ñaõ raïng ngôøi.

Chuùng ta coøn keâ ñaàu treân goái meâ nguû trong toái maø khoâng nhôù phöông ñoâng maët trôøi ñaõ raïng ngôøi.

            Muø mòt ñeâm daøi thì coù saùng,

            Lôø môø ñöôøng toái laïi khoù thoâng.

Muø mòt neân noùi laø ñeâm daøi nhöng thaät ra coù ñeâm thì seõ coù ngaøy, toái roài seõ saùng. Tuy nhieân ñaõ soáng trong ñeâm daøi muø mòt thì ñöôøng tröôùc lôø môø, muø toái khoù thoâng.

            Ngaøy nay neáu chaúng sieâng haønh ñaïo,

            Khi khaùc laøm sao gaëp Theá Toân.

Ngaøi nhaéc chuùng ta ngaøy nay ñang trong caûnh môø mòt toái taêm phaûi raùng thöùc tænh coá gaéng tu haønh thì ngaøy khaùc chuùng ta môùi ñöôïc gaëp Phaät.

Toång keát laïi, Luïc thôøi Saùm hoái cuûa vua Traàn Thaùi Toâng coù nhöõng yù nghóa ñaëc bieät maø chuùng ta phaûi hoïc, phaûi haønh. Trong caùc kinh A-haøm, ñöùc Phaät luoân luoân daïy chuùng ta phaûi thu nhieáp saùu caên, töø haønh ñoäng ñeán yù nghó luùc naøo cuõng phaûi gìn giöõ, ñöøng buoâng lung saùu caên chaïy theo saùu traàn. Thuôû xöa Phaät daïy caùc thaày Tyø-kheo khi ra ñöôøng khoâng ñöôïc nhìn hai beân chæ nhìn tröôùc maáy thöôùc taây thoâi, vì e thaáy caûnh roài dính maéc veà ngoài thieàn khoù an neân phaûi haïn cheá. Ñeán phaàn giôùi luaät, cuõng laø thu nhieáp saùu caên. Khoâng saùt sanh, khoâng troäm cöôùp laø nhieáp thaân caên, giôùi noùi doái thuoäc veà mieäng (khaåu), caám uoáng röôïu thuoäc veà löôõi. Trong giôùi Sa-di caám xoa höông thuoäc veà muõi v.v..., nhö vaäy laø taïo ñieàu kieän cho chuùng ta thu nhieáp saùu caên. Ñöùc Phaät noùi roõ raèng Phaät khaùc hôn ngöôøi thöôøng ôû ñieåm ngöôøi thöôøng thaû saùu caên chaïy theo saùu traàn, traùi laïi ñoái vôùi saùu traàn Phaät khoâng dính nhieãm, Ngaøi ñöôïc giaûi thoaùt. Laïi nhö trong kinh Laêng Nghieâm, ngaøi A-nan hoûi Phaät: Caùi gì laø caên baûn cuûa cuûa Boà-ñeà Nieát-baøn, caùi gì laø caên baûn cuûa phieàn naõo sanh töû? Khoâng phaûi chæ ñöùc Phaät Thích-ca maø möôøi phöông chö Phaät ñoàng traû lôøi: “Saùu caên cuûa oâng laø caên baûn cuûa phieàn naõo sanh töû, saùu caên cuûa oâng laø caên baûn cuûa Boà-ñeà Nieát-baøn.” Nhö vaäy saùu caên laø coäi goác cuûa traàm luaân sanh töû, cuõng chính laø coäi goác cuûa Boà-ñeà Nieát-baøn. Theá neân chuùng ta phaûi nöông nôi saùu caên maø tu, ngaên khoâng cho saùu caên oâ nhieãm, dính maéc caùc traàn.

Ñeán caùc Thieàn sö thì theá naøo? Coù ngöôøi hoûi ngaøi Hueä Haûi: “Theá naøo laø giaûi thoaùt?” Ngaøi ñaùp: “Caên traàn khoâng dính nhau laø giaûi thoaùt.” Nhö vaäy goác cuõng laø saùu caên. Gaàn nhaát ngaøi Sô toå Truùc Laâm, trong baøi Cö Traàn Laïc Ñaïo, caâu keä cuoái Ngaøi noùi: “Ñoái caûnh voâ taâm maïc vaán thieàn.” Ñoái caûnh laø gì? Laø maét ñoái vôùi saéc, tai ñoái vôùi thanh, muõi ñoái vôùi höông, löôõi ñoái vôùi vò, thaân ñoái vôùi xuùc, nghóa laø naêm caên ñoái vôùi naêm traàn, taâm khoâng dính maéc thì ñöøng hoûi thieàn nöõa vì ñoù laø thieàn. Toùm laïi ngay saùu caên kheùo ñöøng dính maéc saùu traàn ñoù laø goác cuûa Thieàn, cuõng laø goác cuûa Kinh, goác cuûa Phaät daïy.

Nhö vaäy ngaøi Traàn Thaùi Toâng duøng saùu thôøi saùm hoái ñeå saùm hoái saùu caên, ñieàu ñoù thaät laø chí thieát ñoái vôùi söï tu haønh. Ñoïc Luïc thôøi Saùm hoái chuùng ta thaáy Ngaøi kheùo duøng ngoân ngöõ vöøa thöïc tieãn vöøa vaên chöông ñeå nhaéc nhôû saùch taán chuùng ta. Ñöùng veà maët giaùo lyù, baøi naøy laø phaùp tu caên baûn cho ngöôøi hoïc Phaät, ñöùng veà maët vaên chöông, ñaây laø nhöõng aùng vaên coù giaù trò. Ngaøi ñaõ coù moät caùi nhìn töôøng taän thaáu ñaùo, laïi kheùo dieãn taû, thaät ñaùng cho chuùng ta caûm phuïc. Laø moät vò vua cai trò muoân daân, vieäc trieàu chính ña ñoan maø Ngaøi vaãn coù ngaøy giôø nghieân cöùu kinh ñieån, vieát nhöõng aùng vaên hay ñeå chæ daïy ngöôøi sau, thaät laø vieäc hi höõu. Chuùng ta hieän nay chæ laøm truï trì vôùi naêm baûy möôi ñeä töû maø khoâng raûnh, vì theá chuùng ta phaûi noi göông Ngaøi, göông caàn maãn, göông coá gaéng tu haønh, göông thöông ngöôøi sau. Ngöôøi xöa laøm ñöôïc, ngaøy nay chuùng ta cuõng laøm ñöôïc, chæ caàn phaûi coá gaéng. Theá neân chuùng toâi ñem saùu thôøi saùm hoái naøy ñeå daïy Taêng Ni öùng duïng tu haønh. Moãi ñeâm tuïng moät laàn, khoâng phaûi tuïng cho tieâu nghieäp chöôùng, roài vaãn ñeå saùu caên chaïy theo saùu traàn. Khoâng phaûi tuïng suoâng maø tuïng ñeå nhôù roài öùng duïng tu, nhö theá môùi coù lôïi. Ñoù laø lôøi nhaéc nhôû cuûa toâi.

]